سی تی اسکن چیست؟ هر آنچه در مورد کاربردها و خطرات آن باید بدانید

سی تی اسکن یکی از روش های عکسبرداری پزشکی است که در آن از کامپیوترها و دستگاه های چرخشی تابش اشعه ی ایکس برای عکسبرداری عرضی از بدن استفاده می شود. تصاویر به دست آمده از این روش در مقایسه با عکس های معمول ایکس ری جزئیات بیشتری را به دست می دهند. در ادامه می خواهیم با کاربردها، خطرات، نحوه ی انجام آزمایش و آمادگی های لازم برای آن آشنا شویم.

سی تی اسکن چه کاربردهایی دارد؟

تصاویر سی تی اسکن می توانند بافت های نرم، عروق خونی و استخوان های قسمت های مختلف بدن را نشان دهند. سی تی اسکن برای به تصویر کشیدن سر، کتف، ستون فقرات، قلب، شکم، زانو و قفسه ی سینه استفاده می شود.

سی تی اسکن کاربردهای زیادی دارد، اما به ویژه روش بسیار مناسبی برای تشخیص بیماری و ارزیابی میزان آسیب ها است. این روش عکسبرداری به پزشک کمک می کند بتواند:

• عفونت ها، اختلالات عضلانی و شکستگی استخوانی را تشخیص دهد.
• محل توده ها و تومورها (از جمله انواع سرطانی آن ها) را پیدا کند.
• وضعیت عروق خونی و دیگر ساختارهای داخلی بدن را بررسی کند.
• میزان صدمات و خونریزی های داخلی را برآورد کند.
• روش مناسب برای ادامه ی کار درمان مثل انجام جراحی یا نمونه برداری بایوپسی از بافت را پیدا کند.
• میزان تأثیر درمان های انجام شده برای بعضی بیماری ها مثل سرطان و بیماری قلبی را بررسی کند.

چطور خود را برای آزمایش  سی تی اسکن آماده کنیم؟

هنگام سی تی اسکن ممکن است لازم به استفاده از ماده ی رنگی مخصوصی به نام ماده ی حاجب باشد که کمک می کند ساختارهای داخلی بدن در تصاویر ایکس ری واضح تر ثبت شوند. این ماده جلوی عبور اشعه ی ایکس را می گیرد و در عکس ها به رنگ سفید ثبت می شود، در نتیجه روده ها، عروق خونی یا دیگر ساختارهای بدن در ناحیه ی مورد بررسی واضح و پررنگ می شوند.

بسته به قسمتی از بدن که باید از آن عکسبرداری شود، نحوه ی دریافت ماده ی حاجب متفاوت است و می تواند به شکل نوشیدن ماده، تزریق آن یا به شیوه ی تنقیه انجام شود. اگر قرار به دریافت ماده ی حاجب باشد، پزشک تان احتمالا از شما می خواهد ۴ تا ۶ ساعت قبل از انجام سی تی اسکن، چیزی نخورید.

سی تی اسکن چطور انجام می شود؟

ابتدا لباس هایتان را با لباس بیمارستان عوض می کنید و هر وسیله ی فلز داری مثل جواهرات، عینک و دندان مصنوعی را در می آورید. حضور فلزات در نتیجه ی سی تی اسکن تأثیر می گذارد. سپس تکنسین ها شما را در اتاق آزمایش تنها می گذارند و به اتاق کنترل می روند که از آنجا می توانند شما را ببینند و صدایتان را بشنوند. شما می توانید از اتاق آزمایش از طریق یک دستگاه ارتباطی با اتاق فرمان صحبت کنید.

