آنچه احتمالا درباره ایدز نمی دانید ؛ گزارش یک بیماری تابو شده

مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری چه کمکی برای متبلایان انجام می‌دهند؟

سر در ساختمان نوشته شده مرکز مشاوره بیماری های رفتاری و داخلش چند نفری نشستند. نمی‌دانم کدامشان به بیماری ایدز مبتلاست و کدامشان شک پیدا کرده و به مرکز آمده اما چیزی که در اکثرشان جلب توجه می‌کند ظاهرشان است که بسیار آراسته هستند و در پس این شیک پوشی، ترس در نگاهشان پیداست. این مرکز تنها یکی از چندین مرکز مشاوره و کنترل بیماری های رفتاری (باشگاه مثبت) است و مبتلایان به بیماری ایدز، آن را نوعی خانه خود می‌دانند.

«من چه میدونم طرف کی بود که الان برم دستشو بگیرم بیارم خانوم دکتر! از این به بعد اگر خواستم با کسی باشم، قبلش با شما هماهنگ می‌کنم تا اجازشو بدین.» صدایش بالا رفته و شاکیست، جوانیست ۲۵ ساله که به گفته خودش کمتر از ۲۴ ساعت از برقراری رابطه جنسی اش گذشته و حالا برای کمک به اینجا آمده. می‌گوید چند ماه پیش که برای دوستش مشکلی مشابه پیش آمده بوده، خیلی شانسی در اینترنت فهمیده چنین جاهایی هست. از او می‌خواهم داستان را تا جایی که می‌تواند برایم بازگو کند:

«روزهای اول عید بود که دوستم سفر خارجه میره و اونجا با یک خانمی رابطه برقرار می‌کنه که گویا بدون کاندوم این کار رو انجام می‌ده. خودش چیز زیادی یادش نمیاد چونکه توی حال و هوای خودش نبوده و وقتی فرداش برگشت ایران و بهم گفت که اینجوری شده، گشتیم دنبال علایم بیماری های ایدز که چشممون خورد به مراکز رفتاری. با اینکه تعطیلات رسمی عید بود ولی تونستیم در نهایت با یک شماره موبایل تماس بگیریم و خانمی پیگیر کار ما شد، چنان پیگیری که ما خجالت زده شده بودیم. شخص مذکور در نهایت توانست به ما خبر بدهد که برویم فلان مرکز بیمارستانی و دارو را از آنجا تهیه کنیم.»

داروی ایدز

وقتی از لفظ دارو استفاده می‌کند متعجب می‌شوم، مگر دارویی برای درمان ایدز وجود دارد؟ از کارشناسان مرکز که جویا می‌شوم بیشتر درباره این دارو اطلاعات کسب می‌کنم. قرصی که تا ۷۲ ساعت پس از نزدیکی بدون پوشش یا مبتلا شدن احتمالی به بیماری ایدز از هر طریق دیگری، مهلت خوردنش هست و بعد از این ۷۲ ساعت دیگر کارایی ندارد.

نام قرص کوبایوویر است و بصورت عادی در داروخانه‌ها فروخته نمی‌شود ولی در همین مراکز به صورت رایگان به مراجعین داده می‌شود. یکی از دکتران مرکزی واقع در جنوب شهر تهران می‌گوید که این داروها قیمت‌های میلیونی دارند و اعطا کردنشان هم به همین سادگی‌ها نیست و باید مواردی در بیمار سنجیده شود تا مرکز مطمئن باشد فرد واقعا به این قرص‌ها احتیاج دارد:

«اولا که این دارو صرفا یک احتمال است، یعنی اینکه اگر بر فرض ویروس HIV وارد بدن فرد شده باشد، این قرص شاید بتواند از پیشرفت آن جلوگیری کند و با رشد آن مقابله نماید. قدرت این قرص به خاطر مبارزه‌اش با ویروس بسیار قوی HIV بسیار بالاست و عوارض چندان جالبی هم ندارد. بسیاری از مصرف کنندگان دچار حالت تهوع، سرگیجگی، دل‌پیچه، سرددرهای شدید و… می‌شوند ولی تحت هیچ شرایطی نباید مصرف سی روزه آن را قطع کنند. ضمن اینکه هر فرد در زندگانی خود فقط یکی دوبار می‌تواند از این قرص‌ها استفاده کند و اگر دایم بعد از هر احتمال مبتلا شدن به ویروس به مصرف آنها روی بیاورد، اثر خود را از دست خواهند داد.»

