کودکی با طعم تحقیر، کتک و تجاوز

چرا «کودک‌آزاری» در ایران هر روز بیشتر می‌شود؟

شکنجه دردناک سه کودک توسط چکش و میله داغ؛ ابوالفضل ۲ ساله بر اثر آزار ناپدری خود روانه بیمارستان شد؛ فرماندهی انتظامی شهرستان گنبدکاووس از مرگ کودک سه ساله گنبدی بر اثر ضرب و شتم از سوی پدر خبر داد؛ عاملان پرونده کودک آزاری در سمنان دستگیر شدند؛ گزارش ۴ مورد کودک‌آزاری در شهرستان اهر؛ پرونده آتنا اصلانی کودک هفت‌ساله‌ای که چندی پیش قربانی قتلی ناجوانمردانه شد، به خط پایان رسید؛ کودکان ۶ تا ۱۰ سال قربانیان اصلی کودک‌آزاری و ده‌ها تیتر آزاردهنده دیگر همه مصادیقی از افزایش جرمی به نام کودک‌آزاری هستند که متاسفانه در سال‌های اخیر روند روبه‌رشدی داشته است.

چند روز پیش خبری منتشر شد که قلب بسیاری از ما را فشرد و چشمانمان را تر کرد: شکنجه سه کودک توسط چکش، میله داغ و دوختن دهان با چسب حرارتی.

این خبر تلخ و دردناک به سه کودک به نام‌های فاطمه ۱۲ ساله، ام‌البنین ۸ ساله و علی‌اکبر ۵ ساله مربوط می‌شود که توسط نامادری و پدر خود مورد آزار های جسمی و روحی قرار گرفتند. یکی از کودکان در حالی که دست‌هایش به میله‌ای بسته شده بود و قادر به حرکت نبود توسط یکی از همسایه‌ها پیدا شد و پرده از این فاجعه انسانی برداشته شد.

بدنبال این خبر بار دیگر احساسات عمومی جریحه‌دار شد و تقبیح جرم «کودک‌آزاری» و درخواست برای اعمال مجازات بیشتر برای عاملین چنین فعالیت‌های غیرانسانی و جنون‌آمیزی در صدر دغدغه‌های مردم و مسئولین قرار گرفت.

پرونده‌ای که این بار در ماهشهر گشوده شد، به عموم مردم یادآوری کرد که وقوع کودک آزاری‌های دردناک پایان نیافته است و همچنان شماری از بی‌دفاع‌ترین و معصوم‌ترین اقشار جامعه متحمل شکنجه‌های جسمی، روحی و جنسی در سراسر کشورمان هستند.

شنیدن جزئیات این‌گونه رویدادها هم زجرآور است چه برسد به دوخته شدن دهان توسط چسب حرارتی و شکستن استخوان‌ها با چکش و میله داغ! آن هم بدست کسانی که تصور می‌شود قرار است در ناهمواری‌های زندگی و  تلخی‌ها، آغوش گرمی باشند و دستی نوازش‌گر بر سر فرزند خود بکشند و این اطمینان را به او بدهند که همیشه و در هر شرایطی حامی‌اش خواهند ماند و دردش را درمان خواهند کرد!

اما گاهی این مسیر برعکس طی می‌شود و والدین، خود به دیوهای عصیانگری تبدیل می‌شوند که نه تنها گرمای دستانشان گونه‌های فرزند را نوازش نمی‌کند که حتی تاریکی درونشان، جهانِ کودک را به جهنمی مجسم تبدیل می‌کند و خود می‌سوزند و می‌سوزانند.

پدر یا مادری که توان شکنجه دادن فرزندان خود را دارند، بدون شک بخش بزرگی از انسانیت خود را پشت عواملی همچون جنون، بیماری‌ روانی، اعتیاد یا توهم جای گذاشته‌اند چرا که هیچ انسان سلیم‌العقلی توان چکش زدن به سر و دست کودکی بی‌دفاع را ندارد و این رفتار شنیع و ناپسند را تاب نمی‌آورد.

