۷ راز پنهان در تابلو مونالیزا اثر لئوناردو داوینچی؛ از شایعه روسپی بودن تا کلسترول بالای خون

تابلو معروف مونالیزا (Mona Lisa) به عنوان شاهکار لئوناردو داوینچی در قرن شانزدهم میلادی شاید شناخته شده ترین و مشهورترین اثر هنری کل جهان باشد که می توان از لحاظ محبوبیت آن را در کنار تابلو جیغ (The Scream) و استیکر پسرکی در حال خرابکاری کردن روی تیشرت های فوتبالی که پشت ماشین های بسیاری دیده می شود مقایسه کرد. اما چه چیزی تابلو مونالیزا را به چنین اثر هنری مشهوری تبدیل کرده است؟ چه چیزی در این تابلو وجود دارد که آن را به مشهورترین، پربیننده ترین، پربحث ترین و الهام بخش ترین اثر هنری در دنیای موسیقی تبدیل می کند؟

اگر فیلم The Da Vinci Code را دیده باشید شاید داستان آن را تئوری توطئه ای غیرقابل باور تصور کرده باشید اما واقعیت این است که تابلو مونالیزا اسرار بسیاری دارد. منتقدان، تاریخ نگاران و طرفداران فیلم رمز داوینچی همگی در مورد اسرار این تابلو بحث می کنند، از هویت لیزا تا اینکه آیا این تابلو بخشی از یک تصویر بزرگ تر بوده و کوتاه شده است یا خیر. در ادامه این مطلب می خواهیم شما را با ۷ راز بزرگ و پنهانی که در تابلو مونالیزا وجود دارد آشنا کنیم.

۷- بارداری

پذیرفته شده ترین تئوری در مورد تابلو مونالیزا هویت اوست که بسیاری بر این باورند او همسر یک شخصیت سرشناس فلورانسی بوده و لیزا دل جیکوندو نام داشته است. اگر چه هیچ مدرک تصویری دیگری برای اثبات این تئوری وجود ندارد اما تحقیقات بسیار دیگری نیز صورت گرفته و غیر از این هویت به هویت دیگری نرسیده اند. چند سال پیش، گروهی از کارشناسان حوزه تاریخ و هنر با تئوری تعلق تابلو مونالیزا به لیزا دل جیکوندو موافقت کرده و آن را یک مرحله نیز پیش تر بردند. آن ها به این نتیجه رسیدند که مونالیزا نه تنها یک زن ایتالیایی شناخته شده و نجیب زاده بوده بلکه هنگامی که به داوینچی مراجعه کرده تا پرتره اش را بکشد، باردار بوده است. آن ها بر این باورند که دست های جفت شده روی شکم و کمی برآمدگی شکم نشان دهنده این است که او باردار بوده است و بررسی های تاریخی نیز نشان می دهد که دل جیوکوندو هنگام کشیدن شده این نقاشی توسط داوینجی، فرزند دومش را باردار بوده است.

این نقاشی بین سال های ۱۵۰۳ تا ۱۵۰۶ کشیده شده و اسناد تاریخی نشان می دهند که جیوکوندو در آن برهه زمانی باردار بوده است. اما این عجیب ترین پیام پنهانی نیست که کارشناسان پس از سال ها خیره شده به این تابلو دریافته اند. در سلا ۲۰۰۶ نیز گروهی از دانشمندان کانادایی با استفاده از اسکن لیزری و مادون قرمز ، تصویری سه بعدی از تابلو مونالیزا خلق کردند که نشان می داد که حجابی پنهان روی شانه های مونالیزا را نشان می داد، نوعی لباس به نام گوارنلو که توسط زنان دوران رنسانس و در دوران بارداری یا وضع حمل پوشیده می شد. این دستاوردها در کنار هم و مقایسه آن ها با استفاده ساندرو بوتیچلی از گوارنلو در تابلو خود از اسمرالدا براندینی ثابت می کند که یکی از رازهای تابلو مونالیزا، بارداری او است.

