از زابل تا چابهار: نگاهی به استان فراموش‌ شده‌ای به نام سیستان و بلوچستان

از زابل تا چابهار: نگاهی به استان فراموش‌ شده‌ای به نام سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان از آن نام‌هایی است که اخیرا زیاد نامش را می‌شنویم اما همچنان غریب است و در پی بی‌مهری مسئولین نفسی برای مردمش نمانده است! صبورترین و ساکت‌ترین قوم ایرانی که در دومین استان پهناور ایران ساکن هستند و زیر بار بی‌توجهی، فقر، بی‌آبی و نداشتن هوای سالم همچنان مهر سکوت بر لب زده‌اند و کسی نیست به دادشان برسد.

استانی که پهنه گسترده‌ای از جنوب شرقی کشور را تشکیل داده و حدودا ۱۱ درصد از کل مساحت ایران به آن تعلق دارد؛ اما از سرمایه و امکانات کشور هیچ بهره‌ای نبرده و بسیار مهجور مانده!

اگر فقط یک بار به یکی از شهرهای سیستان و بلوچستان سفر کرده باشید، می‌توانید فقر، عدم امکانات و زندگی دردآور مردم آن را با اولین نگاه حس کنید و امکان ندارد بغض گلویتان را فشار ندهد و نفستان از این حجم گرسنگی نگیرد.

مشکل کم‌آبی در سیستان و بلوچستان نه‌تنها برای انسان‌ها بلکه برای حیوانات نیز دردسرساز شده است. (خبرگزاری مهر)

استان سیستان و بلوچستان بیش از ۱۸۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد؛ مساحتی به بزرگی کشور سوریه. اما آیا مسئولین به مردم زابل و هامون، هیرمند، نیمروز، زهک،خاش، ایرانشهر، گواتر و چابهار فکر می‌کنند؟ به این فکر می‌کنند که این مردم هوا ندارند، آب ندارند، شناسنامه ندارند، درآمد ندارند و بیشتر آنها در ابتدایی‌ترین وضعیت معیشتی هستند؟!

کم‌آبی نسل گاندو یا تمساح‌های پوزه‌کوتاه ایرانی را در معرض خطر جدی قرار داده است. (خبرگزاری مهر)

چند روز پیش خبری باعنوان «طوفان و ریزگرد بیش از ۵۷۸ سیستانی را روانه بیمارستان کرد» منتشر شد که حکایت می‌کرد سرعت وزش باد همراه با گرد و خاک در سیستان به ۷۲ کیلومتر بر ساعت نیز رسیده است و غلظت ذرات معلق در هوای منطقه به ۱۲ برابر حد مجاز رسیده است. بدنبال این مشکلات، بیش از ۵۰۰ نفر از مردم به دلیل مشکلات چشمی و تنفسی راهی مراکز درمانی شده‌اند.

صدها روستای سیستان و بلوچستان دچار تنش آبی هستند و زندگی ساکنان آنها که به آب آشامیدنی دسترسی ندارند در معرض خطر است. در این استان ۵۰ هزار خانواده محروم شناسایی شده‌اند که نیازمند دریافت بسته‌های غذایی هستند.

این بی‌توجهی‌ها در حالی صورت می‌گیرد که فرهنگ و تمدن سیستان و بلوچستان بیش از ۵ هزار و ۲۰۰ سال قدمت دارد.

به گزارش ایسنا نصرالله چاری می‌گوید در سیستان و بلوچستان اندکی بیش از ۶۰۰ حلقه چاه برای تامین آب آشامیدنی وجود دارد که نیمی از آنها خشک شدند، نزدیک به ۱۰۰ چاه در حال خشک شدن هستند و میزان آب‌دهی ۱۷۸ حلقه چاه به نصف کاهش یافته است.

سیستان خاستگاه نخستین تمدن‌های پیشرفته بشری و کانون اجتماعات شهرنشینی بوده. این را می‌توان در شهر سوخته به خوبی دید. اینجا بهترین مرکز شهرنشینی در عصر مفرغ و ترکیب زیبایی از خلاقیت، صنعت و فرهنگ بوده.

دهانه غلامان سیستان نمونه معماری موفق یک شهر هخامنشی است. سیستان، زادگاه آسیاب‌های بادی جهان بوده و مهره مهمی در شکل‌گیری تمدن جهان بشمار می‌رفته است. سیستان انبار غله آسیا و به لحاظ اقتصادی از کانون های اصلی ایران بوده است.

اما متاسفانه این استان که از دو قوم مختلف تشکیل شده، با توجه به قدمت فرهنگ و تمدن خود مورد بی توجهی شدید قرار گرفته است.

رئیس اداره بهزیستی چابهار می‌گوید اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی در این منطقه گسترش یافته و در یکی از روستاهای اطراف این شهر به نام درگز آمار ابتلا بالای ۷۸ نفر به ویروس HIV تایید شده است.

