دروغ سیزده به در؛ رسمی نه چندان کهن، اما جالب و پر حاشیه

برای آشنایی با دروغ سیزده به در، شاید لازم باشد ابتدا به «دروغ اول آوریل» بپردازیم. در تاریخ یاد شده، مردم بسیاری از کشورها، دروغ هایی را در قالب شوخی و طنز مطرح می کنند که ریشه آن به سال ۱۵۶۴ میلادی بر می گردد.

گفته می شود در آن تاریخ، شارل نهم پادشاه فرانسه، هنگام اصلاح تقویم، جشن‌ های سال نو را از اول آوریل به اول ژانویه منتقل کرد. پس از آن مخالفان این تغییر همچنان در روز اول آوریل به دید و بازدید عید می‌ رفتند. دوستان و آشنایان‌ شان، این افراد را که به برگزاری عید در روز اول آوریل اصرار داشتند، دست انداخته و سرِ کار گذاشته و آن‌ ها را «احمق‌های آوریل» می‌ نامیدند.

از آن جا که آغاز ماه آوریل یک روز پیش از سیزده نوروز است، این رسم نیز حدود ۶۰ سال پیش برای نخستین بار توسط چند روزنامه‌ نگار ایرانی رواج پیدا کرد.

پس از آن نیز دروغ های جالبی در این روز توسط رسانه ها منتشر شد که برخی از آن ها حواشی بسیاری به دنبال داشت. به طور مثال می توان به جنجالی‌ ترین شوخی سیزده در ایران اشاره کرد که در سال ۱۳۸۳ توسط روزنامه شرق (آخرین شماره) منتشر شد.

این شوخی خبر کج شدن و احتمال سقوط برج میلاد بود که توسط رسانه‌ های دیگر جدی گرفته شد و به تحلیل آن پرداختند. این امر حتی باعث شد تا قیمت ملک در مناطق اطراف برج نیز برای مدتی کاهش یابد.

از دیگر دروغ های جالب سیزده می توان به سال ۱۳۹۴ اشاره کرد که خبرگزاری میراث فرهنگی از طرف دفتر ملکه بریتانیا اعلام کرد: «کوه نور را به ایران باز پس می‌دهیم.». سپس در یادداشتی به قلم شاهین سپنتا این خبر را «شوخی سیزده» اعلام کرد و نوشت: «شوخی سیزده در ایران معمولاً بازتاب طنز گونه حقایق مختلف تاریخی و اجتماعی و گاه سیاسی است تا در یک روز شاد، تلنگری باشد به مخاطب رسانه‌ ها و توجه آنها را به گوشه‌ های ناگفته‌ ای از حقایق تاریخی و اجتماعی جلب کند.»

در ادامه شاید بد نباشد با چند نمونه از معروف ترین دروغ های اول آوریل در طول تاریخ آشنا شوید:

• درخت‌های ماکارونی: بی‌بی‌سی در سال ۱۹۵۷ یک برنامه پانوراما پخش کرد که در آن درخت‌ های ماکارونی را در سوئیس نشان می‌داد. بی‌بی‌سی اعلام کرد که سوسک‌های ماکارونی که محصولات را از بین می‌بردند قلع و قمع شدند. بسیاری از مردم با بی‌بی‌سی تماس گرفتند و پرسیدند که چگونه درخت‌های ماکارونی را کشت می‌کنند. این واقعه در حقیقت از فیلمی به نام St Albans گرفته شده بود.
• واژگونی برج پیزا: تلویزیون هلند در دهه ۱۹۵۰ خبر واژگونی برج پیزا را پخش کرد.
• پنگوئن پرنده: شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی در سال ۲۰۰۸ گزارشی از کشف نوعی پنگوئن پرنده در قطب جنوب را پخش کرد. در این گزارش یک فیلم تلویزیونی از پنگوئن‌ها و پرواز آن‌ها تا جنگل‌های آمازون نیز پخش شد.
• کنترل Gmail با حرکات بدن: گوگل در اول آوریل ۲۰۱۱ امکان جدیدی را در سرویس ایمیل خود معرفی کرد که به کمک آن و بدون استفاده از ماوس و صفحه کلید، کاربران به کمک وب‌کم می‌توانند به مدیریت ایمیل خود بپردازند.
• صدور پلاک ماشین به رنگ صورتی: سال ۲۰۰۹ میلادی، حدود ۲۸ فرستنده‌ی رادیویی در آلمان در اقدامی هماهنگ خبری را پخش کردند که حاکی از صدور پلاک ماشین به رنگ صورتی برای رانندگان وسایل نقلیه بود و هر کس که صاحب این پلاک می‌شد، مجاز بود تا ماشین خود را در جای پارک ماشین، ویژه‌ی بانوان، پارک کند. برای هر چه واقعی‌تر جلوه دادن این خبر هم، سایت اینترنتی ویژه‌ای برای ثبت نام جهت دریافت این پلاک‌های صورتی طراحی شده بود.
• استفاده از نوارچسب برای چسباندن رانندگان به صندلی خودروها: شرکت ژاپنی لکسوس در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد قصد دارد: با ساخت صندلی هایی از جنس نوارچسب از تکان خوردن رانندگان در هنگام تصادف جلوگیری کند. این شرکت خودروسازی با یک شرکت تولیدکننده نوارچسب برای ساخت صندلی هایی از این جنس همکاری کرده است. به این ترتیب موقعیت راننده در هنگام رانندگی ثابت خواهد بود. این شرکت ضمن معرفی نوآوری خود از آن به عنوان پیوندی مستحکم بین راننده خودرو نام برده است.
• تبدیل فوری تلویزیون‌های سیاه-سفید به تلویزیون‌های رنگی: یک شبکه تلویزیونی سوئیسی با پخش برنامه‌ای در سال ۱۹۶۲، ابتکار جدیدی برای تبدیل فوری تلویزیون‌های سیاه-سفید به تلویزیون‌های رنگی معرفی کرد. در این برنامه ادعا شد با پوشاندن صفحه پخش تلویزیون‌ها با جوراب رنگی می‌توان براحتی تصاویر سیاه-سفید را رنگی کرد.