۶- مدرکی برای اینکه مونالیزا روسپی نبوده است

اگر چه تئوری تعلق داشتن تابلو مونالیزا به زنی به نام لیزا دل جیوکوندو تقریباً پذیرفته شده است اما ایده های دیگری در مورد هویت این تابلو نیز وجود دارد. برخی بر این باورند که این تصویر متعلق به مادر داوینچی است و برخی دیگر آن را ترکیبی از مدل های مرد و زن می دانند و برخی حتی آن را تصویری از چهره خود داوینچی با تغییر جنسیتش می دانند. البته اگر سریال Da Vinci’s Demons را دیده باشید می دانید که این شخصیت گیسوهای بلندی داشته است چیزی که بر اساس اسناد تاریخی ۱۰۰ درصد درست است. یکی از ادله این ادعا در خود نقاشی مونالیزا است و بررسی های صورت گرفته با اشعه مادون قرمز نشان می دهد که صورت مونالیزا بسیار پرموست. اسناد تاریخی نشان می دهند که تنها زنانی که در قرن شانزدهم میلادی ایتالیا کم مو بودند- بدون ابرو، بدون مژه و سبیل- روسپی ها بوده اند.

اگر چه تابلو داوینچی تمام خصوصیات جایگاه نجیب زادگی زنی در قرن شانزدهم میلادی ایتالیا را دارد، شواهد زیادی نیز وجود دارد که عکس این تئوری را مطرح می کنند. در دوران قرون وسطی، زنان روسپی تلاش می کردند که زیبایی خود را حفظ کرده و صورتشان بی مو باشد تا نگاه هایشان شیطانی و مسحور کننده باشد. اما دیگر مدارک تاریخی نشان می دهند که موهای مونالیزا همان موهایی است که روسپی ها در آن دوران داشتند. در واقع این سبک گیسو هم برای روسپی ها و هم زنان جوان مجرد معمول بود در حالی که مونالیزا هم متاهل و هم باردار بوده است. بررسی های مادون قرمز اما تایید می کند که گیسوهای مونالیزا تفاوت اندکی با موهای دختران مجرد و روسپی داشته و آن این است که موهای او رها نبوده و در قسمت پشت سر با چیزی بسته شده است و بدین ترتیب به طور قطع، مونالیزا روسپی نبوده است.

۵- کلسترول بالا

در کنار هویت مونالیزا، لبخند این شخصیت بحث برانگیزترین بحثی است که در مورد تابلو مشهور داوینچی وجود دارد. هنوز هم بسیاری تردید دارند که مونالیزا لبخند می زند اما در اینجا می خواهیم روی دلیل لبخند زدن او تمرکز کنیم. شاید لئوناردو داوینچی در حال نقاشی کردن این پرتره جوک خنده داری گفته باشد یا شاید مونالیزا ذاتاً شخصیت خوش مشرب و خندانی داشته است. و شاید هم این خنده به خاطر کلسترول بالای خون او بوده باشد. حدس کارشناسان بر این است که مونالیزا هر کی که بوده است علاقه زیادی به پنیر داشته زیرا دلیل خنده او بالا بودن بیش از حد کلسترول خونش بوده است. اگر چه در قرون وسطا کمی چاق بودن به معنای داشتن ثروت و قدرت بود، دکتر ویتو فرانکو از دانشگاه پالرمو رویکرد متفاوتی از تاریخ نگاران هنری نسبت به بررسی این نقاشی داشته و نشانه های متعددی در تابلو مونالیزا یافته که کلسترول بالا را در چهره او نمایان می سازند. وی بر این باور است که تجمع اسیدهای چرب را در زیر پوست مونالیزا می توان به وضوح دید، اتفاقی که در اثر کلسترول بالا رخ می دهد. دکتر فرانکو همچنین معتقد است که نشانه هایی از لیپوما یا تومور بدخیم چربی را می توان در چشم مونالیزا دید.

۴- ابروها و مژه ها

اگر چه بسیاری نداشتن ابرو و مژه در پرتره مونالیزا را دلیلی بر این می دانند که این شخصیت بحث برانگیز نه تنها یک بانوی نجیب زاده نبوده بلکه روسپی بوده اما نداشتن ابرو و مژه می تواند معانی دیگری نیز داشته باشد. همچنین تقریباً همه کارشناسان بر روسپی نبودن مونالیزا و اینکه مادر خود داوینچی نبوده، تاکید دارند زیرا انتصاب هویت مونالیزا به هر کدام از این دو شخصیت بسیار عجیب و بحث برانگیز است. همچنین مقایسه ها بین پرتره های داوینچی از خود و صورت مونالیزا چندان جذاب و منطقی به نظر نمی رسند. اما ماجرای این صورت بسیار صاف و نرم چیست. چرا این صورت هیچ یک از ویژگی ها و خصوصیاتی که در چهره هر انسانی می بینید را ندارد. چرا صورت اما مانند صورت کسی است که شعله های آتش را از نزدیک لمس کرده و تمام موهای آن از بین رفته اند؟ پاسکال کوت، مهندس و مخترع فرانسوی مدعی است که موهای ابرو و مژه ی مونالیزا در این تابلو پنهان هستند.

