نیروهای تحت حمایت ایالات متحده موسوم به نیروهای دموکراتیک سوریه روز سه شنبه اعلام کردند که بخش اعظم عملیات نظامی در این شهر علیه شبه نظامیان داعش به پایان رسیده و مشغول پاکسازی دالان ها و میدان های مین و تله های انفجاری کار گذاشته شده در این شهر هستند. مقامات ایالات متحده تاکنون به طور رسمی پیروزی در رقه را اعلام نکرده اند اما این پیروزی نیروهای دموکراتیک سوریه ضربه ی مهلکی به داعش و نیروهای وفادار به آن وارد کرده است.
چرا رقه تا این حد مهم است؟
اگر چه شهر موصل در عراق، پرجمعیت ترین شهری بوده که شبه نظامیان داعش تاکنون در اختیار داشته اند اما رقه مرکز قدرت و فرماندهی داعش بود که نقش پایتخت خلافت اسلامی را نیز داشت. این شهر اولین شهر بزرگی بود که در سوریه به تصرف نیروهای داعش در می آمد و بلافاصله به عنوان پایتخت این گروه تروریستی انتخاب شد. زمانی که جهادی ها در اواخر سال ۲۰۱۳ کنترل این شهر را به دست گرفتند دهه های زیادی از حکومت سکولار در سوریه می گذشت که به جنگ داخلی کشیده شد. خیلی زود داعش برند خود را با اعدام های عمومی و علنی آن هم به روش گردن زدن به ثبت رساند و شهری که در رویای آزادی بود را در ترس و وحشتی عمیق و فراموش نشدنی فرو برد.
این شهر رفته رفته به مرکز فرماندهی فعالیت های بین المللی این گروه تبدیل شد و بیمارستان و استادیوم ملی این شهر به مرکز اصلی فرماندهی نیروهای داعش تبدیل گردید که در آن جا برای برای حمله به اهداف خارجی برنامه ریزی می شد. به دنبال از دست دادن موصل، محاصره ی شهر رقه توسط نیروهای تحت حمایت ایالات متحده انجام گرفته و هر روز تنگ تر از قبل می شد اما هنوز این شهر به عنوان سمبل قدرت و حاکمیت داعش تسخیر نشده بود و اکنون این شهر دیگر به طور کامل از کنترل این گروه تروریستی خارج شده است.
البته شهرهای کوچک و روستاهایی هنوز در سوریه و عراق وجود دارند که داعش همچنان کنترل آن ها را در اختیار دارد اما دیگر هیچ شهر بزرگی در تصرف این گروه باقی نمانده است و این موضوع به معنای پایان «خلافت» خودخوانده ی داعش و سقوط نسبتاً کامل آن در آینده ای نزدیک در خاورمیانه خواهد بود. اکنون طرفداران این گروه دیگر جای خاصی برای رفتن ندارند و تنها می توانند در فضای مجازی گرد هم بیایند، داعش به معنای سابق آن دیگر وجود خارجی ندارد.
قدم بعدی برای داعش چیست؟
بازماندگان سرخورده و آواره این گروه، دستکم برای مدتی، از نقطه ای به نقطه ی دیگر فرار خواهند کرد و در مناطقی که هنوز طرفدارانی دارند پنهان خواهند شد، مناطقی در طول رود فرات که گمان می رود فرمانده فراری و احتمالاً زخمی شان، ابوبکر البغدادی، در آن ها پنهان شده است. اما آن ها در حال حاضر تنها یک خاطره هستند: خاطره زمانی که خلافت وجود داشت،قبل از این که توسط ائتلاف بین المللی در هم شکسته شود. اما خطر جهادی ها برای غرب تا مدتی همچنان مردم این کشورها را تهدید خواهد کرد،جایی که آرمان های داعش برای سوق دادن افراد متعصب و دیوانه برای حمله کردن با سلاح سرد و گرم به مردم عادی و له کردن آنها در زیر چرخ های خودروهایشان کافی بوده است.
