برای نزدیک به ۶۰ سال، خانواده کاسترو و به طور اخص برادران کاسترو بر کوبا حکمرانی کردند اما در آوریل ۲۰۱۸، اعلام شد که کشور جزیره ای که برای مدت طولانی تحت حاکمیت فیدل کاسترو و برادرش بوده بزودی رهبر جدیدی خواهد داشت. در روز نهم آوریل ۲۰۱۸، رائول کاسترو ۸۶ ساله از مقام ریاست جمهوری کوبا کنار رفته و میگل دیاز کانل، معاون وی توسط کاسترو به عنوان رییس جمهور آینده این کشور انتخاب شد. این اولین بار پس از انقلاب کوبا در حدود بیش از نیم قرن پیش است که رییس جمهوری غیر از خاندان کاسترو بر این کشور فرمانروایی می کند. کاستروها از زمان بدست گرفتن قدرت در این کشور در سال ۱۹۵۹ بر انقلاب و مدرنیزاسیون این کشور نظارت کامل داشته و در این مدت همواره دو تن از متفاوت ترین و جنجالی ترین شخصیت های سیاسی عصر خود بوده اند.
شورش فیدل کاسترو علیه ژنرال باتیستا و شروع حکومت کمونیستی در کوبا
در سال ۱۹۵۳، پسر یک کشاورز نیشکر کار متمول اسپانیایی بعد از کمک به رهبری طغیان علیه دیکتاتور جدید کوبا برای همیشه در حافظه کوبایی ها جاودانه شد. فیدل کاسترو که در آن زمان یک حقوقدان جوان بود و علاقه خاصی به سیاست داشت می خواست تمام مردم کوبا را علیه فولخنسیو باتیستا که سال قبل علیه رییس جمهور کودتا کرده بود بشوراند. هدف او برای شوراندن مردم علیه ژنرال قدرتمند چیزی کمتر از یک خودکشی نبود. از این رو وی به همراه برادرش، رائول و ۱۲۰ نفر دیگر به دومین پادگان بزرگ کوبا حمله کردند. اما حمله شکست خورده و کاسترو به زندان افتاد.
زمانی که وی ۲ سال بعد آزاد شد، دیگر برای یک انقلاب در مقیاس بزرگ آماده شده بود. وی همراه با رائول به مکزیک رفته و جنبش ۲۶ جولای را تاسیس کرد که یک گروه شبه نظامی انقلابی بود و چه گوارا نیز در آن عضویت داشت. این گروه شبه نظامی عملیات خود را در سال ۱۹۵۶ آغاز کرده و تا اول ژانویه ۱۹۵۹ با ارتش باتیستا مبارزه کردند تا این که باتیستا شکست را پذیرفته و از کشور فرار کرد. بعد از یک دولت موقت کوتاه مدت در کوبا، فیدل به طور کامل قدرت را قبضه کرد.
زندگی تحت حکومت فیدل کاسترو به شدت تغییر می کند
این ابتدای یک حکومت ۵۹ ساله از جانب برادران کاسترو بود. به عنوان حاکم مطلق کوبا، فیدل کاسترو با تشکیل یک حکومت کمونیستی، رویای انقلاب هایی همه جانبه و کامل را در سر می پروراند که از آن میان می توان به مدرن سازی شبکه توزیع نیروی برق کشور، تضمین تحصیل و خدمات پزشکی رایگان برای تمامی شهروندان و به صفر رساندن نرخ بیکاری را در سر می پروراند. اما این تغییرات هزینه ای گزاف برای مردم این کشور داشت. تجارت خصوصی به موضوعی در گذشته و ممنوع تبدیل شد. تجمعات و اعتراضات عمومی، آزادی مطبوعات و احزاب سیاسی به شدت قدغن و سرکوب شدند و انتخابات به رویا پیوست.
هر سال که می گذشت فیدل بیش از پیش خود را به اتحاد جماهیر شوروی نزدیک می ساخت و بدین ترتیب کوبا نه تنها از لحاظ اقتصادی به شوروی وابسته شد بلکه با دشمنان سنتی این ابرقدرت آن دوران از جمله ایالات متحده مورد تحریم قرار گرفته و روابط آن ها به کلی قطع گردید. ایالات متحده روابط سیاسی خود با کوبا را در سال ۱۹۶۱ قطع کرده و در طول عملیات نافرجام موسوم به «حمله به خلیج خوک ها» باعث خشم بیش از پیش فیدل کاسترو شد.