وی برای اثبات ادعای خود از یک نقاشی قدیمی و یک سری گجت های بسیار پیشرفته و مدرن استفاده می کند. او از یک دوربین با کیفیت بسیار بالا استفاده کرده و عکس هایی از نزدیک از این پرتره گرفته است و به این نتیجه رسیده که داوینچی در ابتدا برای مونالیزا مژه و ابرو کشیده است اما بعدها به هر دلیلی روی این موها پوشانده شده اند. او عکس چشم های مونالیزا را ۲۴ برابر بزرگ تر کرده و یک ضربه قلم مو روی چشم سمت چپ تابلو را شناسایی کرده است. او بر این باور است که ممکن است موهای ابروی مونالیزا در طول زمان رنگشان را از دست داده یا در اثر تمیز کردن های نامناسب پاک شده اند. وی همچنین معتقد است که دست های مونالیزا در ابتدا در حالتی کمی متفاوت قرار داشته اند. کتاب زندگی نقاشان اثر جیورجیو واساری که همزمان با دوران حیات داوینچی و نقاشی مونالیزا نوشته شده است، از این شخصیت با عنوان زنی که ابروهای پرپشتی داشته یاد می کند و این موضوع ادعای پاک شدن این بخش از تابلو در گذر زمان یا یک اتفاق تصادفی را تقویت می کند.

۳- نسبت طلایی

اگر بخواهیم به ساده‌ترین روش بیان کنیم، نسبت طلایی (که به نام‌های قطعه طلایی، میانگین طلایی، نسبت الهی یا حرف فی یونانی نیز شناخته می‌شود) زمانی به دست می‌آید که یک پاره‌خط به دو بخش تقسیم شود و اگر بخش طولانی‌تر (a) را بر بخش کوتاه‌تر (b) تقسیم کنیم، برابر با تقسیم مجموع (b) + (a) بر (a) باشد که هر دو مقدار برابر با ۱.۶۱۸ هستند. شاید درک این نسبت کمی دشوار باشد اما باید بدانیت که نسبت طلایی در ریاضیات بسیار مهم است. نسبت طلایی در طول تاریخ به عنوان یک اصل راهنما برای بسیاری از آثار هنری و مهندسی های باستانی مورد استفاده قرار گرفته است، از جمله در اهرام ثلاثه مصر و تابلو آخرین شام از لئوناردو داوینچی. موضوع جالب تعداد دفعاتی است که این نسبت خود را نشان می دهد، حتی زمانی که افراد ضرورتاً این نسبت را در آثار خود مورد توجه قرار نمی دهند.

زیست شناسان، نقاشان، موسیقیدانان، تاریخ نگاران، معماران، روانشناسان و حتی عارفان نمونه هایی از نسبت طلایی در طبیعت و جاهای دیگر یافته اند و از آن برای بررسی نسبیت در اشیاء طبیعی و سیستم های ساخته انسان مانند بازارهای مالی استفاده کرده اند و بدین ترتیب جای تعجب ندارد که در تابلو مونالیزا نیز پای نسبت طلایی به میان بیاید. داوینچی از طرفداران نسبت طلایی بوده و از آن در آثار و طراحی هایش استفده کرده و یک کتاب کامل را نیز به آن اختصاص داده که لوکا پاکیولی آن را Golden Proportion نامیده است. ایده استفاده از این نسبت در آثار هنری این است که نسبت طلایی جذاب ترین بخش های یک اثر را می سازد که برای چشم انسان خیره کننده هستند، موضوعی که دلایل آن برای ما قابل درک نیست. در واقع از این نسبت طلایی برای ایجاد حس زیبایی و توازن استفاده می شود و شاید به همین دلیل باشد که افراد تا به این اندازه نسبت به تابلو مونالیزا علاقه و وسواس دارند. در کنار تمام این پیچیدگی ها، صورت مونالیزا و کل پرتره در داخل یک مربع یا مستطیل طلایی قرار می گیرد.

