بر اساس تعریف سینمایی، منشاء تریلرهای روانشناسانه به سال ۱۹۶۰ و فیلم های Peeping Tom از مایکل پاول و Psycho از آلفرد هیچکاک باز می گردد. بدین ترتیب برخی از فیلم های نوآر دهه ۱۹۴۰ را نیز می توان در این ژانر دسته بندی کرد. اما می تواند سرنخ ژانر تریلر روانشناسانه را تا بسیار قبل تر نیز تعقیب کرد زمانی که ادگار آلن پو در نوشته های شوکه کننده و گوتیک خود عنصر وحشت را در ذهن انسان ها قرار داد. در دهه ۱۹۹۰ و بعد از موفقیت The Silence of the Lambs، عبارت «تریلر روانشناسانه» به فیلم هایی در مورد قاتلان سریالی اطلاق شد که بن مایه های وحشت در مقیاسی ناخوشایند را در خود داشتند. اما واژه روانشناسانه یا روانشناختی در این ژانر به سلامتی روانی یا بهتر بگوییم عدم وجود آن در شخصیت های فیلم اشاره دارد. بدین ترتیب یک تریلر روانشناسانه فیلمی است که نه تنها از درون شما را دچار وحشت می کند بلکه سرتان را نیز درگیری کرده و به شکلی خوب یا بد با اعصابتان بازی می کند.
۱۰- Gerald’s Game
از آنجایی که این فیلم به گرفتاری یک شخص واحد در یک مکان برای مدت طولانی می پردازد، بدین ترتیب جای تعجب ندارد که بخش زیادی از داستان فیلم Gerald’s Game در درون مغز شخصیت اصلی داستان رخ دهد. اقتباسی سینمایی مایک فلاناگان در سال ۲۰۱۷ از رمان استفن کینگ که در سال ۱۹۹۲ نوشته شده بود داستان زنی به نام جسی است که ازدواجش با جرالد دچار مشکل شده است. به امید دوباره زنده کردن رابطه شان، این دو به ویلای ساحلی خود می روند تا تعطیلات پایان هفته ای ماه عسلی داشته باشند. اما اتفاقات عجیب و غریبی رخ داده و کنترل آن ها از دست زن و شوهر خارج می شود تا جایی که جسی شانس زیادی برای زنده ماندن ندارد. از آنجاست که داستان فیلم بین مکالمات توهم گونه بین جسی و همسر مرده اش و تصویر ذهنی اش از خود او در رفت و آمد است و همچنین فلش بک هایی که به گذشته او و تروماهای دوران کودکی اش می پردازد. در این فیلم مرز بین واقعیت و توهم مشخص نیست و به همین دلیل با اعصاب و روان مخاطب بازی می کند.
۹- Fight Club
نام دیوید فینچر با تریلر روانشناسانه مترادف و عجین است. این کارگردان مغز متفکر و سازنده بسیاری از بهترین فیلم های این ژانر است: Seven، Zodiac و Gone Girl. با این وجود هیچکدام از فیلم های فینچر به اندازه اقتباس سینمانیی او در سال ۱۹۹۹ از رمان چاک پالانیوک با مغز مخاطب بازی نمی کند. در این فیلم برد پیت و ادوارد نورتون در نقش دو نسخه متفاوت از یک شخصیت بازی می کنند. پیچش داستانی فیلم Fight Club اما چیزی نیست که تنها با یک بار تماشای فیلم به آن پی ببرید. فیلم تا جایی پیش می رود که جهان را از دیدگاه نورتونِ توهم زده بیخواب شده به تصویر می کشد و با یک افکت خارق العاده تاریک و همزمان تکان دهنده با مغز مخاطب خود بازی می کند.
۸- A History Of Violence
فیلم A History Of Violence که در سال ۲۰۰۵ ساخته شد از بسیاری از جهات یک فیلم قابل توجه است. دلیل اول اینکه بسیاری نمی دانند این فیلم بر اساس یک کتاب کمیک ساخته شده است. دلیل دیگر اینکه A History Of Violence فیلمی است که در زمان ساخت یک ناهنجاری در کارنامه فیملسازی دیوید کراننبرگ به شمار می آمد، کارگردانی که تا آن زمان نام او با وحشت بدنی شدید عجین شده بود اما پس از ساخت این فیلم مشغول ساخت تریلرهای روانشناسانه شده است. با این وجود اگر چه نمی توان این فیلم را ترسناک ترین و سوررئال ترین اثر کراننبرگ دانست اما A History Of Violence به نوبه خود یک فیلم تعجب برانگیز است که با ذهن مخاطب بازی می کند. ویگو مورتنسن نقش یک کافه دار معمولی را بازی می کند که شخصیتی بسیار معمولی و ساده دارد تا اینکه درگیری با گروهی خلافکار سارق باعث می شود وی مهارت تکان دهنده خود با قدرتی مرگبار به نمایش بگذارد. افشای واقعیت گذشته تام ممکن است ساده و واضح باشد اما به شکلی روایت می شود که باعث می گردد در مورد اینکه چقدر اطرافیانتان را می شناسید تجدید نظر کنید.
