نکاتی جالب در مورد استودیو انیمه سازی «جیبلی» که شاید نمی‌دانستید [قسمت دوم]

فیلم ها و شخصیت های دوست داشتنی استودیو انیمه سازی «جیبلی» (Ghibli) در سراسر جهان مخاطبان بسیاری را شیفته خود ساخته اند. افراد بسیار کمی وجود دارند که انیمه های کلاسیکی مانند «شهر اشباح» (Spirited Away) یا «همسایه من توتورو» (My Neighbor Totoro) را ندیده یا دستکم نام آن را نشنیده باشند. استودیو جیبلی در سال ۱۹۸۵ در شهر توکیو و توسط هایائو میازاکی و سه تن دیگر از همکارانش تاسیس شود. اسم این استودیو از واژه ای عربی به معنای باد بسیار گرم صحرا که معمولاً در بیابان های لیبی می وزد و البته اسم یک هواپیمای گشت زنی ایتالیایی متعلق به جنگ دوم جهانی گرفته شده است.

هایائو میازاکی به عنوان نفر اول این استودیو و بزرگ ترین کارگردان عرصه انیمه، اولین انیمه خود را در سال ۱۹۸۴ و با نام «ناوسیکا از دره باد» (Nausicaa of the Valley of the Wind) کارگردانی کرد. این انیمه را بسیاری اولین تولید استودیو جیبلی نمی دانند زیرا یک سال پیش از شکل گیری رسمی این استودیو ساخته شده بود. با این وجود اولین انیمه پس از تاسیس استودیو جیبلی به نام «لاپوتا: قلعه ای در آسمان» (Laputa: Castle in the Sky) ساخته شد. در ادامه این مطلب و در قسمت دوم می خواهیم شما را با نکات جالب دیگری در مورد این استودیم ساخت انیمه مشهور در ژاپن آشنا کنیم که شاید تاکنون نمی دانستید.

برای مطالعه قسمت اول این مطلب از این لینک استفاده نمایید.

استودیو جیبلی با دیگر استودیوها محصولات مشترک می سازد

استانداردهای استودیو جیبلی برای تولیدات داخلی خود بسیار بالا و قابل توجه است اما این موضوع باعث نشده که جیبلی از همکاری با دیگر استودیوها روی پروژه های مشترک باز بماند. در سال ۲۰۱۴، گورو میازاکی (پسر هایائو میازاکی) اولین سریال انیمه خود را به نام «Sanzoku no Musume Ronya» کارگردانی کرد که یک اقتباس انیمه کامپیوتری از رمان فانتزی آسترید لیندگرن با نام «رونجا، دختر سارق» (Ronja, the Robber’s Daughter) بود. این پروژه برای ایستگاه خبرپراکنی عمومی ژاپن با نام نیپون هوسو ساخته شده و تهیه کنندگی آن به صورت مشترک بر عهده استودیو جیبلی و پولیگان پیکچرز بود.

دو سال بعد، استودیو جیبلی در همراهی با کمپانی آلمانی وایلد بانچ، انیمیشن «لاک پشت سرخ» (The Red Turtle) به کارگردانی مشترک مایکل دودوک دویت، انیمه ساز آلمانی، ساخت که یک فیلم صامت و کوتاه حدود ۸۰ دقیقه ای بوده و داستان مردی را در یک جزیره حاصلخیز روایت می کرد. با این وجود هر بار که این مرد سعی در فرار از جزیره را دارد، یک لاک پشت قرمز غول پیکر مانع از این کار می شود. این انیمه در بخش بهترین انیمیشن مراسم اسکار هشتاد و نهم نامزد شد و اگر چه قافیه را به انیمیشن «زوتوپیا» (Zootopia) واگذار کرد اما منتقدان و سینماروها آن را به خاطر داستان تاثیرگذار و زیبایی های بصری اش مورد تحسین قرار دادند.

چهره های افسانه ای بسیاری با استودیو جیبلی کار کرده اند

به عنوان یکی از مشهورترین و معتبرترین استودیوهای جهان، شاید جای تعجب نداشته باشد که بسیاری از شناخته شده ترین انیماتورهای جهان با استودیو جیبلی همکاری داشته باشند. مشهورترین انیماتور در میان افراد همکار با این استودیو، هیداکی آنو، خالق سریال رباتیک علمی تخیلی «Neon Genesis Evangelion.» است. دستاوردهای او در استودیو جیبلی شامل همکاری در ساخت انیمه های «ناوسیکا از دره باد» و «مدفن کرم های شب تاب» (Grave of the Firefiles) و همچنین بازی در نقش شخصیت جیرو هوریکوشی در فیلم «باد وزیدن گرفته» (The Wind Rises) به کارگردانی میازاکی است. کیتارو کوزاکا نیز از دیگر انیماتورهایی است که در ساخت بسیاری از انیمه های استودیو جیبلی نقش داشته است، از «ناوسیکا از دره باد» گرفته تا «باد وزیدن گرفته». همچنین وی در ساخت شخصیت های فیلم ها و سریال های محبوبی مانند «آکیرا» (Akira)، «استاد کیتون» (Master Keaton) و «هیولا» (Monster) نیز نقش داشته است.

