نگاهی بر ماجرای «قدم گذاشتن انسان بر روی کره ماه» پس از نیم قرن

وقتی روز ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹ سفینه “ایگل” (Eagle) سطح ماه را لمس کرد، دوربین تلویزیونی که کنار آن نصب شده بود، قدم‎های مردد نیل آرمسترانگ بر ماه و اولین کلمات او را ضبط کرد تا برای صدها هزار جفت چشم که در سرتاسر جهان به تلویزیون دوخته شده بود، نمایش داده شود. زبان والتر کرونکیت، مجری پوشش زنده مأموریت آپولو ۱۱ در شبکه سی بی اس، در ابتدا بند آمده بود اما در نهایت توانست این جمله را ادا کند: ” انسان بر ماه پا گذاشت! … وای، پسر، وای، پسر!” او بعد از آن گفت دوست داشت حرف‎های عمیق‎تری بزند اما این‎ کل چیزی بود که توانست به زبان بیاورد.

نزدیک به ۳۰ ساعت طول کشید تا سرنشینان آپولو ۱۱ مأموریت خود بر روی ماه را تمام کنند و کرونکیت که به واسطه اجرای برنامه‎های خبری به عنوان “قابل‎اعتمادترین فرد در آمریکا” شناخته می‎شد ۲۷ ساعت از این مدت را روی آنتن زنده شبکه سی‌بی‌اس بود.

تریسی دالبی، استاد روزنامه‎نگاری دانشگاه تگزاس در شهر آستین می‎گوید: “ناسا به جای پنهان‌کاری، اطلاعات در اختیار خبرنگاران می‎گذاشت و با این کار در بازاریابی برای مأموریت آپولو فوق‎العاده عمل کرد. آن‎ها فضانوردان را به عنوان قهرمانان نمایش جلوه می‌دادند و رسانه‎های خبری هم تا حد زیادی از آن استقبال می‎کردند. به این ترتیب آن‎ها داستان‎هایی خوش‎بینانه برای تعریف کردن داشتند، آن هم در دوره‎ای که آمریکا درگیر جنگ ویتنام بود و پوشش‎های خبری به سیاست‎های آشفته کشور اختصاص داشت.”

روز ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹ مردم در پارک مرکزی نیویورک جمع شدند تا بر یک صفحه نمایش غول آسا فرود انسان بر ماه را تماشا کنند. این یکی از سه صفحه نمایشی بود که شبکه‎های تلویزیونی بزرگ آمریکا برای نمایش عمومی این رویداد نصب کرده بودند.

با این که بسیاری از مفسران امیدوار بودند فرود بر ماه به واسطه خلاقیت و نوآوری‎اش راهی به سوی صلح باز کند، اوضاع سیاسی جهان به همان شکل قبل به کار خود ادامه داد.

نیل آرمسترانگ و باز آلدرین در ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹، ساعت ۲۰:۱۸ جهانی بر کره ماه فرود آمدند. حدود ۶ ساعت بعد، آرمسترانگ در ۲۱ ژوئیه ساعت ۲:۵۶ جهانی بر ماه گام نهاد. فضانورد سوم این مأموریت مایکل کالینز، به تنهایی در مدار ماه باقی‌ماند تا ۱۵ ساعت دیگر دو فضانورد دیگر به او ملحق شدند. پس از ۸ روز زندگی در فضا، هر سه فضانورد به زمین بازگشتند.

فضانوردان فضاپیمای آپولو ۱۱ توانایی خرید بیمه عمر را برای خود نداشتند زیرا در آن زمان شرکت‌های بیمه فضانوردان را به جهت خطر خیلی بالا بیمه نمی‌کرد لذا آنها تا می‌توانستند از خود عکس گرفتند و پای آن را امضا کردند تا در صورت بوجود آمدن یک فاجعه آن عکس‌های اصل امضا شده یک منبع خوب درآمد برای خانواده های آنها به حساب آید.

آرمسترانگ، آلدرین و کالینز، پس از هشت روز سفر در کابینی در ابعاد یک خودروی بزرگ و طی مسافت تقریبا ۸۰۰ هزار کیلومتر به ماه رسیدند. فضانوردها در طول پرتاب و فرود به تخت‌های نیمکت‌مانندی در ماژول فرماندهی بسته شده ‌بودند که حداکثر عرض آن‌ها به ۳.۹ متر می‌رسد.

پس از این مأموریت ناسا برای تبلیغ فعالیت‎ها و استحکام بخشیدن به میراث خود به تکاپو افتاد اما در طول دهه ۱۹۷۰ هم مردم هم رسانه‎ها شروع کردند به زیر سوال بردن هزینه‎های مربوط به اکتشافات فضایی. البته شکی وجود نداشت که سفر به ماه بر فرهنگ جامعه تأثیری عمیق به جا گذاشته؛ عبارت‎هایی همچون “روی تاریک ماه” ، “ایگل فرود آمد” و ” قدمی کوچک برای بشر” بخشی از تاریخ آمریکا شدند. در عین حال، شیفتگی بشر به فضای خارج از منظومه شمسی همچنان به قوت خود باقی بود و در دهه ۱۹۷۰ میلادی علاقه به ژانر علمی تخیلی به اوج خودش رسید. موجی که ستاره‎های راک از جمله پینک فلوید و دیوید بوئی همچنین فیلمسازانی مثل جورج لوکاس و ریدلی اسکات را تحت تأثیر قرار داد. جورج لوکاس سال ۱۹۷۷ اولین قسمت مجموعه فیلم‎های “جنگ ستارگان” را ساخت و فیلم علمی- تخیلی/ ترسناک ریدلی اسکات به نام “بیگانه” هم سال ۱۹۷۹ روی پرده سینماها رفت.

