آتش گرفتن موتور هواپیما در حین پرواز تا چه اندازه خطرناک است؟

شاید هیچ منظره ای به اندازه منظره شعله های زرد و نارنجی درون و اطراف موتور هواپیما از دید مسافری که روی صندلی نشسته و به یکباره شب تاریک برایش روشن می شود ترسناک نباشد. آخرین کسانی که چنین صحنه خوفناکی را تجربه کردند اعضای تیم ملی فوتبال عربستان بودند که در طول انجام بازی های جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه در مسیر خود به سمت شهر روستوف اون دون، ناگهان متوجه شعله ور شدن موتور هواپیما شدند.

این هواپیما بدون وقوع مشکلی و در سلامت کامل مسافران به زمین نشست اما تصاویر منتشر شده در رسانه های اجتماعی نشان می داد که موتور سمت راست هنگام فرود آمدن هواپیما همچنان شعله ور بوده است. به گفته کاپیتان تیم ملی عربستان این آتش سوزی در نتیجه یک «مشکل تکنیکی ساده در هواپیما» بوده اما سخنگوی خطوط هوایی روسیه هر گونه مشکل در هواپیمای ایرباس اَی ۳۱۹ را رد کرده و برخورد با پرنده را عامل آتش گرفتن موتور اعلام کرد.

آتش گرفتن موتور هواپیما تا چه اندازه خطرناک است؟

اول از همه باید بگوییم که با توجه به پیشرفت صنعت هوانوردی و این که در همان کارخانه و هنگام تولید می توان از رخ دادن چنین اتفاقاتی جلوگیری کرد، آتش گرفتن موتور هواپیما به ندرت رخ می دهد. این که آتش سوزی در داخل و اطراف موتور هواپیما رسانه ای و پرسرو صدا می شود نیز به همین دلیل است که این مشکل بسیار نادر است. از آنجایی که موتور هواپیما بارها و بارها به دقت تست و بررسی می شوند، آتش سوزی در موتور اتفاقی است که بسیار به ندرت شاهد آن هستیم.

ساج احمد، آنالیزور ارشد مرکز تحقیقاتی StrategicAero Research در این باره چنین می گوید:”البته این بدان معنا نیست که این موتورها بی نقص هستند. آتش گرفتن روغن یا سوخت نشت کرده و فشار مداوم زیاد در درون  لوله های متعدد موتورها می تواند منجر به شرایطی شود که آتش سوزی در کل موتور رخ دهد. اما این موتورها به سیستم های بازدارنده و اطفای حریق بوده و خلبانان نیز قادرند که میزان سوخت منتقل شده به موتور را کاهش و یا متوقف سازند”. بر اساس تحقیقاتی که در مورد تمامی سوانح هوایی بین سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ صورت گرفته، مشخص شد که آتش گرفتن موتور تنها در ۲ مورد از ۲۵۰ مورد عامل اصلی سانحه و تنها در ۶ مورد دیگر از عوامل جانبی بوده است.

آتش سوزی در موتور هواپیما نه تنها نادر است بلکه حتی زمانی که موتور آتش می گیرد، خدمه پرواز گزینه های مختلفی برای مقابله با آن دارند. اولین کاری که خلبانان انجام خواهند داد خاموش کردن موتور است که باعث قطع شدن جریان سوخت و محروم ماندن شعله ها از سوخت مورد نیازشان خواهد شد. در مرحله بعد می توان از سیستم اطفای حریق که در خود موتور کار گذاشته شده است استفاده کرد. اگر آتش سوزی تنها در درون محفظه موتور رخ داده باشد این دو گزینه به راحتی باعث پایان آتش سوزی خواهند شد. سپس خلبان در سریع ترین زمان و مکان ممکن اقدام به فرود در نزدیک ترین فرودگاه خواهد کرد تا آسیب ها بررسی شده و توانایی هواپیما در پرواز کردن تایید و یا رد شود.

تام فاریه، خلبان بازنشسته نیروی هوایی ایالات متحده و یک متخصص پیمانکار ایمنی هوایی در این باره چنین می گوید:” به یاد داشته باشید که آتش گرفتن موتور هواپیما اگر چه صدایی ترسناک دارد اما به هیچ عنوان بلیط یک طرفه ای به سمت فاجعه نیست. در واقع حتی در چنین شرایطی نمی توان گفت که هواپیما آسیب عمده و جدی دیده است و اگر آسیب تنها به موتور محدود باشد این موضوع به عنوان یک آسیب بزرگ ثبت نخواهد شد. اما اگر به هر دلیلی این صدمات از خود موتور فراتر رود، مثلاً به بالی که روی آن نصب شده سرایت کند این موضوع می تواند دردسرساز شود. آتش گرفتن موتور معمولاً به ندرت باعث دردسرهای جدی می شود اگر تنها محدود به خود موتور باشند”.

آتش گرفتن موتور هواپیما چه صدماتی را می تواند در پی داشته باشد؟

فاریه بر این باور است که آتش سوزی فراتر از موتور هواپیما می تواند ۳ نتیجه عمده داشته باشد. اول اینکه آن قسمتی از موتور که در نتیجه آتش سوزی صدمه دیده ممکن است از جای خود کنده شده و به بدنه هواپیما برخورد کند و به مسافران صدمه وارد نماید که نمونه آن نیز دیده شده است. دوم این که ممکن است آتش به سوختی که در بال هواپیما وجود دارد سرایت کند که خاموش کردن آن را دشوارتر خواهد ساخت.