ماکیکو فوتاکی، که رزومه کاری سنگینی در استودیو جیبلی دارد نیز استعداد خود را در قالب انیمه «آکیرا» به نمایش گذاشت. و در آخر باید به ماساشی آندو نیز اشاره کرد که این فرصت را داشته همکاری نزدیکی با دیگر کارگردان فقید و موثر استودیو، یعنی ساتوشی کان داشته باشد و بخشی از طراحی شخصیت ها در انیمه های «کارگذار پارانویا» (Paranoia Agent) و «پاپریکا» «Paprika» و البته «پدرخوانده های توکیو» (Tokyo Godfathers) را بر عهده داشته است. با این وجود، همکاری با استودیو جیبلی به اندازه تماشای انیمه های ساخت آن لذت بخش و مفرح نیست. به ادعای یکی از کارمندان سابق این استودیو به نام هیروکاتسو کیهارا، کار در استودیو جیبلی بسیار استرس زا بوده و یک فضای محدود و با مقررات سختگیرانه است. با این وجود باید اذعان کرد که بسیاری از استعدادهای انیمه سازی ژاپن از طریق این استودیو به شهرت و موفقیت در عرصه داخلی و بین المللی دست یافته اند.

بیشتر بخوانید: سریال های انیمه ژاپنی که بدون شک از دیدن آن ها لذت خواهید برد [قسمت دوم-پایانی]

در استودیو جیبلی تمرکز روی شخصیت های اصلی زن است و نه کارگردانان زن

اگر انیمه های ساخته شده توسط هایائو میازاکی را دیده باشید به خوبی متوجه شده اید که او به شخصیت های زن در نقش های اول فیلم های خود علاقه دارد. بارها در مورد این ترجیح جنسیتی از میازاکی سوال شده و او گفته که دخترها شخصیت های قهرمان بهتری هستند یا اینکه شخصاً شخصیت های دختر را دوست دارد. با این وجود همه موافقند که او به روایت قصه ها از دیدی جدید علاقه دارد که شاید با دید شخصی خودش چندان متناسب نباشد. زنان و دختران بسیاری عاشق شخصیت های بااراده و اعتماد به نفسی مانند سان یا بانو ایبوشی در «شاهدخت مونونوکه» (Princess Mononoke) هستند یا تلاش های شخصیت کیکی در «خدمات تحویل کیکی» (Kiki’s Delivery Service) برای نشان دادن قابلیت های ویژه اش همزاد پنداری می کنند.

در دورانی که استودیو والت دیزنی در حال نشان دادن شاهدخت های فراوانی با دیدگاه هایی بسیار خاص نسبت به زنانگی (بغیر از «مولان» (Mulan)) بود، خوشایند بود که با دختران استودیو جیبلی که ضرورتاً دخترانی دارای صفات پسرانه نبودند نوعی تعادل و توازن جذاب برقرار شده بود. شخصیت های دختر انیمه های استودیو جیبلی، دخترانگی خود را با علائق و تمایلاتی خارج از انتظار متوازن می کردند. با این وجود، تاکنون استودیو جیبلی از هیچ کارگردان زنی در ساخته های خود استفاده نکرده است. در واقع، هیروماسا یونه بایاشی که برای مدتی ریاست استودیو را بر عهده داشت نیز یک بار گرفته بود که به نظر او زنان برای کارگردانی فیلم های فانتزی گزینه مناسبی نیستند. دلیل ابراز شده توسط او این بود که زنان عمل گرا و واقع بین هستند در حالی که مردان ذاتاً رویاپرداز به دنیا می آیند. البته این موضوع بنظر درست نمی رسد و مایه تاسف است که استودیویی با این همه شخصیت دختر و زن تاثیرگذار بر دنیای زنان، هنوز یک کارگردان زن معرفی نکرده است.

استودیو جیبلی عاشق تم های محیط زیستی انیمه های خود است

وقتی که پای عناصر شماتیک و پیام های قدرتمند به میان می آید، استودیو جیبلی معمولاً روی موضوعاتی مانند محیط زیست و عواقب ناخوشایند پیشرفت های بدون ملاحظه تمرکز می کند. این بن مایه ها را می توان به وضوح در انیمه هایی مانند «ناوسیکا از دره باد» دید، جایی که ناوسیکا در یک دنیای پساآخرالزمانی که پر از موجودات غول پیکر است زندگی می کند. چنین بن مایه هایی را می توان در «شاهدخت مونونوکه» نیز دید جایی که شخصیت سان توسط خدایان گرگی بزرگ شده و بیشتر خود را یک گرگ می داند تا یک انسان و در آن از پیشرفت های انسانی بدون اینکه عواقب آن ها مورد بررسی قرار گیرد انتقاد می شود. اما میازاکی تنها کارگردانی نیست که چنین نگرانی هایی دارد.

