تور محرم ؛ ادبیات تازه‌ای در گردشگری ایران

در یزد تبلیغ شده با ۳۵۰ هزار تومان می‌توان برای سه روز در «مراسم عزاداری چند صد ساله سینه‌زنی و نخل‌برداری» شرکت کرد و در بافت قدیمی این شهر گشت زد. «تور محرم» ادبیات تازه‌ای در گردشگری است که به برخی استان‌ها سرایت کرده است.

به گزارش ایسنا، سال ۱۳۹۵ کمیته گردشگری مذهبی ـ معنوی در یزد شکل گرفت. هدف آن آشنایی گردشگران خارجی با آیین‌های عزاداری با نگاهی «غیراقتصادی» بود و تورهای آن «رایگان» برگزار می‌شد؛ رویه‌ای تا حالا و تنها برای گردشگران خارجی ادامه داشته است. استقبالِ گردشگران خارجی از رویدادی که آن را کمتر دیده و شنیده‌اند، باعث شده است برخی آژانس‌های گردشگری در زمانی که تمام سایت‌های تاریخی و گردشگری در کشور تعطیل است، با شناسایی تکیه‌های تاریخی، سنت‌های عزاداری و محل برپایی تعزیه‌ها، نگاه دیگری به محرم داشته باشند و محتوای آن را با گردشگری درآمیزند.

در شهر یزد تورهایی با عنوان «محرم» تبلیغ شده که قیمت سه روز حضور در مراسم‌ عزاداری چند صد ساله (سینه‌زنی و نخل‌برداری) همراه با گشت در بافت قدیمی و اماکن تاریخی با اقامت در هتل سه ستاره یا بومگردی را از ۳۰۰ تا ۳۴۵ هزار تومان اعلام کرده‌اند.

هزینه تورهای زیارتی عراق که به انگیزه مراسم خاص روزهای تاسوعا و عاشورا در شهر کربلا برگزار می‌شود نیز به مرز ۴ میلیون تومان رسیده است. این قیمت به سفر هوایی یک هفته‌ای تعلق دارد و نرخ سفر زمینی آن از مرز ۲ میلیون تومان گذشته است.

در تهران نیز تورهایی با عنوان «محرم‌گردی» طراحی شده که هزینه آن برای یک روز، بیش از ۵۰ هزار تومان تعیین شده که مقصد آن تکیه‌های تاریخی و محله‌های قدیمی تهران است. بوشهری‌ها هم با معرفی مراسم سینه‌زنی با سنج و دمام، سفر به این استان را در تعطیلات محرم، تبلیغ می‌کنند. سیستان و بلوچستان نیز با مشارکت معاونت گردشگری در تعطیلات پیش‌رو تور آشناسازی با آیین‌های عزاداری همراه با روایت تاریخ این منطقه را «رایگان» برای فعالان گردشگری برگزار کند تا سال‌های بعد همچون یزد شاهد حضور گردشگر در ماه محرم باشد.

با وجود اجرای آیین‌های عزاداری به شیوه‌هایی خاص و سنتی در شهرهای دیگر اما هنوز این تابو شکسته نشده است و آمیختگی «محرم» با «گردشگری» نامأنوس دانسته می‌شود. با این شرایط، ظرفیت محرم در گردشگری درحالی نادیده گرفته شده که تنها فرصت ممکن برای مشارکت و مواجهه با برخی آیین‌ها و سنت‌های مذهبی، مخصوصا «تعزیه» است؛ آیین‌هایی که بیشتر ریشه‌ای تاریخی دارند و تلفیقی از فرهنگ ایرانی و اسلامی است اما در هر زمان و مکانی قابل دسترس نیستند.

محمدحسین ایمانی خوشخو، عضو انجمن علمی گردشگری ایران که چند دوره همایش گردشگری و معنویت را برگزار کرده به استناد تحقیقی که انجام داده است، می‌گوید: دریافتم بسیاری از آیین‌ها در حوزه محرم برای گردشگران به مراتب جذاب‌تر از رویدادهای سایر کشورها است، ولی ما از این قضیه غافلیم و یک‌سری موانع برای خود درست می‌کنیم که در نتیجه آن، دیگران نمی‌توانند از این جذابیت‌ها بهره‌ای ببرند.

این استاد دانشگاه معتقد است: همه آیین‌هایی که ما فکر می‌کنیم قدیمی شده است و یا به شکل محدود فقط ایرانی‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند برای گردشگران خارجی که طالب دیدن رویدادهای جدیدی هستند، یک جاذبه به شمار می‌آید.