همان جوان ۲۵ ساله یکی از افرادیست که مرکز سختگیری خاصی نسبت به او دارد و از دادن قرص به او امتناع کرده. جوان که خود را پوریا می‌نامد می‌گوید به او گفته‌اند که برو با شریک جنسی‌ات بیا تا او را هم مورد آزمایش قرار دهیم، حال اینکه پوریا نه شماره‌ای از این شریک جنسی مشکوک دارد و نه حتی اسمش را می‌داند. به قول خودش همه چیز ناگهانی رخ داده و الان هم به هیچ وجه به آن شخص دسترسی ندارد. در هر مرکز کنترل مشاوره بیماری‌های رفتاری معمولا یک روانشناس هم حضور دارد و رواشناس این مرکز سعی در آرام کردن پوریا دارد. او به من می‌گوید:

«مراجعه کنندگان برای درخواست قرص کم نیستند و محدودیت بودجه این قرص هم مشکل ماست. نمی‌شود هرکسی تا رابطه‌ای برقرار کرد، بیاید و این قرص را از ما بگیرد. برخی افراد سودجویانه این داروها را از ما می‌گیرند و بعدا در بازار سیاه می‌فروشند. خلاصه اینکه سعی می‌کنیم با فرد صحبت کنیم تا صد در صد متوجه شویم که راست می‌گوید و اضطراب و مواردی از این دست در چهره و صدای فرد کاملا مشخص می‌کند که راست می‌گوید یا خیر.»

چه نوع ارتباط‌های جنسی به ایدز ختم نمی‌شود؟

او آمار جالب‌تری از ایدز می‌دهد که کمتر درباره آن شنیده‌ایم. به گفته او لزوما با هر بار رابطه برقرار کردن ولو با فرد دارای ایدز، شخص دیگر دچار ایدز نمی‌شود و احتمال مبتلا شدن به ویروس HIV را تنها ۵ درصد می‌داند:

«این مسایل زیاد گفته نمی‌شود چرا که برخی مردم به خاطر این درصد کم حاضر به انجام هرگونه رابطه جنسی با هر فردی هستند. ولی خب باید بدانید که رابطه جنسی برقرار کردن بی کاندوم با شخص مبتلا به ایدز لزوما باعث ایدز گرفتن شما هم نمی‌شود. اگر رابطه جنسی از مقعد باشد این درصد بالاتر می‌رود ولی بازهم نهایتا روی ۱۰ درصد احتمال می‌ماند. اما در هر حال شما اگر تفنگی به دستتان بدهند و بگویند به مغزت شلیک کن و یک درصد ممکن است که گلوله درونش باشد، آیا شلیک می‌کنید؟»

این روانشناس تایید می‌کند که رابطه جنسی از طریق دهانی ولو با فرد مبتلا به ایدز باعث گرفتن بیماری نمی‌شود:

«برخی از فاحشه ها را که ایدز دارند را می‌شناسیم که هنوز کار خود را ادامه می‌دهند و صرفا به رابطه دهانی بسنده می‌کنند. ما حتی زوجینی هم داریم که مرد خانواده از طریق خالکوبی به ایدز مبتلا شده و همسر وفادارش کماکان با او زندگی می‌کند و رابطه جنسی‌شان از طریق دهانی و موارد دیگر بدون دخول است. البته رابطه دهانی اگر آلت جنسی هر یک از طرفین یا دهان هر کدام دچار زخم باشد، ماجرا را عوض می‌کند چرا که آن موقع بحث خون در میان است و ممکن است که ویروس منتقل شود.»