در این عملیات ۱.۴۰۰ مهاجر کوبایی که توسط ایالات متحده انتخاب و آموزش دیده بودند تلاش کردند از خلیج خوک ها با کوبا حمله کرده و با کمک ناراضیانی که در کشور وجود داشتند حکومت کاسترو را ساقط کنند اما کاسترو از نقشه آن ها مطلع شده و همه مهاجمان در کمین نیروهای کاسترو گیر افتادند. در درگیری که تنها ۲۴ ساعت به طول انجامید بیش از ۱.۱۰۰ نفر از این مهاجمان اسیر و ۱۱۴ نفر نیز کشته شدند. این حمله و موارد دیگر باعث شد که کاسترو دشمنی شدیدی با ایالات متحده که در همسایگی خود داشت پیدا کند.
بحران موشکی کوبا که جهان را به سمت یک نبرد هسته ای می برد
در همین اثنا، فیدل از روابطش با اتحاد جماهیر شوروی برای پشتیبانی از قوای نظامی خود استفاده می کرد. در سال ۱۹۶۲ یک هواپیمای جاسوسی ایالات متحده توسط موشک های اتمی اتحاد جماهیر شوروی مستقر در کوبا شناسایی شد. این موضوع دولت جان اف کندی را شوکه کرد. بدین ترتیب کندی با درماندگی تمام به دنبال راهی می گشت که سلاح های هسته ای اتحاد جماهیر شوروی را از کوبا دور کند بدون این که یک درگیری هسته ای تمام عیار با یکی از دو کشور رخ دهد.
بعد از دو هفته بن بست در گفتگوها، در نهایت نیکیتا خروشچف که در آن زمان رهبری اتحاد جماهیر شوروی را بر عهده داشت در قبال قول ایالات متحده برای حمله نکردن به کوبا با منتقل کردن سلاح های هسته ای از این جزیره موافقت کرد. در خفا نیز این دو کشور توافق کردند که ایالات متحده موشک های خود در ترکیه را از این منطقه دور نماید. در طی آن دو هفته سخت هر لحظه امکان داشت جنگ هسته ای که تمام جهان را در وحشت فرو برده بود رخ دهد اما توافقات بدست آمده چیزی از خشم فیدل نسبت به ایالات متحده کم نکرد.
شهروندان کوبایی شروع به فرار می کنند
با طولانی شدن دوران حکومت تمامیت خواهانه فیدل کاسترو، روابط تجاری کوبا و ایالات متحده نیز به شدت کاهش یافته و تقریبا به صفر رسید. در همین دوران، اقتصاد کوبا که به طور کامل در دست حکومت فیدل کاسترو بود دچار رکودی شدید و بی سابقه شد. علیرغم مشکلات اقتصادی که در داخل وجود داشت، فیدل کاسترو به جنبش های کمونیستی خارج از کشور کمک مالی می کرد و در اوایل دهه ۱۹۹۰ با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، فاجعه ای که کاسترو فکر آن را هم نمی کرد رخ داد. بدین ترتیب اقتصاد بیمار کوبا که به شدت به اتحاد جماهیر شوروی وابسته بود نابود شده و کشور در آستانه قحطی قرار گرفت.
با شیوع قحطی و کمبود مواد غذایی بسیاری از شهروندان کوبایی به خوردن سگ و گربه روی آوردند. تا آن زمان صدها هزار کوبایی از کشور خود فرار کرده بودند و این مهاجرت ها در طی ۴ موج بزرگ انجام شد. موج اول بلافاصله پس از انقلاب کوبا رخ داد و مخالفان و روشنفکران دارای ایده های غیرکمونیستی از ترس دستگیری و زندانی شدن از کشور فرار کردند. بعد از آن در طی عملیات هایی موسوم به «پروازهای آزاد» به کمک ایالات متحده بسیاری بین سال های ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۴ از کوبا خارج شدند. سپس در سال ۱۹۸۰، ده ها هزار کوبایی شروع به پناهنده شدن به سفارت های کشورهای آمریکای جنوبی در کشور خود کردند.
کاسترو که از این اتفاقات سرآسیمه شده بود اعلام کرد هر کس که بخواهد و قایقی در بندر ماریل داشته باشد می تواند از طریق این بندر از کشور خارج شود. بیش از ۱۲۰.۰۰۰ نفر از شهروندان کوبایی در طی ۶ ماه با استفاده از این فرمان مهاجرت کردند که اکنون از آن به «قایق سواری ماریل» یاد می شود. در طول چهارمین موج مهاجرت از کوبا و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بسیاری از شهروندان این کشور تلاش کردند با استفاده از قایق های چوبی فرسوده و نامناسب از کشور فرار کنند.
