گشتی در دنیای عجیب کلکسیونرهای ساعت های مچی دوران اتحاد جماهیر شوروی

با اسم های مستعاری مانند ناقلا، دلال، فضانورد و خون آشام، آن ها در کنار هم گروهی را در بطن اصلی کلکسیون های ساعت مچی در دوره اتحاد جماهیر شوروی تشکیل داده اند. این گروه از علاقمندان به ساعت که در سراسر جهان در دنیای مجازی پراکنده شده اند، تاریخ را به مچ های هزاران نفر آورده اند با ساعت هایی که تاریخچه آن ها به دوران استالین باز می گردد. داشیل اوتمن-استنفود  خود را «خوره ساعت های اتحاد جماهیر شوروی» می نامد اما دوستانش او را «کاتالوگ» خطاب می کنند. وبسایت او با عنوان Watches of the USSR دلیل این القاب را افشا می کند.

این وبسایت در واقع آرشیوی از بیش از ۳,۰۰۰ ساعت مچی است که هر چند وقت یکبار نیز ویرایش می شود. اوتمن-استنفورد این کار را هفت سال پیش به شکل یک سرگرمی آغاز کرد اما اکنون یکی از تزارهای ساعت های مچی تاریخ شوروی است. او در وبسایت خود نوشته است: «چرا ساعت های دوره شوروی؟ به آن اندازه که کلکسیونر تاریخ و فرهنگ هستم- تکه هایی از زندگی که روزگاری وجود داشت- کلکسیونر ساعت نیستم. و حقیقتاً این ساعت ها داستان حیرت انگیزی برای گفتن دارند. ساعت های دوران اتحاد جماهیر شوروی کاربردی و پراستفاده هستند اما بیشتر تحقیق می کنید و دنیایی از رمز و راز و پیچیدگی، رنگ و انرژی را خواهید یافت».

اوتمن- استنفورد که اصالتاً اهل تگزاس بوده اما اکنون در کشور استونی، از کشورهای سابق عضو اتحاد جماهیر شوروی، زندگی می کند، همراه با دوستان خود آن رمز و راز و پیچیدگی را به عصر کنونی منتقل کرده و چیزی را تشکیل داده اند که خودشان «کمیته اطلاعات ساعت روسی» (Bureau of Russian Watch Intelligence) نامیده اند. به گفته اولیسس روزا که با مرتبط کردن افرادی که در فیسبوک در مورد ساعت های روسی، چند سال پیش این کمیته را تشکیل داد، عضویت در این گروه خصوصی از دوستداران ساعت مچی تنها با دریافت دعوتنامه از اعضا امکان پذیر است. وی که لقب «دلال» یا «فروشنده» (The Broker) را برای خود انتخاب کرده اهل میشگیان است و می گوید: «من کسی هستم که مدام دیگران را با فروش مرتبط می سازم».

از دیگر اعضای این کمیته می توان به «خون آشام» (The Vampire) از مالزی اشاره کرد که تمام وقت در کار دلالی ساعت است. فضانورد ( The Astronaut) یکی دیگر از اعضای گروه از ایتالیاست که در زمینه ساعت های مچی مرتبط با ماموریت های فضایی دوران شوروی تخصص دارد. حرام زاده یا ناقلا (The Bastard) که جوان ترین عضو گروه است در هلند زندگی می کند و یک بار توانسته بود یک ساعت مچی ۱۰۰۰ دلاری مربوط به دوره اتحاد جماهیر شوروی را به قیمت تنها ۵۰ دلار بخرد و در میان افراد گروه با نام خوش شانس ترین عضو شناخته می شود. دلال می گوید هنگام تماشای فصل سوم سریال پرطرفدار Stranger Things از سرویس نتفلیکس، پسر ۱۴ ساله اش شیفته ساعت مچی الکسی، دانشمند روسی به تصویر کشیده در داستان می شود.

دلال با فریز کردن این فریم در می یابد که این ساعت مچی از مدل کیروفسکی است که توسط کارخانه دولتی ساعت سازی شوروی در دهه ۱۹۵۰ یا ۱۹۶۰ ساخته شده است. وی در این باره می گوید: «به محض اینکه پسرم ساعت را دید عملیات جستجوی آن را آغاز کردم. بعد از حدود دو هفته آن را به قیمت ۳۶ دلار پیدا کردم». این ماجرا نشان می دهد که کلکسیونرهای ساعت های مچی دوران اتحاد جماهیر شوروی تا چه اندازه سمج و ماهر هستند. این کار یک سرگرمی است که به آن ها روشی نسبتاً کم هزینه را برای ارتباط با دنیای گذشته می دهد. یک ساعت معتبر و هنوز سالم مربوط به دوران اتحاد جماهیر شوروی را می توان براحتی در اینترنت با قیمت ۱۰۰ دلار و حتی با قیمت های نصف و حتی کمتر نیز یافت.