انیمه «پوم کومو» (Pom Poko) ساخته ایسائو تاکاهاتا نیز به وضوح به چنین موضوعاتی پرداخته و حیوانی بومی ژاپن و شبیه راسو را نشان می دهد که مجبور می شود به مقابله با زمین خوارانی بپردازد که سعی در بیرون کردن آن ها از زیستگاهشان را دارند. داستان این فیلم علیرغم فضای داستانی زیبا و مفرحش با پایانی تلخ مواجه می شود که نشان می دهد تلاش انسان برای کنترل بر تمام منابع طبیعی نتیجه ای هولناک و ناخوشایند دارد. گورو میازاکی نیز در انیمه «بر فراز تپه شقایق» ( From Up on Poppy Hill) که تاکید کمتری بر مسائل محیط زیستی دارد، بیشتر  بر بحث حفاظت و استفاده از داشته های پیشین تاکید دارد و نه تلاش و فشار برای پیشرفت های جدید برای دستیابی به پیشرفت های بیشتر. سناریو این انیمه با همکاری هایائو میازاکی نوشته شده و جای تعجب ندارد که در آن به بحران سازی های انسان مدرن اشاره شده باشد.

استودیو جیبلی در مقابل استودیو پونوک

در سال ۲۰۱۵، یکی از تهیه کنندگان سابق استودیو جیبلی به نام یوشیاکی نیشیمورا یک استودیو انیمه سازی به نام استودیو پونوک (Studio Ponoc) تاسیس کرد. او این نام را از یک واژه در زبان کروات به معنای «نیمه شب» گرفته است که نماد آغاز یک روز جدید است. می توان این استودیو و نامگذاری آن را به مثابه میل به دور شدن از فرمول های استودیو قدیمی تر در زمینه ساخت انیمه دانست. بعد از نیشیمورا، نوبت به هیروماسا یونه بایاشی رسید که از استودیو جیبلی جدا شده و تنها دو انیمه ساخته شده تاکنون در استودیو پونوک را کارگردانی کرده است: «ماری و گل جادوگر» (Mary and the Witch’s Flower) و فیلم آنتالوژی «قهرمانان فروتن» (Modest Heroes).

اگر چه گفته می شود یونه بایاشی می خواهد فیلم های استودیو پونوک در نقطه مقابل آخرین کار او در همکاری با استودیو جیبلی با عنوان «وقتی مارنی آنجا بود» (When Marnie Was There) باشند اما با تماشای «ماری و گل جادوگر» متوجه شباهت های این انیمه و آخرین انیمه او در همکاری با استودیو جیبلی خواهید شد. این انیمه استودیو پونوک به وضوح وامدار سبک انیمه سازی استودیو جیبلی و به خصوص شخص هایائو میازاکی است. البته این استودیو هنوز جوان بوده و کارهای اندکی انجام داده اما با افزایش تعداد کارها می توان قضاوت بهتری در مورد آینده آن و تاثیرش بر دورنمای انیمه در ژاپن داشت.

آیا هایائو میازاکی قصد بازنشست شدن دارد؟

برای بسیاری از طرفداران انیمه، اسم هایائو میازاکی مترادف با تمام استودیو جیبلی است. او موسس این استودیو و شناخته شده ترین و پرکارترین خالق و کارگردان این استودیو است. اما حتی میازاکی نیز نمی تواند برای همیشه به کار ادامه دهد و بارها از بازنشستگی خود سخن گفته است. گفته می شود که انیمه «باد وزیدن گرفته» که در سال ۲۰۱۳ ساخته شد آخرین اثر او خواهد بود که تاکنون نیز چنین بوده و چه پایان جذاب و هیجان انگیزی بر خلاقیت های میازاکی. این انیمه داستان مرد جوانی را روایت می کند که در دوران جنگ بر مشکلات و موانع متعددی فائق می آید و تمام این موفقیت ها در دورانی رخ می دهد که او شغل خود و انتخاب هایش را بارها و بارها به چالش می کشد. برخی بر این باورند که هایائو میازاکی خود سمبل شخصیت جیرو هیروکوشی در این انیمه است که باعث می شود این انیمه را یک فیلم بسیار شخصی برای میازاکی بدانیم.

با این وجود به نظر می رسد که میازاکی نمی داند در دوران بازنشستگی چه کند و به همین دلیل بار دیگر به میز طراحی انیمه بازگشته است. گفته می شود او با ساخت یک انیمه برای نوه اش از بازنشستگی خارج خواهد شد. میازاکی در حال ساخت انیمه ای با عنوان «چگونه زندگی می کنی؟» (How Do You Live?) است که سال ۲۰۲۰ منتشر خواهد شد. این انیمه بر اساس رمانی نوشته سال ۱۹۳۷ در مورد زندگی شخصیت اصلی داستان ساخته شده و هنوز اطلاعات زیادی از آن در دست نیست. باید صبر کرد و دید که آیا «چگونه زندگی می کنی؟» آخرین کار میازاکی خواهد بود یا شاهد کارهای دیگری از او در آینده خواهیم بود. امیدواریم چنین باشد!

بیشتر بخوانید: با بهترین و خوش ساخت ترین فیلم های انیمه ژاپنی آشنا شوید [قسمت اول]