چه عرقیاتی را در فصل بهار بنوشیم؟

مردم شهرهای سنتی ما، از جمله شیراز، اصفهان، کاشان، یزد، بر طبق عادات و سنت های قدیمی شان، در فصول مختلف سال و به علت دارا بودن خواص درمانی، طعم و عطر دلپذیر عرقیات گوناگون، عرقیات گیاهی خاص مناطق زندگی خودشان را برای دیگران به سوغات می برند. بر آن هستیم که بهترین این نوع عرقیات برای فصل بهار را برشمرده و خصوصیات و دلایل استفاده از آن ها را برشماریم.

دکتر سیدرضا رضایی دریاکناری، پزشک و متخصص طب سنتی ایران در این رابطه گفته: «اعتدال فصل بهار در شهرهای جنوبی کشورمان همچون استان فارس از اول اسفندماه احساس می‌شود، اما در شهرهای شمالی و اردبیل که کمی سردسیرتر است از اواخر اردیبهشت و اوایل خردادماه این مزاج لمس می‌شود و براساس مزاج حاکم بر اقلیم این استان‌ها باید نوع عرقیات مصرفی انتخاب شود.

ضمن این‌که جنسیت و سن و سال افراد نیز در نوع و میزان مصرف عرقیات دخیل است. به عنوان مثال جنس مذکر نسبت به جنس مونث مزاج گرمتری دارد و افراد سالمند نسبت به افراد جوان سردمزاج ترند و باید براساس نوع مزاج‌شان، نوع عرقیات مصرفی را انتخاب کنند.

عرقیات سه طبع گرم، سرد و معتدل دارند که در فصل بهار بهتر است از عرقیات با مزاج معتدل و کمی رو به سردی استفاده شود.»

به باور وی عرقیات باید در تمام فصول سال برای خواص درمانی و آرامش بخشی استفاده شوند.

انواع عرقیات

دو روش سنتی و کارخانه ای در تهیه عرقیات به کار می رود که به گفته دکتر رضایی، «عرقیات سنتی در مقایسه با انواع صنعتی آن خواص بیشتری دارد و کارآمدتر است.»

هنگام تهیه عرقیات سنتی، اسانس یا همان عصاره گیاه را که روغنی بوده و خواص درمانی قوی‌تری دارد و گرانقیمت است از عرقیات جدا نمی‌کنند، اما در کارخانه‌ها اسانس از عرق گیاه جدا شده و هر کدام به تنهایی و با قیمت‌های مختلف عرضه می‌شود. البته امروزه نیز کارگاه‌های سنتی عرق‌گیری به وسایلی مجهز شده‌اند که اسانس را از عرقیات جدا می‌کند.

عرق دوآتشه چیست؟

از تقطیر مجدد عرقیات معمولی، عرقیات دو آتشه بدست می‌آید که غلظت بیشتر، آب کمتر و نوع مرغوب‌تری از عرق بوده و مزه و بوی تلخ‌تر، تندتر و معطرتری نسبت به عرقیات معمولی دارد. حال اگر عرق دو آتشه را مجدد تقطیر و از مقدار آب آن بسیار کاسته شود به آن اسانس‌گیری می گویند. اسانس‌ها به‌دلیل غلظت بالا باید در حجم کمتری استفاده شوند و در صورت استعمال موضعی در مقادیر زیاد سبب بروز تاول و در صورت خورده شدن به مخاط گوارشی آسیب رسانده و سبب ایجاد زخم‌هایی در مجاری می‌شوند.»

اثربخشی عرقیات زمانی بیشتر است که به اصطلاح دو آتشه باشد.

بهترین عرقیات برای فصل بهار

با توجه به این که در این فصل، افراد مستعد تنش و استرس و احتمالا تندخویی و عصبانیت هستند، عرقیاتی که باعث کاهش استرس و ایجاد آرامش می کند، برای آن ها مفید خواهد بود.

عرق بهارنارنج، بیدمشک، گلاب و عرقیاتی که از گل یا گلبرگ نارنج، نارنگی یا پرتقال بدست آمده باشد مفرح جان و شادی‌بخش است و با کمک به آرامش اعصاب در رفع بی‌خوابی موثر است ضمن این‌که خستگی و رخوت و سستی مربوط به این فصل را از بدن خارج می‌کند.

این نوع عرقیات برای همسرانی که بتازگی زیر یک سقف رفته‌اند شاداب‌کننده و تنظیم‌کننده هورمون‌های بدن است و به میزان زیادی از تنش و تندخویی می‌کاهد.

شکوفه‌های بهار نارنج در سمت جنوب کشور در مقایسه با مناطق دیگر ایران به دلیل گرمسیری منطقه، زودتر و از اوایل فروردین تا خردادماه به بار می‌نشیند و مردمان این شهرها بهتر است در این ماه‌ها بیشترین استفاده را از عرقیات و مربای بهار نارنج ببرند.

کسانی که علاقه زیادی به خوردن آجیل و تنقلات و شیرینی های نوروزی دارند، بهتر است عرق کاسنی را که طبع معتدل و رو به سردی دارد مصرف کنند.

کاسنی، جوش های ناشی از گرمی مزاج را برطرف می کند و با پاکسازی کبد، خون را تصفیه و باعث جلای پوست می شود. البته به کسانی که به طور معمول، فشار خون پایین دارند، توصیه نمی شود چرا که مصرف عرقیات سرد، باعث، سردی اعضا بدن، افت فشار خون، گیجی و منگی و رخوت آن ها می شود.

استشمام و ماساژ بدن با عرقیات

در پاسخ به این پرسش که آیا، استفاده از عرقیات به منظور استشمام و یا ماساژ بدن مفید است یا خیر، باید گفت: می‌توانید چند قطره گلاب بر روی بالش تان بپاشید یا در قسمتی از اتاق خواب خود مقادیری از آن را در ظرفی بریزید و به واسطه استنشاق آن به آرامش برسید و سرخوش شوید.

همچنین، از عطر گلاب در فضای عزاداری‌ها و مراسم سوگواری و در انواعی از شیرینی‌ها همچون حلواها به دلیل ایجاد آرامش در سوگواران استفاده می‌شود.

چند قطره از برخی انواع عرقیات را می‌توانید روی عضوی از بدن بریزید و آن موضع را ماساژ دهید. علاوه بر ماساژ، عطر و اسانس عرق از طریق پوست نفوذ کرده و آرامش بخش است. در غرب بیشتر افراد هنگام استحمام و غوطه‌وری در آب وان از عصاره اسطوخدوس که خاصیت ضد درد دارد استفاده می‌کنند.

در رابطه با مدت زمانی که عرقیات خاصیت خودشان را نگه می دارند نیز باید بدانید که مدت ماندگاری عرقیات از یک تا دو سال است و بیشتر از این مدت ماده موثره و خواص درمانی عرقیات بتدریج کاهش می‌یابد.

عرقیات باید در جای خنک همچون یخچال نگهداری شود و هر گونه تغییر در عطر و طعم و رنگ عرقیات نشان‌دهنده کیفیت پایین و غیرقابل مصرف شدن آن است.

توصیه به خانواده هایی که ساکن شهرستان ها و یا مناطق روستایی کشور هستند این است که در فصل بهار، شکوفه ها و گلبرگ های جدا شده از درختان پرتقال، نارنگی و یا سیب را که بر روی زمین ریخته شده است، در خانه و به روش سنتی، داخل ظرف های کوچک مخصوص، عرقگیری کنند و برای کل اعضای خانواده استفاده نمایند.