حتی دختر فیدل کاسترو، آلینا، نیز به خارج پناهنده شد. علیرغم کوچ گسترده شهروندان کوبایی به خارج از کشور، کاستروها همچنان به تمام قدرت در کشورش چنگ زده و کاسترو با اجرای اصلاحات محدودی موفق شد از سقوط حکومت و اقتصاد کشور جلوگیری نماید. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کاسترو اجازه برخی تجارت های خانوادگی و سرمایه گذاری خارجی را صادر کرد. وی دست از حمایت مالی و تسلیحاتی شورشیان در خارج از کشور کشیده و همکاری های اقتصادی کوبا با کشورهای دیگر را توسعه داد. در نهایت فیدل به دلیل مشکلات جسمی قدرت را به برادرش، رائول، واگذار کرده و در سال ۲۰۰۸ از قدرت کناره گیری کرد. فیدل کاسترو در سال ۲۰۱۶ درگذشت.
رائول کاسترو اقتصاد کوبا را بازتر از قبل می کند
برخلاف برادرش فیدل که از حضور در کانون توجه رسانه ها لذت می برد، رائول کاسترو خیلی کمتر در برابر عموم مردم ظاهر می شد. با این وجود وی سیاست های نسبتاً متفاوتی نسبت به برادر خود در پیش گرفت. اگر چه در سراسر کشور به طور علنی از سیاست های کمونیستی حمایت می شد اما رائول تلاش کرد درهای اقتصاد کوبا را به روی سرمایه گذاری خصوصی باز کند. این روزها شهروندان کوبا اجازه دارند خرید و فروش خانه شخصی انجام دهند و مقداری از زمین های کشور که در قبضه دولت هستند به صورت اجاره ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد. بر اساس گزارش رویترز این اصلاحات نتایج و عکس العمل های متفاوتی داشته و از آن چه که انتظار می رفت سخت تر بوده اند.
همچنین رائول دست به کاری زد که شاید در دوران حکومت برادرش غیرممکن بود: عادی سازی روابط با ایالات متحده. در سال ۲۰۱۳ گفتگوها میان ایالات متحده و کوبا آغاز شده و سفارت این کشور در کوبا بازگشایی شد. در ادامه دو طرف به مبادله زندانیان پرداخته و سفر و تجارت بین دو کشور با محدویت های کمتری انجام می شد. بعد از رسیدن ترامپ به ریاست جمهوری ایالات متحده، تنش ها بار دیگر بالا گرفت و بسیاری از گشایش هایی که در روابط این دو کشور ایجاد شده بود از نو بسته شدند و در نهایت پس از این که کارمندان سفارت ایالات متحده در کوبا دچار نوعی مسمومیت مرموز شدند روابط این دو کشور به تیرگی سابق بازگشت.
کوبا پس از کاستروها با سکانداری میگل دیاز کانل
اکنون سرنوشت این روابط از نو تیره شده و آینده کوبا برای اولین بار از سال ۱۹۵۹ در دست کسی غیر از خانواده کاسترو قرار دارد. میگل دیاز کانل که به عنوان معاون رائول کاسترو فعالیت می کرد در تاریخ ۱۹ آوریل ۲۰۱۸ به عنوان رییس جمهور جدید این کشور انتخاب شد. اگر چه او را به عنوان فردی طرفدار تکنولوژی و آزادی نسبی برای مطبوعات می شناسند اما انتظار نمی رود که وی از سیاست های گذشته کوبا دست بکشد یا کمونیسم را به کناری بنهد. تمامی کارشناسان نیز بر این باورند که وی همچنان به سیاست های کمونیستی برادران کاسترو ادامه خواهد داد.
علیرغم اینکه رائول کاسترو از مقام ریاست جمهوری کناره گیری کرده اما همچنان ریاست حزب کمونیست کوبا که تنها حزب این کشور است را در اختیار خواهد داشت که قدرت اصلی و واقعی در این کشور محسوب می شود. شاید کاستروها دیگر در دفتر ریاست جمهوری حضور نداشته باشند اما دوران حکومت آن ها هنوز به پایان نرسیده است.
چقدر برای ما آشناست این مقاله