طبق صحبت‌های کارشناسان مرکز، رابطه دهانی به هر طریقی و به هر یک از اعضای بدن زوجین (لب‌ها، زبان، سینه و…) اگر بدون زخم خوردگی در این نواحی باشد، مشکلی به وجود نمی‌آورد چه مانده به روبوسی و دست دادن و از یک بشقاب غذا خوردن و دیگر موارد مشابه.

معتادان جنسی و بیماری ایدز

از طریق روانشناس با یک معتاد جنسی ارتباط برقرار می‌کنم. فرد معتاد خانمیست ۲۴ ساله که می‌گوید هنوز به ویروس مبتلا نشده و روی لفظ هنوز تاکید غمباری دارد:

«من دیگر معتادان جنسی که به مرکز آمده‌اند را نگاه می‌کنم و می‌بینم که برخی‌شان مبتلا شدند و آینده خود را پیش رویم می‌بینم. با وجود اینکه دائم برای آزمایش به این مرکز سر می‌زنم و هر بار مسئولان اینجا سعی می‌کنند مجابم کنند که دست از این اعتیاد بردارم، نمی‌توانم. چندبار دنبال سکس تراپیست گشتم و فهمیدم که در ایران چنین دکتری به صورت رسمی نداریم و به تازگی با انجمن معتادان جنسی در ایران آشنا شدم تا شاید درمان شوم.»

او می‌گوید که مردان و زنان معتاد به رابطه جنسی معمولا با کاندوم کنار نمی‌آیند و آن را مخل رسیدن به اوج لذت جنسی می‌دانند و از همین رو مبتلایان به ویروس در بینشان کم نیست. روانشناس مجموعه ضمن تاکید حرف‌های او تاکید می‌کند که حتی استفاده از کاندوم هم لزوما باعث جلوگیری از بیماری ایدز نمی‌شود و باز درصد بسیار کمی برای مبتلا شدن وجود دارد:

«اشتباهی که برخی افراد دارند استفاده همزمان از کاندوم زنانه و مردانه در یک رابطه جنسیست که نباید به هیچ وجه صورت بگیرد. به طور کلی به دلیل اینکه مایع مخاطی بیشتر در واژن وجود دارد تا آلت جنسی مردانه، و همچنی احتمال زخم های جزئی در واژن به خاطر کالبد حساس خود بیشتر است، امکان ابتلای زنان به ویروس ایدز و بیماری های مقاربتی بدون استفاده از کاندوم نسبت به آقایان بیشتر است . نوجوانان و زنان یائسه بدلیل اینکه بافت واژن در این سنین آسیب پذیرتر است ٬ بیشتر در خطر ابتلا به ویروس ایدز و یا بیماری های مقاربتی دیگری هستند »

زنان حامله و ایدز

خانم روانشناس از توهم ایدز هم می‌گوید و بسیاری از مراجعین را افرادی می‌داند که صرفا از مبتلا شدن ترسیده‌اند ولی در هر حال مراجعه آنان را به مرکز امری خوب می‌داند چرا که باعث از بین رفتن این توهم آزار دهنده می‌شود.

وقتی بیشتر دقت می‌کنم متوجه می‌شوم که اکثر کارمندان مجموعه زن هستند و وقتی این موضوع را با یکی‌شان در میان می‌گذارم می‌گوید که وزارتخانه از قصد این کار را کرده تا قبح صحبت درباره بیماری ایدز و… بریزد و البته تاکید دارد که بیشتر مراجعه کنین زن هستند.

