سینمای ایران در طول تاریخ حیات خود با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده است. اولین فیلم ایرانی با ناخ دختر لر در سال ۱۹۳۲ توسط اردشیر ایرانی و عبدالحسین سپنتا در کمپانی امپریال فیلم در بمبئی ساخته شد و از آنجا بود که سینمای ایران آغاز شد. پس از چند دهه تسلط فیلم های موسوم به فیلم ایرانی بر سینمای ایران، در سال های پایانی دوره پهلوی، عصر جدیدی از فیلمسازی در ایران با ورود نسلی جدید و جوان از فیلمسازان آغاز شد که با ساخت فیلم هایی قوی تر و غنی تر از قبل همراه بود. این رویه پس از انقلاب نیز ادامه داشته و با ساخت برخی از بهترین فیلم های تاریخ سینمای ایران همراه شد. در سال های اخیر سینمای ایران بیش از پیش خود را در عرصه جهانی نشان داده و دو فیلم توانستند جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را بدست آورند. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۵ فیلم ایرانی که در تاریخ سینمای ایران نامزد دریافت جایزه اسکار شده اند آشنا کنیم. لازم به ذکر است که منظور در اینجا تنها فیلم های سینمایی است که در بخش بهترین فیلم نامزد اسکار می شوند.
۱- باد صبا
فیلم «باد صبا» یا «باد عاشقان» با عنوان اصلی Le Vent des amoureux یک مستند فرانسوی ساخته شده در سال ۱۹۷۸ توسط آلبرت لاموریس در مورد محیط زیست و فضای ایران است. لاموریس در سال ۱۹۶۹در جریان سقوط هلیکوپتر در هنگام فیلمبرداری این فیلم کشته شد. بعدها همسر و فرزند او فیلم را بر اساس یادداشت های لاموریس تکمل کرده و هشت سال بعد در سال ۱۹۷۸ منتشر کردند که نامزد اسکار بهترین فیلم مستند شد. این فیلم ۷۰ دقیقه ای تصویر ایران از نمای هوایی را نشان می دهد و گویندگی آن را منوچهر انور بر عهده دارد در حالی که در طول فیلم، موسیقی سنتی ایرانی خلق شده توسط مشاهیری مانند حسین دهلوی و ابوالحسن صبا در آن شنیده می شود. اگر چه «باد صبا» توسط یک فیلمساز فرانسوی ساخته شد اما از آنجایی که به سفارتش وزارت فرهنگ و هنر ایران ساخته شده بود، در رده فیلم های ایرانی قرار می گیرد. لاموریس در حالی که می خواست صحنه هایی از صنعت ایران را نیز به این فیلم اضافه کند در حین فیلمبرداری از سد کرج در اطراف تهران در اثر برخورد هلیکوپتر با کابل های مخصوص تمرین تکاوران ارتش، همراه با همراهانش کشته شد. البته پسر لاموریس و فیلمبردار ایرانی گروه، پیش از سانحه از هلیکوپتر پیاده شده بودند و نجات یافتند.
۲- کاروان ها
کاروان ها (Caravans) یک فیلم ایرانی-آمریکایی است که در سال ۱۹۷۸ و یک سال پیش از وقوع انقلاب اسلامی در ایران به کارگردان جیمز فارگو و بر اساس رمانی نوشته جیمز ای میشنر ساخته شد. این فیلم در مورد مردم افغانستان و سنت های آن ها در منطقه بدخشان و قندهار این کشور و مردمان کوچ نشین این مناطق است. از بازیگران مطرح «کاروان ها» می توان به آنتونی کویین، کریستوفر لی، مایکل سارازین، جنیفر اونیل، محمد علی کشاورز، بهروز وثوقی و پرویز قریب افشار اشاره کرد. داستان فیلم «کاروان ها» در سال ۱۹۴۸ و در مورد یک کارمند جوان سفارت آمریکا است که مامور می شود به دنبال دختر گمشده یک سناتور آمریکایی بگردد. در ادامه پای یک گروه کوچ نشین به میان می آید که با دولت مرکزی مخالفت کرده و به قاچاق سلاح می پردازند. این فیلم ۱۲۷ دقیقه ای به زبان های انگلیسی و ایرانی ساخته شده است.