۷- Black Swan
دارن آرونوفسکی فیلمساز دیگری است که حملات سوررئالی به مخاطب برای او یک ترفند همیشگی است. این کارگردان با فیلم های Pi و Requiem for a Dream این مسیر را در پیش گرفته و سال گذشته نیز با فیلم mother! بار دیگر به این قلمرو بازگشت. اما بهترین و قوی ترین اثر او در ژانر تریلر روانشناسانه فیلم Black Swan در سال ۲۰۱۰ بود. ناتالی پورتمن که بازی بی نقصش در این فیلم اسکار بهترین بازیگر زن را برایش در پی داشت نقش نینا را بازی می کند یک ستاره در حال ظهور رقص باله که تلاش هایش برای رسیدن به کمال او را به ورطه فروپاشی کامل روانی می کشاند. اگر چه فیلم Black Swan در یک فضای رئالیستی ساخته شده اما رفته رفته به یک قلمرو عجیب و کابوس وار وارد می شود که با وسوسه های جسمی سرکوب شده نینا بازی کرده و او را با عواقب باورنکردنی روبرو می سازد.
۶- Barton Fink
اغلب اوقات وقتی به برادران کوئن و تمایلشان به محتواهای متفاوت و شبه سوررئال فکر می کنیم به یاد فیلم هایی با تاثیر و بن مایه کمدی می رسیم، از جمله فیلم های محبوب و تحسین شده ای مانند The Hudsucker Proxy و The Big Lebowski. با این وجود برادران کوئن قادرند از همین رویکرد کمدیک برای یک اثر شیطانی موثرتر استفاده کنند، همان چیزی که در فیلم تاریک و تکان دهنده آن ها در سال ۱۹۹۱ به تصویر کشیده شده و جایزه نخل طلایی فسیتوال کن را برایشان در پی داشت و همچنین جایزه بهترین کارگردانی و بهترین بازیگری برای جان تورتورو. داستان فیلم Barton Fink در سال ۱۹۴۱می گذرد جایی که تورتورو نقش یک نمایشنامه نویس جاه طلب نیویورکی را بازی می کند که وارد هالیوود شده اما خود را در یک فیلم متفاوت می بیند. اما تلاش های او برای به کنترل درآوردن سکان فیلم و فیلمنامه و همچنین رابطه عجیبی که بین او و همسایه اش شکل می گیرد، تورتورو را به ورطه دیوانگی می کشاند.
۵- Under The Skin
اقتباس جاناتان گلیزر از رمان مایکل فیبر معمولاً در رده تریلر روانشناسانه قرار نمی گیرد و فیلم Under The Skin بعد از انتشار در سال ۲۰۱۳ بیشتر به عنوان یک درام علمی تخیلی تاریک با فضای اروتیک معرفی می شد. با این وجود، Under The Skin را می توان در ذیل ژانر تریلر روانشناسانه رده بندی کرد، با توجه به اینکه به شکلی عمیق بر ذهنیت شخصیت مبهم و اصلی داستان تمرکز دارد. اگر چه فیلم تلاش زیادی برای توضیح واضح اتفاقات داستان نمی دهد اما این همان چیزی است که با مغز مخاطب بازی می کند. اسکارلت جوهانسون در فیلم نقش یک زن بی نام فرازمینی را بازی می کند که ظاهراً تنها هدف او به دام انداختن مردان با قول رابطه جنسی و کشتن آن هاست. اما با پیشرفت داستان، او هدف خود را به چالش می کشد و سعی می کند درکی از جهان و بدنی که در آن خود را مخفی کرده پیدا کند. Under The Skin فیلمی است که نیاز به تماشای دقیق دارد و مخاطب را به طور کامل در جای این موجود فرازمینی با تمام ابهاماتش قرار می دهد.
۴- American Psycho
اگر چه اقتباس سینماییی ماری هارون در سال ۲۰۰۰ از رمان برت ایستون الیس تنها چند ماه پس از انتشار Fight Club با حال و هوایی مشابه به سینماها آمد اما در هنگام انتشار با واکنش زیادی مواجه نشد. فروش این فیلم در کل جهان ۳۴ میلیون دلار بود در حالی که این عدد برای Fight Club بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بود. منتقدان و مخاطبان نیز از خشونت ملایم فیلم در مقایسه با خشونت فراوانی که باعث بحث برانگیز شدن کتاب و البته پرفروش شدنش شده بود چندان استقبال خوبی نکردند. با این وجود کارگردان فیلم و کریستین بیل- که در آن زمان بازیگر کمتر شناخته شده ای بود- در نقش اول فیلم American Psycho بیشتر قصد داشتند مخاطب را با ذهنیت پاتریک بیتمن در یک فضای وال استریتی دیوانه کننده آشنا کنند و روح و روان کسی را مورد بررسی قرار دهند که اشتیاق او برای کسب قدرت و پول با سادیسم اخلاقی اش همراه است. این فیلم بیشتر می خواهد با اعصاب مخاطب بازی کند تا صحنه های کشتار و خونریزی با تصویر بکشد.