اما اکنون دیگر برنامه ریزی مرکزی وجود ندارد و مغز متفکر این گروه که در رقه حضور داشته و ماشه را می کشید دیگر از بین رفته است. دیگر فرماندهان داعش نمی توانند از یک مکان جغرافیایی مشخص و شناخته شده مسئولیت انجام عملیات تروریستی را به عهده بگیرند. آن ها به مقدار فراوان تضعیف و درمانده شده اند.
چه کسی بر رقه حکومت خواهد کرد؟
برنامه ی ائتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده و نیروهای دموکراتیک سوریه برای این شهر این است که کمیته ای مردمی متشکل از اعراب محلی با پشتیبانی یک نیروی نظامی موقتی به زودی اداره ی شهر رقه را بدست بگیرد و بازسازی شهر را آغاز نماید. اما نقاط ضعفی در این برنامه وجود دارد. نیروهای دموکراتیک سوریه عمدتاً از کُردهای این کشور تشکیل شده اند که هیچ منافع درازمدتی در نگه داشتن و حضور در شهر رقه نخواهند داشت که شهری عمدتاً عرب نشین است و ساکنان این شهر نیز یا به کمپ های آوارگان فرار کرده اند یا همراه داعش بیش از سه سال در این شهر زندگی کرده اند.
این اعراب عمدتاً سنی هستند و بیش از هر گروه قومی دیگری در جنگ داخلی سوریه آسیب دیده اند. موضوع در مورد سنی های عراق نیز صدق می کند که بیشترین آسیب را از داعش دیده اند و البته بخش اعظم نیروهای داعش نیز از میان همین گروه انتخاب شده است. گروه های سنی هم در سوریه و هم در عراق به وضعیت موجود، قبل و بعد از تسلط داعش بر رقه و موصل و بازپس گیری این شهرها، اعتراض داشته و هیچ کدام رهبری واحد که در ابعاد ملی یا بین المللی مقبولیت داشته باشد ندارند. بنابراین شکل گیری یک دولت عرب که طرفدار و نماینده کل سنی های شهر باشد کمی دور از دسترس به نظر می رسد.
علاوه بر این در شهر رقه که ماه ها زیر شدید ترین بمباران ها بوده عملاً هیچ چیزی برای حکومت کردن و مدیریت وجود ندارد. میلیاردها دلار برای بازسازی زیرساخت های این شهر سرمایه لازم است. این شهر اکنون سه گروه را برای مدیریت و حاکمیت خود می بیند: نیروهای دولت سوریه که از حمایت کامل و همه جانبه ایران و روسیه برخوردار است تنها چند کیلومتر با این شهر فاصله دارند و بشار اسد نیز بارها گفته که حاکمیت خود بر تمام کشور را خواستار است. کُردها که نقش مهمی در مبارزه با داعش داشته اند خواستار حاکمیت مستقل خود به عنوان یک دولت محلی فدرال بر مناطق شمالی کُردنشین سوریه هستند و ممکن است از تسلط خود بر رقه به عنوان یک برگ برنده برای تحقق خواسته هایشان در در مذاکرات با دولت مرکزی استفاده نمایند.
البته محلی ها و ساکنان عرب این شهر نیز می توانند نقش مهمی در آینده نزدیک داشته باشند. اما این افراد به گروه ها و عقاید متقاوتی وفادار بوده، جایی برای زندگی نداشته و چیزی جز ویرانی و خرابه های شهر متعلق به آن ها نیست. رقه از شهری تاریخی که توسط همگان تحسین می شد به خرابه ای که در واقع هیچ کس خواهان آن نیست تبدیل شده است. باید منتظر ماند و دید که در روزهای آینده که شهر به طور کامل پاکسازی شود چه اتفاقاتی خواهد افتاد.
بدون نظر