۳- بچه های آسمان
بچه های آسمان فیلمی از مجید مجیدی است که در سال ۱۳۷۵ ساخته و اولین فیلم ایرانی پس از انقلاب اسلامی بود که نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان می شد. علاوه بر قرار گرفتن در بین ۵ نامزد نهایی اسکار این بخش، فیلم «بچه های آسمان» برنده جوایز معتبر متعدد دیگری نیز شد. داستان فیلم در مورد برادر و خواهری است که به دلیل مشکلات مالی مجبور می شوند از یک جفت کفش مشترک برای رفتن به مدرسه استفاده کنند. این داستان به شدت احساسی و تراژیک اتفاقات دراماتیکی را در ادامه داستان رقم می زند. بسیاری فیلم مجیدی را با فیلم «دزد دوچرخه» شاهکار ویتوریو دسیکا فیلمساز ایتالیایی مقایسه کرده و از آن تمجید کرده اند. فیلم «بچه های آسمان» یکی از ۱۰ فیلم برتر تاریخ سینمای ایران بوده و گفته می شود در برخی از کشورها مانند سنگاپور، فیلمنامه آن در متون درسی کتاب های آموزش زبان انگلیسی دوره دبیرستان قرار گرفته است. فیلم «بچه های آسمان» از نگاه وبسایت معتبر آی ام دی بی نیز یکی از ۲۵۰ فیمل برتر تاریخ سینما و پنجمین فیلم برتر سال ۱۹۹۷ شناخته شده است.
۴- جدایی نادر از سیمین
جدایی نادر از سیمین فیلمی درام ساخته اصغر فرهادی در سال ۱۳۸۹ بود که در سال ۲۰۱۲ برنده جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان شد. این فیلم که در خارج از ایران با نام A Separation شناخته می شود در زمان اکران خود به فروشی نزدیک به ۲۰ میلیون دلار در سینماهای سراسر جهان دست یافت که آن را پرفروش ترین فیلم ایرانی تبدیل می کند. پنجمین اثر سینمایی فرهادی تا آن زمان با بازی پیمان معادی، لیلا حاتمی، شهاب حسینی، ساره بیات و مریلا زارعی که برنده ده ها جایزه معتبر بین المللی،غیر از اسکار، نیز شد در مورد زوجی است که می خواهند به خارج از ایران مهاجرت کنند اما شوهر خانواده نمی تواند پدر مبتلا به آلزایمرش را تنها بگذارد و همین موضوع اختلافاتی را در پی دارد که به طلاق این دو می انجامد. فیلم «جدایی نادر از سیمین» در وبسایت معتبر راتن تومیتوز امتیاز ۹۹ درصد را در اختیار دارد که امتیازی نزدیک به بهترین و بالاترین امتیاز ممکن است و آن را درامی پیچیده توصیف کرده که پر از تعلیق بوده و همه عناصر آن با هم همخوانی دارند. سایت متاکریتیک نیز این فیلم را بهترین فیلم سال ۲۰۱۱ معرفی کرده است. فیلم «جدایی نادر از سیمین» در فهرست ۱۰ فیلم برتر بسیاری از منتقدان برجسته سینما قرار گرفته است.
۵- فروشنده
۵ سال پس از تاریخ سازی با فیلم «جدایی نادر از سیمین»، اصغر فرهادی بار دیگر به جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان دست یافت، این بار با فیلم «فروشنده». این فیلم علاوه بر جایزه اسکار، برنده جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره کن و بهترین بازیگر مرد برای شهاب حسینی شد. علاوه بر شهاب حسینی، ترانه علیدوستی، مهدی کوشکی، بابک کریمی، مینا ساداتی، فرید سجادی حسینی و احترام برومند از بازیگران این فیلم هستند، فیلمی در مورد زن و شوهری که در حال اجرای یک نمایش هستند و در زندگی شخصی شان نیز مشکلاتی دارند. آن ها در ادامه به خاطر نشست زمین مجبور به ترک خانه و سکونت در خانه ای می شوند که آوازه خوبی ندارد و پس از آن است که اتفاقاتی ناخوشایند، شرایط را برای این زوج دشوارتر از قبل می کند.
فیلم «فروشنده» در وبسایت راتن تومیتوز امتیاز ۹۷ درصد را از منتقدان دریافت کرده که امتیاز بسیار بالایی به شمار می آید. امتیاز فیلم در متاکریتیک نیز ۸۵ عنوان شده است، فیلمی که علیرغم ضعیف تر بودن نسبت به فیلم «جدایی نادر از سیمین»، دیگر اثر و شاهکار فرهادی، توانست داوران اسکار را راضی به دادن جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان کند. این فیلم در اولین روز اکران خود بیش از ۲۵۰ میلیون تومان فروش داشت که رکوردی جدید را در این زمینه در سینمای ایران به ثبت رساند و در نهایت نیز جای فیلم «محمد رسول الله» به عنوان پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را گرفت، رکوردی که بعدها توسط فیلم «گشت ارشاد ۲» شکسته شد.
صفت فیلم (سعید _ رضاصفت )بهترین و فعالترین دفتر تولید فیلم سینمایی در تهران شناخته شد و مورد تایید بزرگان این صنف قرار گرفت