• خلاصه کلی چیزهایی که شاید درباره ایدز نمی دانیم
• ایدز از طریق از طریق هوا، سرفه و عطسه. بوسیدن، تماس پوستی یا دست دادن.استفاده مشترک از لوازم آشپزی و از طریق حشرات، نیش یا گاز حیوانات و از طریق شنا در استخرهای عمومی و از طریق خوردن غذایی که توسط فرد آلوده به اچ‌ آی وی تهیه شده باشد منتقل نمی‌شود.
• در مسائل جنسی نیز رابطه دهانی با آلت و دیگر اعضای بدن در صورتی که زخمی در آن نواحی نباشد باعث انتقال ویروس ایدز نمی‌شود. قرار گرفتن اسپرم روی پوست هم مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی شرط عقل است که این کار انجام نشود تا مبادا از طریق منافذ پوستی اتفاقی بیفتد.
• آزمایش ایدز دادن چند روز بعد از برقراری ارتباط جنسی پرخطر و مشکوک هیچ فایده‌ای ندارد چرا که این بیماری یک دوران پنجره شش ماهه دارد. تست ایدز باید بعد از رابطه جنسی پرخطر (و هر رفتار پرخطر دیگری که احتمال مبتلا شدن را برای فرد داشته) در فواصل زمانی ۴۵ روزه به مدت شش ماه تکرار شود.
• تنها ۷۲ ساعت بعد از رفتار مشکوک و پرخطر وقت دارید تا به داروهای ایدز دست پیدا کنید، داروهایی که تنها تا ۷۲ ساعت بعد از رفتار پرخطر جوابگو هستند و با اینکه درمان کامل را در پی ندارند ولی احتمال رشد ویروس و مبتلا شدن را بسیار کاهش می‌دهند و البته عوارضی چون سردرد و تهوع و… را هم دارند.
• لزوما بعد از برقراری ارتباط جنسی با فردی که ایدز دارد، دچار ایدز نمی‌شوید و این احتمال تنها ۵ درصد است (رابطه‌های مقعدی احتمال کمی بیشتری دارند ولی بازهم صد در صدی نیستند)
• مادران مبتلا به ایدز می‌توانند تحت شرایطی خاص فرزند سالمی به دنیا بیاورند و البته نمی‌توانند به او از پستان خود شیر دهند.
• گرفتن ایدز لزوما به معنای پایان زندگی نیست. این افراد می‌توانند با برنامه‌ای درست تا ۲۵ الی ۳۰ سال هم زندگی سالمی داشته باشند.
• گذاشتن کاندوم (چه زنانه چه مردانه) صد در صد باعث جلوگیری از گرفتن ایدز نمی‌شود و بازهم امکان بسیار کمی برای انتقال ویروس وجود دارد.
• زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به ایدز هستند. ضمنا درصد بزرگی از مبتلایان خود از داشتن این بیماری آگاه نیستند و در دوران پنجره به سر می‌برند. شاید بد نباشد امروز یک تست ایدز بدهید.
• دختران جوان و زنان یائسه بیشترین پتانسیل را برای مبتلا شدن به ایدز دارند.
• مراکزی به نام مرکز مشاوره رفتاری در سطح کشور وجود دارد که تمامی خدمات از جمله تست و دارو و… را به طور رایگان برای مردم انجام می‌دهند. آنها را فراموش نکنید و لیست اسامی آنها به همراه آدرس و تلفن‌هایشان را از این لینک به صورت یک فایل PDF دانلود کنید. به این مراکز باشگاه مثبت هم گفته می‌شود.

رییس این مرکز برای من از تجربیات یک زن حامله مبتلای به ایدز می‌گوید تا باورهای عمومی درباره مبتلا شدن حتمی نوزاد از مادر مبتلا را زیر سوال ببرد:

«تا چندی پیش تصور بر این بود که اگر زنی با ویروس HIV‌مثبت حامله شود، حتما فرزندش هم دچار ویروس خواهد شد و سقط جنین این زنان توصیه می‌شد. حالا اما اوضاع تغییر پیدا کرده و می‌شود بچه را بدون ویروس نیز به دنیا آورد.  پیشگیری دارویی با سه داروی ضد رتروویروسی ( زایدو ودین، لامیوودین، نلفیناویر) از ماه چهارم ضروری است و زایمان هم باید به صورت سزارین انجام شود. ضمن اینکه شیردهی نباید از طریق پستان مادر باشد و نوزاد حتما باید بعد از تولد با شیرخشک تغذیه شود و بلافاصله پس از تولد پیشگیری با داروهای ضد رتروویروسی روی نوزاد هم صورت بگیرد.»