به گفته اوتمن- استنفورد، این همان چیزی است که کلکسیونرهای ساعت های مچی دوره اتحاد جماهیر شوروی را از علاقمندان معمول به ساعت متمایز می سازد. او در این باره می گوید: «هیچ کسی ساعت های روسی یا ساعت های دوره اتحاد جماهیر شوروی را به دلیلی که اغلب افراد این ساعت ها را می خرند، خریداری نمی کنند که البته به عنوان یک قطعه مد و فشن، یک اکسسوری و یک جواهر است. این موضوع صرفاً بهخ خاطر علاقه و جذابیت ، متفاوت بودن و ارتباط نظامی است».

تاریخ ساعت سازی شوروی

جوزف استالین رهبر شوروی می خواست اقتصاد کشورش را مدرن سازد و زمان بندی دقیق باعث می شد که همه چیز به شکل دقیق و موثری پیش برود. اوتمن- استنفورد در این باره می گوید: «برای هماهنگ کردن هر چیزی در دنیای مدرن به ابزار زمانبندی قابل اعتماد نیاز دارید و شوروی چیزی از این نوع نداشت». با نداشتن ظرفیت ساخت بومی، رهبری اتحاد جماهیر شوروی نگاه خود را به سمت بیرون از کشور متمایل کرده و در کانتون، اوهایو چیزی که می خواست را پیدا کرد. تجهیزات و تکنولوژی به کار گرفته شده در اولین کارخانه دولتی تولید ساعت مسکو از کمپانی Dueber-Hampden Watch Co وارد شده بود، یک کمپانی در کانتون که در اواخر دهه ۱۹۲۰ ورشکست شده بود.

بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، یک کمپانی که نماینده منافع تجاری شوروی در ایالات متحده بود، ماشین آلات ساعت سازی کمپانی ورشکسته Dueber-Hampden Watch Co را به قیمت ۳۲۵,۰۰۰ دلار خریداری کرده، سوار قطار نموده و به روسیه فرستاد. از آنجایی که روس ها در زمینه نیروی کار ماهر ساعت سازی نیز در مضیقه بودند، کارگران آمریکایی را نیز استخدام کردند و به طور متوسط سالانه دستمزد نسبتاً بالایی به آن ها می دادند که معادل ۷۰,۰۰۰ دلار امروزی بود و در کنار آن خانه مجانی و هزینه های سفر نیز به آن ها پرداخت می شد. یکی از این کارگران در مورد دستمزد خود گفته بود که دستمزد وی از دستمزد استالین در این دوران بیشتر است. با داشتن تجهیزات کافی برای راه اندازی صنعت ساعت سازی، روس ها تکنولوژی های دیگری در این زمینه را از فرانسه و سوییس برای بهبود این صنعت در کشور خود وارد کرده بودند.

پیروزی بر آلمان نازی در جنگ جهانی دوم نیز برای صنعت ساعت سازی شوروی مفید واقع شد. روس ها برخی از بهترین و نفیس ترین ساعت هایی که از دست سربازان آلمانی بیرون کشیده بودند را کپی کردند. این ساعت ها بعدها به گرانقیمت ترین ساعت های روسی تبدیل شدند، ساعت هایی که دقیقاً از ساعت های نظامیان آلمانی کپی برداری شده بود با استفاده از تمام این منابع، کارخانه های بیشتری در سراسر شوروی تاسیس شد و پیش از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱، صدها میلیون ساعت مچی در این کشور تولید کردند. ساعت مچی در این دوران به نماد انعطاف و غرور شوروی تبدیل شد، کشوری که در شکست آلمان نازی مشارکت کرده و به یک ابرقدرت تبدیل شده بود. یکی از معروف ترین برندهای ساعت روسی Pobeda  نام دارد که در زبان روسی به معنای غرور است. اسامی برندهای ساعت های مچی پس از جنگ جهانی دوم مستقیماً از جانب کاخ کرملین تعیین می شدند زیرا این ساعت ها نماد قدرت اراده و قهرمان پروری مردم روسیه بود.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در شرایطی که اقتصاد کشور در بحران قرار داشت، شهروندان روسی به دنبال راه های دیگری برای کسب درآمد بودند و میلیون ها ساعت های مچی شان یکی از این گزینه ها بود. کارخانه های ساعت سازی روسی، تولید ساعت مچی از ۳۰ میلیون در سال را به ۵۰ میلیون رساندند و ساعت های روسی کیلویی ۵ دلار به فروش می رسیدند. برخی دیگر ساعت ها را برای ذوب کردن تکه های طلا و فروش آن ها خریداری می کردند. برخی دیگر از ساعت های قدیمی، ساعت های جدید می ساختند که کلکسیون داران به آن ها «فرانکن ها» می گفتند که اشاره به فرانکشتاین داشت. شناسایی این گونه ساعت های مچی برای کلکسیون داران باتجربه و تازه کار به یک اندازه دشوار است. اعضای کمیته به دنبال سرنخ هایی هستند مانند حروف روی عقربه ها، شکل تاج یا علامت های ضرب شده روی اجزای داخلی.

بیشتر بخوانید: زیباترین و نفیس ترین ساعت های نمایشگاه Watches & Wonders 2021