شطرنج یکی از رشته های ورزشی فکری است که روزگاری به صحنه نبرد بین دو ابرقدرت جهان، ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی بدل شده بود. بزرگ ترین مقام در شطرنج مقام استاد بزرگی یا همان گرند مستری است. اگر می خواهید بدانید چه کشوری بیشترین تعداد استاد بزرگ شطرنج را دارد باید بگوییم که بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی که با اختلافی زیاد صدر فهرست را در اختیار داشت، روسیه با ۲۴۰ استاد بزرگ همچنان رتبه اول را در میان کشورهای دارای بیشترین تعداد استاد بزرگ شطرنج در اختیار دارد. مفهوم کنونی استاد بزرگ به سال ۱۹۱۴ و تورنمنت شطرنج سنت پترزبورگ باز می گردد جایی که دو آلمانی، یک روسی، یک کوبایی و یک آمریکایی (به ترتیب امانوئل لسکر، سیگبرت تاراش، الکساندر آلخین، ژوزه کاپابلانکا و فرانک مارشال) به مرحله حذفی راه یافتند. اما عبارت استاد بزرگی در دنیای شطرنج از لحاظ تاریخی دستکم به سال ۱۸۳۸ باز می گردد.
در آن دوران در روسیه واژه Grossmeister به کسی داده می شد که قهرمانی در یک تورنمنت بزرگ جهانی را بدست می آورد و هر شطرنج بازی که در مسابقات ۱۹۱۴ حضور یافته بود در این قالب معنایی یک استاد بزرگ به شمار می رفت و به همین خاطر بود که در روسیه از این مسابقات با نام Grossmeister tournament یاد می شد. با این وجود، عنوان استاد بزرگ شطرنج تا سال ۱۹۵۰ یک مقام رسمی نبود تا اینکه فیده (فدراسیون بین المللی شطرنج) این عنوان را به نامزدهای قهرمانی آن سال و همچنین برخی از برترین چهره های زنده شطرنج که از دوران شکوهشان فاصله گرفته بودند اعطا کرد. از این ۲۷ بازیکن، ۱۱ بازیکن از شهروندان شوروی بودند و از قبل عنوان داخلی استاد بزرگ را در کشورشان به دست آورده بودند. این تعداد در حالی بود که هیچ کشور دیگری بیشتر از دو شطرنج باز در این فهرست ۲۷ نفره نداشت. همین اختلاف نشان از برتری مطلق شطرنج شوروی و بعدها روسیه در عرصه بین المللی داشت.
برای سال های اول تعداد استاد بزرگ های شوروی بیش از دو برابر هر کشور دیگری بود اما در سال های پایان شوروی، ایالات متحده و یوگسلاوی شروع به کم کردن فاصله کرده و مجارستان نیز مدتی بعد به این جمع پیوست. از سال ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۷، دو کشور ایالات متحده و یوگسلاوی در مجموع توانستند استاد بزرگ های بیشتری نسبت به شوروی داشته باشند و در سال ۱۹۸۵ این فاصله به بهترین شرایط خود برای کشورهای غربی رسید که در آن تعداد استاد بزرگ های شوروی ۶۰ نفر و تعداد استاد بزرگ های ایالات متحده و یوگسلاوی در مجموع ۶۸ نفر بود. از سال ۱۹۷۵ تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تعداد استاد بزرگان شطرنج یوگسلاوی به تنهایی بیش از نصف استاد بزرگان شطرنج شوروی بود. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اما شطرنج روسیه دچار نقصان نشد و حتی شرایط برای آن ها بهتر نیز شد زیرا در سال ۱۹۹۹ تعداد استاد بزرگان شطرنج روسیه دستکم دو برابر هر کشور دیگری بود، همان شرایطی که شوروی قبل از دهه ۱۹۷۰ داشت.
در حالی که تعداد استاد بزرگ های شطرنج روسیه و ایالات متحده در سال ۱۹۹۹ به ترتیب ۱۰۴ و ۵۱ نفر بود، این اعداد در سال ۲۰۰۲ به ترتیب به ۱۲۸ و ۵۷ تغییر یافت. در دهه ۲۰۱۰، روسیه فاصله خود را با کشورهای دیگر بیشتر کرده و ایالات متحده، آلمان و اوکراین را برای رقابت بر سر مقام دوم تنها گذاشت. اکنون روسیه بیش از ۲۴۰ استاد بزرگ شطرنج دارد که بیش از دو و نیم برابر تعداد استاد بزرگ های ایالات متحده به عنوان کشور دوم و نزدیک به سه برابر کشور چهارم یعنی اوکراین است.
بدون نظر