دوره پنجره بیماری ایدز ، یک دوره شش ماهه

او سپس به دوره پنجره اشاره می‌کند، دوره‌ای که به باور وی کمتر کسی از آن اطلاع دارد و یکی از دلایل اصلی جمع آوری دستگاه‌های تست‌های بیماری ایدز که قبلا در داروخانه‌ها برای عموم عرضه می‌شد هم هست. این دکتر خبر می‌دهد که آمار رسمی حکایت از ۴۰ هزار بیمار ایدزی در کشور دارد که از این تعداد تنها ۱۷ هزار نفر تحت درمان هستند و الباقی در دوره پنجره‌ای هستند که احتمال زیاد حتی خودشان از اینکه بیماری ایدز دارند بی اطلاعند:

«پیش‌تر فردی که حدس می‌زد دچار ویروس شده با یک آزمایش خون ساده و یا از طریق کالاهایی که از داروخانه موسوم به تست ایدز شناخته می‌شد، خونش را مورد آزمایش قرار می‌داد و بعد از منفی بودن جواب به خیال خود پاک بود ولی غافل از اینکه ویروس ایدز یک دوره با نام پنجره دارد که تا شش ماه هم ادامه دار است. بعد از نزدیکی باید طی فاصله‌های یک ماه و نیم به مدت شش ماه، چهار بار تست ایدز داد و در تمام این مدت از برقراری رابطه پرخطر بدون کاندوم اجتناب کرد. البته این را هم بگویم که ایدز دیگر مانند قدیم بیماری نیست که مساوی با مرگ باشد و موارد متعددی داشتیم که تا ۲۵ سال بعد از مبتلا شدن هم زندگی کرده‌اند.»

طبق بروشورها و کاتالوگ‌های این مراکز، ایدز هیچ علایمی ندارد و سرفه‌های متعدد و سردرهای مزمن و… که به عنوان علایم ایدز در برخی منابع معرفی می‌شوند دروغی بیش نیست. همچنین تمامی داروهای ایرانی و غیرایرانی درمان کننده ایدز نیز کذب هستند و ایدز تنها دارویی دارد که شاید بتواند از جلوگیری ویروس HIV در بدن جلوگیری کند و محدودیت زمانی خاصی هم برای مصرف آن در نظر گرفته شده است.

بیماری ایدز را دریابیم

بیماری ایدز تنها یک مشکل بهداشتی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز هست ،این بیماری تابو تلقی می‌شود و با هاله‌ای از شرم و منع‌های اخلاقی و فرهنگی همراه است که این موضوع مانع از اعلام بیماری از سوی افراد شده و همین مساله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و نشر اطلاعات تازه و دقیق منجر شده که در نتیجه شیوع بیشتر آن را در پی خواهد داشت. کافیست به جمع آوری اتوبوس‌های اطلاع رسانی بیماری ایدز از سرتاسر کشور که اخیرا رخ داده نگاه کنیم که دلیلش به گفته مسئولان مبارزه با ایدز کشور ترویج بی بند و باری اعلام شده است!

رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزش را از وی می‌گیرد. نبود اطلاعات کافی و درست برای این بیماری پیامد‌های روانی زیادی همچون وحشت از مرگ، وحشت طرد و تنهایی و انگ اجتماعی و… را به دنبال دارد و باعث می‌شود که افرادی که گمان می‌کنند ممکن است آلوده باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگه دارند که این خود موجب گسترش آلودگی است.

باید ایدز را درست دریابیم و درباره اطلاعات و پیشرفت‌های حاصل در آن خوب اطلاع رسانی کنیم، دانشمندان عقیده دارند با پیشرفت‌های زیادی که بشر در زمینه علم پزشکی پیدا کرده روز به روز به درمان چنین بیماری‌هایی نزدیک‌تر خواهیم شد و درمان ایدز را در آینده‌ای نه چندان دور می‌بینند. اما در هر حال تا آن زمان باید بدون ترس از بی بند و باری به بیماری ایدز و مبتلایان آن رسیدگی کرد چرا که عدم رسیدگی به آنها، آشوب به مراتب بدتری را در پی خواهد داشت.