بحث اصلی در نظریه ساختگی بودن فرود انسان بر ماه این است که آمریکا در دهه ۱۹۶۰ میلادی فناوری لازم را نداشته که چنین مأموریتی را با موفقیت به پایان برساند. بنابراین این تصور شکل گرفت که ناسا بعد از پی بردن به ناممکن بودن این مأموریت، یک فرود ساختگی ترتیب داده تا در مسابقه فضایی با اتحاد جماهیر شوروی سابق به این کشور ضربه‎ای محکم وارد کند. کشوری که در آن زمان با فرود موفقیت‌آمیز کاوشگرش بر سطح ماه از رقیبش پیش افتاده بود. به محض بازگشت سفینه فضایی آپولو ۱۱، شایعاتی به راه افتاد که واقعی بودن فرود نیل آرمسترانگ بر ماه را زیر سوال می‎برد؛ لحظه‎ای که برای همیشه با این جمله معروف آرمسترانگ در ذهن‎ها ثبت شد: ” این قدمی است کوچک برای انسان و جهشی عظیم برای بشریت.”

تصاویر فرود آپولو ۱۱ برای کسانی که سفر به ماه را انکار می‎کردند مجموعه مدرک بود. آن‌‎ها می‎پرسیدند چرا در فضای پس‎زمینه سطح ماه ستاره‎ای دیده نمی‎شود و پرچم آمریکا در محیطی که هوا در آن جریان ندارد تکان خورده است. مایکل ریچ، ستاره‎شناس از دانشگاه کالیفرنیا می‎گوید برای رد این تئوری یک توجیه علمی وجود دارد. پرچم به دلیل فشاری که آرمسترانگ و دیگر فضانورد همراه او به نام باز آلدرین موقع فرو کردن آن در زمین وارد کرده‎اند، چین خورده و از آنجایی که جاذبه در سطح ماه یک ششم جاذبه زمین است، پرچم به همان حالت باقی مانده است.

نکته دیگری که انکار کنندگان مأموریت آپولو ۱۱ روی آن دست گذاشته‎اند، آسمان بدون ستاره در تصاویر مربوط به فرود آپولو ۱۱ بر ماه است. اما این در واقع نتیجه تضاد شدید میان مناطق روشن و تاریک تصویر است که در عکاسی پدیده‎ای رایج به حساب می‎آید. اما دلیل این اتفاق چیست؟ برایان کوبرلین، استاد اخترفیزیک موسسه فناوری راچستر می‎گوید از آنجایی که سطح ماه نور خورشید را منعکس می‎کند در تصاویر بسیار روشن می‎افتد. این روشنایی باعث می‎شود ستارگان نسبتا کم نور در تصاویر تاریک‎تر به نظر برسند. به همین دلیل است که در عکس‎های مأموریت آپولو ۱۱ ستاره‎ها دیده نمی‎شوند. در واقع نور ستاره‎ها بسیار ضعیف است. احتمالا زمان نوردهی دوربین هم بالا بوده است.

ادعاهای جعلی بودن فرود بشر بر ماه، ردپاهای به جا مانده فضانوردان بر ماه را هم هدف قرار داده‎اند. آن‎ها معتقدند به دلیل نبود رطوب در سطح ماه تصویر معروف ردپای آلدرین نمی‎تواند واقعی باشد. مارک رابینسون، استاد دانشگاه ایالتی آریزونا برای این یک توجیه علمی دارد. سطح ماه با لایه‎ای از سنگ‎ریزه و گرد و خاک به نام “سنگ پوشه” یا “رگولیت” پوشیده شده است. این لایه بسیار نرم است و وقتی رویش قدم بگذاری براحتی فشرده می‎شود. ذراتی که این لایه را تشکیل داده‎اند خاصیت چسبندگی دارند و به همین دلیل حتی وقتی پایت را بلند کنی، رد پا همچنان شکل خود را حفظ می‌کند. نکته دیگری که رابینسون به آن اشاره می‎کند این است که ردپاها ممکن است میلیون‎ها سال بر سطح ماه باقی بمانند چون آنجا اتمسفر وجود ندارد و در نتیجه از وزش باد هم خبری نیست.

کمربند وان آلن پرتوهایی هستند دورادور زمین و نتیجه برهم‌کنش باد خورشیدی با میدان مغناطیسی زمین. در مراحل اولیه مسابقه فضایی، پرتوهای این کمربند یکی از نگرانی‎های اصلی بود؛ اینکه فضانوردان در معرض میزان کشنده‎ای از این پرتوها قرار بگیرند. اما به گفته ناسا، سرنشینان آپولو ۱۱ در سفر خود به ماه کمتر از دو ساعت در کمربند وان آلن بودند و در نقاطی که تشعشعات به حداکثر می‎رسند حتی پنج دقیقه هم باقی نماندند؛ یعنی آنقدر آنجا نبودند که پرتوها رویشان اثر کند.