یک کره اسب کوچک به نام کرت (Kurt) نماد امید تازه برای بقای نسل گونه خود است. این کره اسب که در ۶ آگوست ۲۰۲۰ به دنیا آمده، اولین اسب پرزوالسکی (Przewalski) است که کلون سازی آن موفقیت آمیز است، گونه ای در حال انقراض که در استپ های آسیای مرکزی زندگی می کند. چیزی که این کره اسب را جذاب تر و خاص تر می سازد این است که از ترکیبات ژتیکی که ۴۰ سال پیش بدست آمده و تاکنون محافظت شده بود کلون سازی شده است، در حالی که تصور می شد این گونه ژنتیکی از بین رفته است.
باب ویز، جانورشناس و محقق ارشد حوزه حیات وحش در سن دیگو می گوید: «انتظار می رود که این کره اسب یکی از مهم ترین اسب های گونه خود از لحاظ ژنتیکی باشد. ما امیدواریم که این کره اسب تنوع های ژنتیکی حیاتی برای آینده جمعیت اسب های پرزوالسکی را بازگرداند». اسب های پرزوالسکی با نام علمی Equus ferus przewalskii در خطر انقراض قرار دارند. جمعیت بزرگ این گونه اسب که در استپ های آسیای مرکزی می زیستند بعد از جنگ جهانی دوم به شدت کاهش یافته که به دلیل ترکیبی از عوامل مانند شکار بی رویه، رقابت با احشام در نتیجه نقل مکان انسان ها به زیستگاه آن ها و البته زمستان های سخت بوده است.
آخرین اسب پرزوالسکی که در حیات وحش دیده شده در سال ۱۹۶۹ بود. خوشبختانه هنوز هم تعدادی از این گونه اسب در باغ وحش ها موجود است اما نه خیلی زیاد. در کل ۱۲ اسب از این گونه شرایط را برای بقای گونه پرزوالسکی فراهم کردند که ۱۱ رأس آن بین سال های ۱۸۹۹ تا ۱۹۰۲ در حیات وحش زنده گیری شده و یک مورد دیگر نیز در سال ۱۹۴۷ زنده گیری شد. به لطف این برنامه تولید نسل، اکنون حدود ۲,۰۰۰ رأس اسب پرزوالسکی وجود دارد. چنین دستاوردی بسیار فوق العاده است اما رشد جمعیت این گونه بدون مشکل نیست.
آن ۱۲ اسبی که زنده گیری شده و دودمان نسل امروزی اسب های پرزوالسکی را تشکیل دادند نماد چیزی هستند که با عنوان «تنگنای جمعیتی» شناخته می شود و این موضوع زمانی رخ می دهد که یک گونه جانوری با کاهش شدید در تعداد مواجه می شود. از آن به بعد، جمعیت گونه در خطر انقراض افزایش می یابد اما می توان آن را آغاز یک پایان دانست. یکی از دلایل را می توان تنوع ژنتیکی بسیار پایین دانست. با تنوع کمتر، جمعیت گونه جانوری توانایی کمتری در سازگار شدن با عوامل استرس زای بالقوه یا تغییرات محیط اطرافشان دارند.
علاوه بر این، جمعیت اندک یک گونه باعث برجسته شدن «رانش ژنتیکی» می شود که به نوسان تصادفی عناصر ژنتیکی در جمعیت آن گونه اطلاق می گردد. این بدان معناست که ویژگی ها و خصلت های خاص با احتمال بیشتری در این گونه جانوری از بین خواهند رفت که تنوع را بیش از پیش کاهش می دهد. بالاتر از همه این ها، جمعیت های کوچک دارای ژنتیک مشابه شانس تولید مثل خویش جفتی (inbreeding) بیشتری دارند که می تواند به رکود خویش جفتی منتهی شود که خود توزیع خصلت های نامناسب را در سراسر جمعیت در پی داشته و بار دیگر احتمال بقای دراز مدت نسل گونه جانوری مورد نظر را کاهش می دهد. اگر چه برنامه های تولید مثل در اسارت بسیار خوب پیش رفته اند، اما مشکلات بیشتری برای اسب های پرزوالسکی ایجاد شد.
در طی این برنامه برخی از اسب های این گونه با اسب های اهلی ترکیب شدند. فرزندان این ترکیب بحث برانگیز شده و نژاد اصیل اسب های پرزوالسکی به دو جمعیت فرعی تقسیم شدند که رانش ژنتیکی را تشدید کرد. اینجاست که اسبی از این نژاد با نام کوپوروویچ (Kuporovic) به میدان آمد، اسبی که از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۸ می زیست. بررسی دودمان نسلی این اسب در اسارت نشان می داد که ژنوم او بسیار منحصربفرد و از دو اسب وحشی این نژاد است. این بدان معنا بود که کوپوروویچ تنوع ژنتیکی بسیار مهم تری نسبت به خویشاوندان خود در اسارت دارد. به همین دلیل محققان در سال ۱۹۸۰ نمونه های از ژنوم این اسب را گرفته و در باغ وحش منجمد سن دیگو نگهداری کردند.
این اسب به شکل طبیعی پدر شد اما کرت، که بیش از ۲۰ سال پس از مرگ پدرش به دنیا آمد دقیقاً همان ژنتیک پدرش را دارد. جنین بدست آمده از این ژنوم در رحم یک مادیان اهلی کار گذاشته شده و کرت بعد از یک دوره طبیعی بارداری سالم به دنیا آمد. نام این کره اسب به افتخار کرت بنیرشک، موسس باغ وحش منجمد سن دیگو، کرت گذاشته شد. اکنون کرت نه تنها امید نژاد اسب پرزوالسکی بلکه امید دیگر گونه های در خطر انقراض است زیرا تولد او امکان پذیر بودن ذخیره ژنوم حیوانات و استفاده از این ژنوم برای تولید نمونه های دقیق از آن ها در سال ها بعد از مرگ آخرین گونه را نشان می دهد.
بدون نظر