بدنبال این حرف‌ها شاید لازم باشد با جرم «کودک‌آزاری» و انواع گوناگون آن بیشتر آشنا شویم؛ بلکه بتوان با افزایش آگاهی عمومی در کاهش مصادیق آن در جامعه گامی مثبت برداشت و رنگ و خنده و آرامش را به دنیای همه کودکان جهان هدیه کرد.

کودک‌آزاری چیست؟

در وهله اول باید بدانید که بر اساس پیمان‌نامه بین‌المللی حقوق کودک هر فرد زیر ۱۸ سال «کودک» محسوب می‌شود.

هر فعالیتی که سبب آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یک کودک شود، کودک‌آزاری بشمار می‌رود. از حبس در حمام یا زیرزمین گرفته تا تنبیه بدنی و تجاوز جنسی به کودک همه از مصادیق کودک آزاری فیزیکی هستند.

کودک‌آزاری به چهار گونه عاطفی، بدنی، جنسی و غفلت و بی‌توجهی دسته‌بندی می‌شود.

در آزار روانی یا عاطفی، پرخاشگری، انتقاد بیش از حد، بی‌توجهی و استرس دادن به کودک از طرف والدین و تهدید به ترک او سبب بروز اضطراب و رنج شدید در کودک می‌شود و ممکن است در بزرگسالی او را به انزوا و در دنیای خود بودن بکشد یا فرد به پرخاشگری، خشم شدید و بزه‌کاری روی بیاورد.

در همین راستا، دکتر محمد طاهری، روانشناس کودک اعتقاد دارد، کودک آزاری عاطفی شایع تر از کودک آزاری جسمی در کشور است و کودک آزاری جسمی یا بدنی به دلیل این که نمود بیشتری دارد و از طریق رسانه ها مطرح می شود، شایع تر به نظر برسد. اما واقعیت این است که رایج ترین نوع کودک آزاری در جامعه ما، کودک آزاری عاطفی یا روانی است که متأسفانه به دلیل پنهان بودن کمتر مورد توجه قرار می گیرد و اثرات جبران ناپذیری بر روی کودکان دارد.

کودک‌آزاری بدنی، همان‌طور که از نامش پیداست با شکنجه‌های جسمی کودک همراه است. از کبودی، جای گاز گرفتن، انواع زخم‌های غیرمعمول گرفته تا شکستگی استخوان و آسیب‌های سر، ستون‌مهره‌ها یا اعضای داخلی بدن را شامل می‌شود.

از علایم کودک‌آزاری جنسی می‌توان به عفونت‌های اداری مکرر، خونریزی، زخم یا ترشح در ناحیه تناسلی بدون وجود دلیل پزشکی، خودآزاری، فرار، پرخاشگری و خشونت بدون دلیل، انزوا، در خود رفتن، سکوت و تلخی یا خودکشی اشاره کرد. این کودکان همیشه نگران و گوش بزنگ هستند و با کوچکترین صدا یا اتفاقی پریشان می‌شوند.

در مورد آخرین دسته‌بندی آزار کودکان، یعنی غفلت و بی‌توجهی هم باید گفت که عدم رسیدگی و مراقبت درمورد نیازهای ضروری کودک و مسایل بهداشتی و درمانی و بی‌توجهی به سلامت او آزار رساندن به کودک محسوب می‌شوند.

حقوق کودکان در ایران

بر اساس آمار سال‌های اخیر می‌توان این‌گونه جمع‌بندی کرد که در ایران بعد از آزار عاطفی و روانی، بیشترین گزارشات به آزار بدنی کودکان مربوط می‌شود که جدیدترین آن شکنجه‌ی دردناک سه کودک ماهشهری است که در ابتدای گزارش به آن اشاره کردم.

