۱۰ فیلم برتر تاریخ سینمای روسیه؛ از «خدا بودن سخت است» تا «بیا و ببین»

روسیه یکی از پهناورترین، زیباترین و همزمان مرموزترین کشورهای جهان است که از زمان انقلاب اوایل قرن بیستم و سرنگونی تزارها، همه چیزش با سیاست عجین شده است. در کشوری که همه چیز سیاسی بود و سرویس های امنیتی و پروپاگاندایی بر همه چیز کنترل داشتند، سینما و ادبیات کار سختی برای خلاقیت داشته و عموماً در خدمت سیاست های دولت کمونیستی بودند. این رویه اما پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نیز همچنان پابرجاست، هر چند نه به شکل و گستردگی سابق. ادبیات روسیه یکی از غنی ترین و قوی ترین ادبیات های جهان است که برخی از ماندگارترین آثار تاریخ ادبیات را به خود اختصاص داده و سینمای این کشور نیز از این قاعده مستثنی نیست.

اگر چه فیلمسازان این کشور کار دشواری در ساخت آثار سینمایی مستقل و بدون محدودیت و دخالت دولت داشتند اما برخی از بهترین فیلم های تاریخ سینما نیز توسط فیلمسازان روسی مانند آندری تارکوفسکی در خارج از این کشور ساخته شده اند. این بدان معنا نیست که فیلمسازان روسی در داخل کشور خود نتوانسته اند فیلم های قوی بسازند. برای تایید این مطلب در ادامه می خواهیم شما را با ۱۰ عنوان از بهترین فیلم های تاریخ سینمای روسیه آشنا کنیم که هر یک از شاهکارهای تاریخ سینمای جهان به شمار می آیند.

۱۰- Hard to Be a God

فیلم Hard to Be a God یا خدا بودن سخت است یک فیلم بسیار نادر و متفاوت است. در این فیلم شاهد سیاره ای دیگر هستیم که هنوز قرون وسطای خود را تجربه می کند در حالی که یکی از مردمان کره زمین در این تمدن به عنوان نفوذی زمینی ها زندگی می کند که یک کارشناس تاریخ است. دیدگاه این خارجی باعث تغییرات و آشوب هایی در این فضای جدید می شود. Hard to Be a God تلاشی شجاعانه و جسورانه است که تماشای آن برای بسیاری چالش برانگیز خواهد بود و برخی دیگر را به وجد خواهد آورد.

۹- The Irony of Fate

همه تولیدات سینما و تلویزیون روسیه لازم نیست خشن و خشک باشند. در واقع دو بخش از فیلم The Irony of Fate یا شوخی سرنوشت نمادهای هنر معاصر روسیه هستند. در این فیلم سه ساعته وقت زیادی برای مواجهات تصادفی بین افراد صرف می شود. عواقب این دیدارها بسیار خلاصه بیان می شود اما تاثیر آن ها تا ابد ادامه دارد. The Irony of Fate به زیبایی و تاثیرگذاری بی بدیلی ناپایداری و بی ثباتی زندگی را به تصویر می کشد اما با تمام مفاهیمی که با سورپرایزهای متعدد آن همراه است.

۸- The Cranes are Flying

فیلم The Cranes are Flying یا لک لک ها پرواز می کنند یکی از متعدد فیلم های ساخته شده در دوران اتحاد جماهیر شوروی است که به موضوع دشواری ها و خسارات جنگ می پردازد. فیلم clutches در مورد موضوع خود بسیار خلاصه، مستقیم و جدی است. این فیلم را می توان پاسخ سینمای شوروی به فیلم All Quiet on the Western Fron دانست که تاثیرات جنگ بر روح و روان و احساسات انسان ها را به تصویر می کشد که هر چند تکان دهنده اما می توان آن را شعری غنی در سینمای روسیه دانست.

۷- Hedgehog in the Fog

انیمیشن کوتاه Hedgehog in the Fog یا جوجه تیغی در مه در فرهنگ عامه ماندگار شده و هنوز هم بعد از دهه ها مورد ستایش قرار می گیرد. اما چه چیزی باعث شده که این داستان حیوانی امروز نیز واقعی جلوه کند؟ انیمه سازی ظریف و لایه ای از تاریکی (که عموماً توسط مه معروف فیلم ایجاد می شود) چیزی است که کاملاً برای مخاطبان قابل درک بوده و همزمان سردی روزگار ساخت فیلم را نیز به تصویر می کشد: دنیای پس از جنگ جهانی و سپس تجربه اوج جنگ سرد. Hedgehog in the Fog برای جوانان و نوجوانان آن دوران فیلمی بسیار قابل درک بود که به روش خود بر آن ها تاثیر گذاشت.

۶- Leviathan

آندری زویاگینستف در بازسازی مسائل اجتماعی-سیاسی معاصر روسیه در فیلم هایش بسیار خوب عمل می کند. او در فیلم Loveless  اصطکاک و تنش بین شهروندان را در قالب یک کودک مفقود شده و ظاهراً به قتل رسیده به تصویر می کشد. فیلم Leviathan  یا نهنگ اما کمی سرراست تر است و با مسئله فساد سیاسی شاخ به شاخ می شود. فیلم Leviathan هر چیزی که می توان در عنوانش خواند را در خود دارد: طولانی، چالش برانگیز، سنگین و ویرانگر. این فیلم بسیار تاثیرگذار حتی سال ها پس از ساختش نیز قابل تعمیم به اوضاع روزگار کنونی است.