۲- لبخند یا نه

آنقدر رازهای متنوع در مورد تابلو مشهور لئوناردو دواینچی وجود دارد که گاهی اوقات به آسانی در جزییات کلی این تابلو غرق می شویم و توجه به جزییات کوچک آن یادمان می رود. در تمام ۵ قرنی که از خلق این اثر می گذرد، مردم بر سر این موضوع بحث کرده اند که مونالیزا لبخند می زند یا نه. در واقع این بحث چنان بزرگ است که فیلمی با نام Mona Lisa Smile با بازی جولیا رابرتس ساخته شد که ارتباطاتی با این تابلو دارد. تئوری های بسیاری از طرف دانشمندان، تاریخ نگاران و منتقدان در مورد این مسئله صورت گرفته که بسیار جالب هستند. برخی بر این باورند که در هنگام کشیدن این پرتره، داوینچی لطیفه ای گفته که مونالیزا را خندانده و برخی دیگر نیز گفته اند که او مدل خوبی نبوده و نتوانسته بی حرکت بماند که هیچ کدام منطقی به نظر نمی رسند.

پروفسور مارگارت لیوینگستون از دانشگاه هاروارد می گوید که علت نامحسوس بودن این لبخند بدین دلیل است که در «فرکانس های فضایی بسیار پایین» کشیده شده که از فاصله دور یا با استفاده از دید جانبی بهتر دیده می شود. این بدان معناست که لبخند مونالیزا زمانی بیشتر قابل درک است که به جای دهان به چشم های او نگاه کنید. برخی دیگر بر این باروند که این لبخند تحت تاثیر سطوح متفاوتی از نویزهای اتفاقی در سیستم بصری انسان قرار داشته یا شیوه قرارگیری ناخودآگاه عضلات صورت مونالیزا نشان دهنده لبخندی بزرگ تر از آن چیزی است که به چشم دیده می شود. در سال ۲۰۰۵، محققان آلمانی به کمک یک نرم افزار تشخیص احساسات کشف کردند که این لبخند ۸۳ درصد نشان از شادی و خوشحالی، ۹ درصد نشان از تنفر، ۶ درصد نشان از ترس، ۲ درصد نشان از عصبانیت، ۱ درصد طبیعی و صفر درصد متعجب دارد.

۱- رمز پنهان

پس از جنجال های فیلم Da Vinci Code ساخته دن براون، اعضای کمیته ملی میراث فرهنگی ایتالیا تصمیم گرفتند این فیلم را جدی گرفته و وجود رمزی پنهان در تابلو مونالیزا را بررسی کنند. نتایج تحقیقات آن ها نشان داد که شاید رمز و رازهایی کدگذاری شده در این نقاشی نهفته باشد، کدهایی که سال ها پیش توسط داوینچی به دلایلی خاص در این نقاشی پنهان شده باشد. سیلوانو وینچتی، رییس کمیته میراث فرهنگی ایتالیا در این باره گفته است :«برای چشم غیرمسلح سمبل ها قابل دیدن نیستند اما زیر ذره بین می توان به وضوح این سمبل ها را دید». محققان بر این باورند که چشم راست مونالیزا حاوی دو حرف LV است که به احتمال فراوان معادل نام لئوناردو داوینچی است و نماد موجود در چشم چپ نیز بیشتر به حروف CE یا حرف B شبیه است. همچنین در پس زمینه عکس مونالیزا در کمان پل می توان عدد ۷۲ را دید که ممکن است حرف L و عدد ۲ نیز باشند. البته نمی دانیم که معنای این حروف و اعداد چیست اما وجود آن ها قابل تردید نبوده و بدون شک رازی در خود دارند.

بیشتر بخوانید: ۱۰ واقعیت جالب و کمتر گفته شده در مورد «لئوناردو داوینچی» که شاید نمی دانستید

حراج نقاشی «سر یک خرس» اثر لئوناردو داوینچی با قیمت ۸ تا ۱۲ میلیون پوند