۳- Berberian Sound Studio
این فیلم پیام هایی منتقل کرده و داستان هایی را از طریق دو حس کلیدی برای مخاطب روایت می کند: صدا و تصویر. با تاکید بر اهمیت هر یک از این دو و خارج کردن دیگری از معادله، فیلم Berberian Sound Studio باعث می شود تصور خود از فیلم و احساساتمان را مورد بازنگری قرار دهیم. پیتر استریکلند در این فیلم توبی جونز را در نقش گیلدروی به کار می گیرد، یک مهندس صدای انگلیسی بسیار ساده و متواضع که به یک استودیو فیلمسازی ایتالیایی فرا خوانده می شود تا برای یک فیلم ترسناک پر از خونریزی افکت های صوتی تولید کند. او که به سرعت از ماهیت فیلم احساس بدی پیدا می کند، به تدریج در اثر محتوای ترسناک و ناخوشایند فیلم دچار اضمحلال روحی شده و به تولید فیلمی بسیار متفاوت منتهی می شود. روایت داستان به مخاطب اجازه نمی دهد ذره ای از محتوای فیلمی که گیلروی در حال تولید صدای آن است را ببیند و بدین ترتیب مخاطب را به تجسم با فضاهای خالی بسیار وا می دارد که همین موضوع باعث سردرگمی و سردرد مخاطب می شود.
۲- Mulholland Drive
وقتی موضوع بحث فیلم هایی باشد ت که ذهن مخاطب را درگیر می کنند، همیشه اسم یک کارگردان به ذهن خطور می کند و آن دیوید لینچ است. خالق The Twin Peaks مسئول ساخت برخی از گیج کننده ترین آثار سینمایی چهل سال گذشته است. با این وجود فیلم Mulholland Drive در سال ۲۰۰۱ بیش از کارنامه فیملسازی موجود لینچ باعث الهام بخشی و گیجی مخاطبان شد. این داستان انتزاعی از هویت، بی خوابی و زرق و برق هالیوود فضاهای بسیاری زیادی برای تفسیر بدون اینکه یک توضیح ساده برای وقایع در اختیار مخاطب قرار دهد بر جای می گذارد. Mulholland Drive که بر اساس نظرسنجی منتقدان بی بی سی در سال ۲۰۱۶ بهترین فیلم قرن بیست و یکم شناخته شد فیلمی است که درک آن دشوار است اما یک تجربه بصری تکان دهنده و منحصربفرد را ایجاد می کند در حالی که قرار بود این فیلم یک اپیزود تلویزیونی آزمایشی باشد اما به یک شاهکار سینمایی تبدیل شد.
۱- Memento
کریستوفر نولان تا حدود زیادی حرفه و اعتبار خود را با ساخت فیلم های بزرگ و بلاک باستری در مورد قلمروهای معمولاً ناشناخته و مطرح کردن سوالاتی در مورد ماهیت واقعیت و میزان قابل اطمینان بودن درک انسان از شرایط و محیط ساخت. اما فیلم بی نقص Memento در سال ۲۰۰۰ که قطار اعتبار و شهرت نولان را روی ریل قرار داد، در حالی که یکی از فیلم های کوچک و کم هزینه نولان بود، به مانند بلاک باسترهای اخیرش نورون های مغز مخاطب را به کار می گیرد. گای پیرس در این فیلم نقش لئونارد را بازی می کند یک بازرس سابق بیمه که اکنون به نظر می رسد هدف اصلی او شکار و کشتن مردی است که همسر او را به قتل رسانده است.
با این وجود، این فرآیند با این واقعیت دگرگون می شود که لئونارد از ضعف حافظه کوتاه مدت رنج می برد و این بدان معناست که وی نمی تواند خاطرات جدیدی شکل دهد. فیلم Memento مخاطب را با روایت رو به عقب داستان در جایگاه پیرس قرار می دهد با هر سکانسی که پس از به پایان رسیدن سکانس بعد از خود آغاز می شود. علاوه بر اینکه درک این فیلم به چندین بار تماشا و دقت و تلاش فراوان مخاطب نیاز دارد، با پیشرفت داستان سوالات بیشتری برای مخاطب و شخصیت اصلی ایجاد می شود که به ما می گوید خاطراتمان ممکن است گولمان بزنند و ممکن است خودمان را به شکلی ناخودآگاه گول بزنیم.
بدون نظر