بد نیست بدانید که دولت ایران از سال ۱۳۷۳ به پیمان‌نامه حقوق کودک پیوسته‌ است. این کنوانسیون بین‌المللی که تاکنون ۱۹۳ کشور به آن ملحق شده‌اند، ۴ رکن اساسی به شرح زیر دارد:

1. هیچ کودکی نباید از تبعیض رنج ببرد.
2. زمانی‌که در رابطه با کودکان تصمیم‌گیری می‌شود، باید منافع عالیه آنان در راس قرار گیرد.
3. کودکان حق حیات داشته و باید رشد کنند.
4. کودکان حق دارند آزادانه عقاید و نظرات خود را ابراز کنند و این نظرات در تمامی اموری که به آنها مربوط می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد.

همچنین باید گفت در ایران، با تلاش‌های خوب قانونگذاران و با تکیه بر اصول اسلامی، قوانین خوبی وضع شده، اما با این وجود هم چنان نواقص و ابهامات قانونی محسوس و مؤثر است.

قانون حمایت از کودکان و موادی از قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی و آئین دادرسی، گرچه تا حدودی خلاء قانونی را پر کرده است اما مبتلا به ابهامات و نواقصی است که دست دستگاه قضایی و مراکز مددکاری را بسته است.

دو موضوع برجسته در این زمینه، عدم شفاف سازی کودک آزاری جسمی و روحی و ارتباط آن با تنبیه بدنی است؛ چرا که قوانین حدمتعارف تنبیه مدنی را تعریف نکرده، ضمن این که قانون می‌توانست به اولویت بندی راهکارهای مناسب تربیتی نیز بپردازد.

از سوی دیگر، ضعف سیستم گزارش‌دهی و کشف جرم در حوزه کودک آزاری، ضرورت اهتمام بیشتر قانونگذاران در جهت ارائه راهکارهای قانونی بیش از پیش می‌طلبد. ضمن این که مجازات‌ها و اقدامات تامینی مناسب با کودک آزاری نیز خود بحثی مهم است؛ چرا که به راحتی نمی‌توان در همه موارد حکم به عزل سرپرست خانواده ای به سبب آزار کودک داد؛ زیرا بخشی از این پدیده ها، ناشی از نا آگاهی، ضعف اقتصادی و عواملی از این دست اند، که با صرف مجازات زندان یا جریمه نقدی قابل جبران نیست.

فقر فرهنگی و اقتصادی عاملین اصلی کودک‌آزاری هستند

به باور بسیاری از کارشناسان و روانشناسان، فقر فرهنگی و اقتصادی عامل مهم آزار فرزندان هستند.

به طور کلی، فقر از عوامل مؤثر در گسترش بسیاری از جرایم است.  فقر سبب می‌شود تا کودکان از دسترسی به نیازهای اساسی خود همچون آموزش، بهداشت، تغذیه و … محروم شوند. یا والدین به دلیل فشارهای مالی با رفتارهایی، چون پرخاشگری، خشونت و بی‌توجهی کودکان را مورد آزار قرار دهند.

فقر فرهنگی نیز به اندازه فقر اقتصادی در کودک آزاری دخیل است. مسئله کودک آزاری در بین افراد تحصیلکرده و با بضاعت مالی خوب هم دیده می‌شود. متاسفانه در فرهنگ ما این موضوع که کودکان تا تنبیه بدنی نشوند، بزرگ نمی‌شوند، وجود دارد، بنابراین فرهنگ خشونت در جامعه ما نهادینه شده است، در حالی که تداوم این خشونت‌ها می‌تواند به ترس، اضطراب و پرخاشگری در کودک، پنهان کاری، شب ادراری،عدم اعتماد به نفس و عدم قدرت ارتباط با دیگران شود، به طوری که اکثر کودکان و نوجوانان بزهکار از خشونت‌های خانگی رنج برده‌اند.