مجموعه اقوام ساکن در استان سیستان و بلوچستان همراه با سنن و شیوه های خاص زندگی، به تنهایی یکی از جاذبه های بی نظیر این منطقه است. زندگی ایلی با الگوی سکونت و آداب و رسوم ویژه، مورد علاقه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است.

در کنار آنها، استان سیستان و بلوچستان دارای جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیری است که پس از یک بار سفر به آنجا، به قدری درگیر تفاوت‌های جذاب آن می‌شوید که بدون شک دوباره و حتی چند باره به آنجا سفر خواهید کرد تا هر چه بیشتر با مردم و فرهنگ و ظرفیت‌های گردشگری منطقه آشنا شوید.

به گفته رئیس جمعیت هلال احمر تا کنون ۵۰ هزار خانواده “دچار مشکلات معیشتی” در این استان شناسایی شده‌اند که قرار است بین آنها بسته‌های غذایی توزیع شود.

سفر به چابهار: گشتی در بهاری ترین بندر ایران [قسمت اول]

همین جذابیت ما را بر آن داشت تا به معرفی گوشه‌ای از ظرفیت‌های گردشگری استان سیستان و بلوچستان بپردازیم. تا بدین وسیله شمار گردشگران سیستان و بلوچستان افزایش یابد و شاید مرهمی باشد بر زخمی کهنه!

شهر سوخته: یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی دنیا

شهر سوخته در ۶۰ کیلومتری جنوب زابل کنار جاده زابل و در ۶ کیلومتری قلعه رستم واقع شده و مشتمل بر تپه هایی است که بیش از ۵۰ متر ارتفاع ندارند. وسعت آن دو کیلومتر ونیم است. این مکان بی گمان روزگارانی دراز یکی از مهم ترین مراکز شهرنشینی آسیا در عصر برنز بوده است. قدمت این تمدن را به ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد تخمین می زنند.
قدمت شهرسوخته در کاوش های مقدماتی که در این شهر و پیرامون بمپور و بردسیر به عمل آمده است، نشان می دهد که مردمان این سرزمین در هزاره چهارم، سوم و دوم پیش از میلاد تمدن درخشان و همانند تمدن هند و بین النهرین داشته اند. (ورودی شهر سوخته)
شهر سوخته نام بقایای دولت‌شهری باستانی در ایران است که در ۵۶ کیلومتری جنوب زابل و در حاشیهٔ جاده زابل-زاهدان در استان سیستان و بلوچستان (شرق ایران) واقع شده‌است. این شهر مزبور در روی آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دورهٔ بنای این شهر بزرگ با دوره برنز و تمدن جیرفت همزمان است. (نمایی از تپه باستانی شهرسوخته)
این محوطهٔ باستانی هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست یونسکو محسوب می‌شود که با برخورداری از قدمت ۵۰۰۰ ساله هم‌اکنون به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی دنیا شناخته می‌شود. در سی‌وهشتمین اجلاس یونسکو در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۱۴ مطابق با ۱ تیر ۱۳۹۳ شهر سوخته به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

درک ، هیجان‌انگیزترین نقطه جهان؛ وقتی دریا به کویر دست می‌دهد

کوه تفتان: تنها آتشفشان نیمه فعال ایران

تَفتان نام تنها آتشفشان نیمه فعال در سراسر ایران است. این کوه  با ارتفاع ۳۹۴۱ متر از سطح دریا، بلندترین کوه بلوچستان است و در شهرستان خاش قرار گرفته‌است.
کوه تفتان دارای قلل متعدد است. قله آتشفشانی این کوه چهل تن نام دارد که در فاصله ۳۸۰ کیلومتری خط مستقیم شمال دریای مکران واقع شده‌است و فاصله مستقیم آن تا زاهدان ۱۰۰ کیلومتر است. از سه دهانه آتشفشانی این کوه همواره بخار گوگرد خارج می‌شود. در ورودی حفره‌های آتشفشانی تخته‌های گوگردی خالص به وفور دیده می‌شوند.
در جاده خاش به زاهدان اگر از خاش به سمت شمال حرکت کنید پس از حدود ۲۰ کیلومتر تابلوی بزرگی مسیر دسترسی به قله تفتان را به شما نشان می‌دهد. اگر از زاهدان به سمت خاش حرکت کنید حدود کیلومتر ۱۳۰ به خروجی روستاهای تمندان و کوشه می‌رسید. از سر جاده تا دو راهی که سمت راست آن با تابلویی شما را به طرف اردوگاه راهنمایی می‌کند حدود ۲۰ کیلومتر، و از دو راهی تا اردوگاه ۸ کیلومتر راه پیش رو خواهید داشت. (تصویر: پناه‌گاه تفتان)

کوه مهرگان

در شهرستان سراوان، تپه ای سنگی وجود دارد که مردم محلی از قدیم به آن کوه مهرگان می گویند و از اجداد خود نقل می کنند در روزهای معینی بالای این تپه اتش می افروختند و مراسم نیایش اهورامزدا به جای می اوردند. در محدوده آن نیز سنگ نگاره هایی یافت می شود که مربوط به دوران شکار و قبل از پیدایش زبان است.
اکثر اثار تاریخی پیش از اسلام از بین رفته اند و خرابه هایی از ان هنوز زنده ماننده است که نشان از ایین زرتشت در این قوم است.