۵- War and Peace

اگر چه اقتباس سینمایی سال ۱۹۵۶ کینگ ویدور از شاهکار لئو تولستوی کمتر مورد توجه قرار گرفته اما نمی توان آن را با مجموعه سریال War and Peace یا جنگ و صلح که بین سال های ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۷ منتشر شد مقایسه کرد. سرگئی بوندارچوک به خوبی دریافت که کاستن از قدرت این رمان هیولایی در نسخه عاشقانه تلویزیونی شایسته نیست و باید هر چه در رمان است را در نسخه تصویری نیز پیاده نمود. War and Peace او مانند نسخه ادبی متعهد به نشان دادن همه چیز است و به یکی از تاثیرگذارترین سریال های تمام دوران تبدیل شد.

۴- Man with a Movie Camera

ژیگا ورتوف سازنده مستند Man with a Movie Camera یا مردی با دوربین فیلمبرداری که بسیاری آن را بهترین مستند تمام دوران می دانند طوری چالش های زندگی رومزه را به تصویر می کشد که می توان گفت تمامی فیلمسازان پس از او از آن الگوبرداری کرده اند. اولین روزهای سینما به معنای ضبط اتفاقات اطراف به شکلی کلی بود. سپس روایت آغاز شده و سینما بیشتر به شکلی از داستان پردازی تبدیل شد. ورتوف به اصول بنیادین بازگشت در حالی که از ترفندهای و تکنولوژی های جدید سینما استفاده می کرد. در این مستند شاهد تصویرسازی بی نظیری از دنیای اطراف هستیم به نحوی که هیچگاه تصورش را نمی کردیم.

۳- The Mirror

انتخاب تنها یکی از فیلم های آندره تارکوفسکی برای این مطلب بسیار دشوار و مایه تاسف است. شایسته می بود اگر تک تک فیلم های این استاد بزرگ فیلمسازی را در اینجا فهرست می کردیم و بدین ترتیب بخش زیادی از این مطلب به او و فیلم هایش اختصاص می یافت. با این وجود ناچار می شویم تنها یکی از فیلم های او را انتخاب کنیم و انتخابمان فیلم The Mirror یا آینه است، فیلمی که شخصی ترین فیلم تارکوفسکی بوده و با تماشای آن می توان به خوبی درک کرد که چرا او به بزرگ ترین فیلمساز تاریخ سینمای روسیه تبدیل شده است. این فیلم آزمایشی آخرین افکار دیوانه وار یک شاعر در حال مرگ را به تصویر می کشد. چه این داستان را درک کنید و چه نکنید، نمی توانید زیبایی و شکوه این فیلم را منکر شوید که یکی از بهترین فیلم هایی است که از ابتدای سینما تاکنون ساخته شده است.

۲- Come and See

اگر اهل سینما باشید به احتمال فراون نام این فیلم را شنیده اید که از نگاه بسیاری تاثیرگذارترین فیلم تاریخ سینمای اتحاد جماهیر شوروی است. کمتر فیلم جنگی توانسته مانند Come and See یا بیا و ببین الم کلیموف وحشت و خسارات جنگ را از دریچه نگاه یک شخصیت به تصویر بکشد. وقتی بمب ها در اطراف فرود می آیند صدا قطع می شود و جیغ های بلند زنگ زدن گوش شما را آزار می دهد. وقتی دود و غبار ناشی از جنگ چشم شما را پر می کند تصویر مات و مه گرفته می شود. الکسی کراوچنکو بهترین و ماندگارترین بازی یک نوجوان در تاریخ سینما را انجام می دهد: پسر نوجوانی مجبور است نظاره گر نابودی دنیایی باشد که شیفته آن است. تماشای Come and See بدون شک تجربه ای دشوار است، فیلمی که مابقی روز شما و شاید زندگی تان را تغییر می دهد.

۱- Battleship Potemkin

سرگئی آیزنشتاین یکی از موثرترین چهره های تاریخ سینماست که نمی توان او را نادیده گرفت و انتخاب اولین فیلم این فهرست نیز به همین دلیل کار چندان دشواری نبود. فیلم Battleship Potemkin یا کشتی جنگی پوتمکین از لحاظ تاریخی، تکنیکی و روایی فیلمی بسیار مهم است که برای دوران خود فیلمی فراتر از یک فیلم جسورانه، پیشرو و چالش برانگیز بود. جالب این که این فیلم در دوران اوج انقلاب روسیه و در شرایط خطرناک و بحرانی سیاسی در این کشور ساخته شد. سکانس پله های اودسا در فیلم های زیاد دیگری بازسازی شده است. تماشای Battleship Potemkin به معنای درک قدرت سینما و تاثیرگزاری آن بر جامعه، صنعت و مخاطب است.

بیشتر بخوانید: ۱۰ فیلم حماسی بی نقص و دیدنی سینمای آلمان که قبل از مرگ باید دید

۷ شاهکار ادبیات روسیه که برای درک فرهنگ و مردمان این کشور باید بخوانید