باید توجه داشت که کودک آزاری با تنبیه متفاوت است. با تنبیه به کودک می‌فهمانند که باید رفتار خود را اصلاح کند، اما متاسفانه به علت عدم آگاهی و همچنین نقض قانونی بسیاری از پدران و مادران به بهانه تنبیه کودکان خود را در معرض هر گونه آسیب روحی و روانی قرار می‌دهند.

مهمترین عواملی که در جلوگیری از کودک آزاری باید به آن توجه شود، آشنایی خانواده ها و آگاهی دادن و آموزش به آنها در مورد حقوق کودکان است. متأسفانه بیشتر اتفاقات، کودک آزاری به دلیل ناآگاهی والدین و مراقبان کودک اتفاق می افتد و آموزش های بسیار ساده و ابتدایی می تواند از وقوع بسیاری از مشکلات جلوگیری به عمل آورد؛ ضمن این که خود کودکان نیز باید به حقوق خود آشنا شوند.

کودکان رده چهار تا هفت سال بیش از دیگر رده‌ها در معرض کودک آزاری قرار دارند. این گروه سنی با ۳۰ درصد، گروه از بدو تولد تا سه سالگی و نیز از هشت تا ۱۱ سالگی هر یک با ۲۶ درصد و گروه ۱۲ تا ۱۵ سال با ۱۵ درصد، بیشترین گروه سنی تحت کودک آزاری‌ها قلمداد می‌شوند.

این دسته از کودک آزاری‌ها در خانواده‌های فقیر از نظر اقتصادی و فرهنگی بیشتر است.

در سال ۸۴ از میان آمار کودک آزاری، سوء استفاده از کودکان در تکدی گری و ممانعت از تحصیل ۳/۸ درصد، بوده است. البته مواردی که در برگیرنده کار اجباری کودکان است، در شمار آمار ذکر نمی‌شود که با احتساب آنان، کودک آزاری ناشی از فقرخانواده‌ها آمار بلند بالایی خواهد بود.

در کلیه کشورهای جهان، علت اصلی قاچاق کودکان نیز در فقر اقتصادی خانواده ها نهفته است.

البته گفتنی است که بعضا سیستم ناکارآمد ارزش گذاری در مدارس و شیوه‌های تنبیهی نامناسب از عواملی است که سبب آزارهای جسمی و روانی کودکان می‌شود. بنا به آمار انجمن حمایت از حقوق کودکان، ۶/۳ درصد از کودک آزاری‌ها در سال ۸۴ توسط مدیران و معلمان بوده است.

پیشینه طولانی کودک‌آزاری در جهان

کودک آزاری پدیده جدیدی نیست و سابقه طولانی در جهان دارد. در رم کشتن فرزند حق قانونی والدین بوده است. اعراب نیز قبل از روی آوردن به دین اسلام دختران خود را زنده به گور می کردند و فروش دختران در چین قدیم رایج بود.

در ایران نیز کودک آزاری ها از دوره صفویه آغاز و تا اواخر دوره قاجار ادامه داشت. این موارد در حالی روی می دهد که عدم آزار کودکان و رعایت حقوق بچه ها در کلیه ادیان الهی و ارشادات مصلحان بشری مورد تأکید بوده است تا جایی که در اسلام تأکید شده که فرزند بر پدر حقوقی دارد که پدر باید آنها را تأمین کند.

کودک آزاری ها را با تلفن ۱۲۳ مطرح کنید

شماره تلفن ۱۲۳ به خاطر سه رقمی بودن به راحتی برای همه مردم به ویژه کودکان سهل الوصول است. این شماره تلفن در ۱۹۰ شهرستان کشور قابل شماره گیری است و مردم می توانند موارد کودک آزاری، همسرآزاری و خودکشی را به آن گزارش کنند.

همچنین اشاره کنم که شهروندان تهرانی می‌توانند در صورت مشاهده هر گونه کودک آزاری با دفتر دادستان به شماره ۳۳۱۱۴۱۳۶ تماس بگیرند.