کوه خواجه: کوهی به وسعت ابدیت

کوه خواجه که نام دیگر آن به زبان پهلوی (اوشیدا) است و به معنای کوه ابدی است. این کوه تنها بلندی دشت سیستان است و مورد تقدس زرتشتیان هم قرار دارد زیرا آنان بر این باورند که پیامبر دین زرتشت از آنجا ظهور می‌کند.
این کوه ذوزنقه‌ای شکل که نزد سه دین اسلام، مسیحیت و زرتشت مقدس است، از سنگ‌های بازالت سیاه رنگ تشکیل شده و با ارتفاع ۶۰۹ متر از سطح دریا، مانند جزیره‌ای در میان دریاچه هامون قرار دارد. نقش معروف (اسوا _ استیکا) از جمله نقش‌های دیوارهای بنای کوه خواجه زابل است.
در اطراف این کوه تعداد زیادی آثارباستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و بقایای اماکن اسلامی و معبد بودایی باقی‌مانده‌است که شامل مجموعه ی کاخها، قلعه کهک کهزاد، قلعه چهل دختر، قلعه سرسنگ، آرامگاه خواجه غلطان، ساختمان پیر گندم بریان، خانه شیطان، بناهای منفرد آرامگاهی و قبور اسلامی است. (تصویر: قلعه کاخا درون کوه خواجه)
نقش اسب سوار و شیر در کوه خواجه قلعه کاخا
قلعه کاخا با فاصله زمانی ۸۷ سال

سفر به چابهار؛ از جنگل های حرا تا تمساح پوزه کوتاه [قسمت دوم]

قلعه بلقیس (دزک)

قلعه بلقیس که به نام دزک هم شهرت دارد در شهرستان سراوان، بخش مرکزی، روستای دزک واقع شده و در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۰۹۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این قلعه دارای معماری بومی است از خشت و گل ساخته شده و اکنون یکی از دیدنی‌های استان سیستان و بلوچستان بشمار می‌رود.

دهانه غلامان: تنها شهر خشت وگلی باقی مانده از دوران هخامنشی

دهانه غلامان یادگار هخامنشیان یک مکان باستانی در ۲ کیلومتری یکی از روستاهای استان سیستان و بلوچستان به نام روستای قلعه نو و حدود ۴۴ کیلومتری شهر تاریخی زابل است. ویرانه ها و آثار باقی مانده از این اثر در محوطه‌ ای بسیار گسترده روی تراسی به درازای حدودا ۴ تا ۵ کیلومتر قرار دارد.
این شهر که در زیر توده‌ای عظیم از شن‌های روان مدفون شده بود اولین بار در سال ۱۳۳۹ شناسایی و در طی سال‌های ۴۴-۱۳۴۱ مورد خاکبرداری وکاوش قرار گرفت.
دهانه غلامان دارای ساختمان‌های بزرگ عمومی، معبد، محله‌‌های مسکونی، خیابان، آبراهه، محله‌‌های نظامی و صنعتی است. این شهر تنها مکان باستانی دوران هخامنشیان است که حاکمیت ایران را بر نواحی شرقی به خوبی نشان می‌‌دهد.
دهانه غلامان از یک سو تنها شهر خشت و گلی از روزگار هخامنشیان است که در آن می‌توان به وضوح زندگی مردم عادی و خانه‌های آنها را در کنار ساختمان‌ها و بناهای عظیم عمومی یا دولتی مشاهده کرد. از طرفی دیگر این شهر هخامنشی بدون برنامه ریزی رشد نکرده بلکه احداث شهر با نقشه مهندسی و برنامه ریزی مدون صورت گرفته است.
باستان شناسان، یکی از عوامل اصلی متروک شدن این شهر را، خشک شدن ناگهانی بستر رودخانه هیرمند می‌دانند.

مطالب مرتبط
۳ نظر

ورود

  • متین شهریور ۱۴, ۱۳۹۷

    خیلی قشنگ نوشتید و اینکه به کارهاتون ادامه بدهید

  • فرید شهریور ۱۵, ۱۳۹۷

    سپاس فراوان. مطلب خواندنی و دردناکی بود. به عنوان یه بلوچ گویی با بدبختی متولد شدیم و بدتر اینکه انگار به این بدبختی خو گرفتیم ( نفوذ مذهب شاید کردم رو تقدیر گرا باور آورده) به هر روی. سپاس

  • F شهریور ۱۶, ۱۳۹۷

    خیلی مسئله خوبی بود و ناراحت کننده که چقدر زندگی سختی دارن هموطنای خونگرم وصبورمون در اون خطه.