طی آزمایش سی تی اسکن، درون یک دستگاه تونل مانند دراز می کشید و تخت دستگاه به آرامی به درون اسکنر حرکت می کند. در این حین قسمت داخلی دستگاه تابش اشعه ی ایکس به دور شما می چرخد و از زوایای مختلف تصاویر عرضی بی شماری از بدن شما گرفته می شود. حین اسکن ممکن است صدای کلیک، وزوز و غژغژ بشنوید. تا پایان آزمایش تخت دستگاه هر لحظه چند میلیمتری حرکت می کند. کل آزمایش احتمالا بین ۲۰ دقیقه تا یک ساعت طول می کشد. تصاویر ثبت شده به یک کامپیوتر ارسال و در آن با یکدیگر ترکیب می شوند تا تصاویری به شکل برش های عرضی از بدن ساخته شود. همچنین ترکیب این تصاویر می تواند تصویری سه بعدی از یک قسمت مشخص بدن به دست دهد.

خیلی مهم است که حین عکسبرداری بی حرکت دراز بکشید چون حرکت کردن باعث تار شدن عکس ها می شود. ممکن است پزشک تان از شما بخواهد که حین آزمایش برای مدت کوتاهی نفس تان را حبس کنید تا قفسه ی سینه تان بالا و پایین نرود. برای سی تی اسکن کودکان، ممکن است با توصیه ی پزشک از داروهای آرام بخش استفاده شود تا کودک حرکت نکند.

سی تی اسکن چه خطراتی دارد؟

آزمایش سی تی اسکن ریسک پایینی دارد. اگرچه سی تی اسکن در مقایسه با عکسبرداری های معمول ایکس ری، فرد را معرض تشعشعات بیشتری قرار می دهد، اما اگر فقط یک بار تحت آزمایش سی تی اسکن قرار بگیرید، خطر ابتلا به سرطان در اثر تشعشعات در شما بسیار پایین است. این خطر درصورتی بالا می رود که چندین بار عکسبرداری سی تی اسکن یا ایکس ری انجام دهید. انجام آزمایش سی تی اسکن، ریسک ابتلا به سرطان را در کودکان بالا می برد، به ویژه کودکانی که از قفسه ی سینه و شکم آن ها عکسبرداری می شود.

بعضی افراد هم واکنش آلرژیک به ماده ی حاجب دارند. بیشتر ماده های حاجب حاوی ید هستند، بنابراین اگر در گذشته واکنش شدیدی به ید داشتید، این مسأله را حتما با پزشک تان در میان بگذارید. اگر به ید حساسیت داشته باشید اما در عین حال لازم باشد که ماده ی حاجب را هم دریافت کنید، ممکن است پزشک تان به شما داروهای ضد حساسیت یا استروئیدی بدهد تا جلوی عوارض جانبی احتمالی را بگیرد.

همچنین بسیار مهم است که در صورت باردار بودن، این مسأله را به پزشک تان اطلاع دهید. اگرچه بعید است تشعشعات سی تی اسکن به فرزندتان صدمه بزند، اما ممکن است پزشک تان روش دیگری مثل سونوگرافی یا ام آر آی را به شما توصیه کند تا خطر به حداقل برسد.

بعد از سی تی اسکن

بعداز انجام سی تی اسکن، تصاویر به دست آمده برای یک رادیولوژیست ارسال می شوند تا آن ها را بررسی کند. رادیولوژیست پزشکی است که تخصص آن تشخیص بیماری ها با استفاده از روش های عکسبرداری پزشکی مثل سی تی اسکن و ایکس ری است. بعد از آن پزشک تان نتیجه ی آزمایش را برای شما توضیح خواهد داد.

نتیجه ی آزمایش شما زمانی نرمال است که رادیولوژیست هیچگونه تومور، لخته ی خونی ، شکستگی یا دیگر مورد غیر عادی ای را در عکس های سی تی اسکن شما مشاهده نکند. در صورت مشاهده ی هرگونه مشکلی در تصاویر سی تی اسکن، بسته به نوع مشکل، ممکن است به آزمایشات یا درمان های بیشتری نیاز پیدا کنید.

۱۰ کاری که قبل از مراجعه به پزشک و آزمایشات پزشکی هرگز نباید انجام داد