و سوم این که آتش سوزی ممکن است به برخی از قطعات و مکانیزم های اصلی که هواپیما برای پرواز به آن ها نیاز مبرم دارد مانند باله ها یا سیستم هیدرولیک آسیب برساند. فاریه در این باره نیز چنین می گوید:” تنها آتش سوزی صرف موتور نیست که نگرانی اصلی محسوب می شود و نگرانی عمده بیشتر علت شروع آتش سوزی و یا ناتوانی در خاموش کردن سریع آن خواهد بود”.

چرا هنگام آتش گرفتن موتور هواپیما باید آرامش خود را حفظ کنید؟

پاتریک اسمیت که یک خلبان با تجربه و نویسنده کتاب «محرمانه کابین خلبان» است در این کتاب چگونگی مجروح شدن دو مسافر هنگام خارج شدن عجولانه از هواپیما پس از مشاهده آتش سوزی در موتور توسط یکی از مسافران را بازگو می کند. به گفته وی حتی دیدن شعله در موتور هواپیما نیز نمی تواند دلیلی بر آتش گرفتن آن باشد زیرا احتراق بخشی از فرآیندی است که در موتور هواپیما در نتیجه سوختن بنزین صورت می گیرد و این فرآیند احتراق همواره بی نقص نیست.

به گفته وی اتفاقاتی مشابه می تواند در تاکسی یا در مراکز فروشگاهی رخ دهد که در این موارد مسافران خودخواسته و به طور ناگهانی عملیات تخلیه را انجام می دهند  که با حوادثی همراه است. چنین وحشتی در پروازها نیز رخ داده و گوش ندادن به توصیه های اعضای تیم پرواز می تواند عواقب بسیار بدتری در پی داشته باشد.

هواپیما با یک موتور تا چه مسافتی می تواند به پرواز خود ادامه دهد؟

جواب شما این است: مسافتی بسیار زیاد. با توجه به این که هواپیما می تواند بدون قدرت موتور نیز پرواز کند، اگر هواپیمایی یکی از موتورهای خود را از دست بدهد خطر قابل توجهی مسافران و خود هواپیما را تهدید نمی کند. در واقع هواپیماهای مدرن طوری ساخته شده اند که اگر در حین بلند شدن نیز یکی از موتورها از کار بیفتد، تنها یک موتور برای بلند کردن آن از روی زمین کافی باشد. این در حالی است که فرآیند بلند شدن هواپیما از لغزیدن در آسمان به نیروی پیشرانه بسیار بیشتری نیاز دارد و زمانی که با یک موتور بتوان از روی زمین بلند شد، پرواز کردن با یک موتور بسیار راحت تر خواهد بود.

بر اساس قوانین هوانوردی، هواپیماها باید توانایی طی مسافت معینی برای رسیدن به نزدیک ترین فرودگاه در هنگام از دست دادن یکی از موتورهایشان را داشته باشند. هر هواپیما در صورت از دست دادن موتورهایش نیز هر ۱۰ کیلومتر تنها ۱ کیلومتر از ارتفاعش را از دست خواهد داد و بدین ترتیب هواپیمایی که در ارتفاع ۳۶.۰۰۰ پایی از سطح زمین در حال پرواز است و هر دو موتورش را از دست می دهد می تواند قبل از برخورد با زمین بیش از ۱۱۰ کیلومتر را طی کند.

آیا هواپیما بدون موتور نیز می تواند به پرواز ادامه دهد؟

در واقع هواپیماها می توانند بدون موتور نیز مانند یک گلایدر در هوا بلغزند اما این توانایی تنها در یک مسافت معین خواهد بود. هر هواپیمایی توانایی متفاوتی در زمینه حرکت گلایدری خواهد داشت و بدین ترتیب هر کدام از آن ها با نسبت متفاوتی ارتفاع خود را از دست خواهد داد. خلبان ها اصطلاحی به نام «پرواز آزاد» دارند که در آن از هیچ قدرت پیشرانه ای موتورها استفاده نمی شود. در واقع در این حالت موتورها کاملاً خاموش هستند اما هواپیما در آسمان مانند یک پرنده بدون بال زدن به سمت جلو حرکت می کند و سیستم های اصلی نیز کارکرد خود را دارند.

جالب این که در پروازهای عادی نیز بسیار این حالت مورد استفاده قرار می گیرد بدون این که مسافران متوجه آن شوند. در بسیاری از موارد که به دلیل تمام شدن سوخت، خاکسترهای آتشفشانی و یا برخورد با پرندگان، هر دو موتور هواپیما از کار افتاده اند، هواپیما با استفاده از همین حالت پرواز آزاد توانسته که بدون کوچکترین مشکل و صدمه ای فرود آید.

مرگبارترین سوانح سقوط هواپیما که دنیای هوانوردی را برای همیشه تغییر دادند

چگونه بعد از سقوط هواپیما زنده بمانیم؟

ویدیویی جالب از کابین هواپیمایی با قابلیت جدا شدن که جان مسافران را نجات خواهد داد [تماشا کنید]