در ماجرای حمله ناو آمریکایی به هواپیمای مسافربری ایرانی چه اتفاقی افتاد؟

امروز ، ۱۲ تیر ماه سال ۱۳۶۷ ، سالگرد حمله ناو آمریکایی به هواپیمای مسافربری ایران است؛ روزی که پرواز مسافربری شماره ۶۵۵ شرکت هواپیمایی ایران ایر تهران را به مقصد دبی ترک کرد اما هیچ وقت به دبی نرسید! شلیک یک موشک نیروی دریایی آمریکا این هواپیما را سرنگون کرده و باعث شهادت تمام ۲۹۰ سرنشین آن شد. امروز سالگرد همان حادثه خونین و دلخراش ۳۴ سال پیش است.

هواپیمای ایرباس آ-۳۰۰ بعد از ترک فرودگاه مهرآباد تهران در بندرعباس توقف کرده و پس از آن دوباره به سمت دبی پرواز کرد.

پروازی با تاخیر و بدون فرود!

هواپیمای ایرباس با ۲۷ دقیقه تأخیر، در ساعت ۱۰:۱۷ صبح به وقت ساعت رسمی ایران، از فرودگاه بین‌المللی بندرعباس به مقصد فرودگاه بین‌المللی دبی برخاست. مدت پرواز تا دبی ۲۸ دقیقه و حداکثر ارتفاع تا ۱۴ هزار پا (۴٬۳۰۰ متر) تعیین شد. اولین دقایق پرواز و مراحل اوج‌گیری تا ارتفاع ۱۲ هزار پایی طبق برنامه پرواز انجام شد. خلبان مرتب با برج مراقبت فرودگاه بندرعباس و مرکز کنترل راه‌های هوایی ایران و امارات متحده در تماس بود.

وقتی هواپیما بر فراز آب های خلیج فارس در حال پرواز بود و ۱۲ هزار پا از سطح دریا فاصله داشت یک موشک ریم-۶۶ استاندارد از ناو یو اس‌اس وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا شلیک شد و تمام مسافران و خدمه آن جان باختند.

در پرواز ۶۵۵ ایران ایر که ۲۹۰ سرنشین داشت، ۲۷۴ مسافر (با ملیت‌های ایرانی، اماراتی، یوگسلاوی، پاکستانی، هندی و ایتالیایی) و ۱۶ خدمه بودند. این هواپیما ۴۶ مسافر غیر ایرانی و ۶۶ کودک زیر ۱۳ سال را با خود به دبی میبرد. رایزن نظامی سفارت پاکستان در ایران که میخواست از دبی امارات متحده عربی به کراچی سفر کند نیز جزو قربانیان این سانحه اندوهناک بود.

در پی این حادثه که دولت آمریکا آن را غیرعمدی اعلام کرد، طی توافقی مبلغ ۱۳۱/۸ میلیون دلار به دولت ایران پرداخت شد. از این مقدار ۶۱/۸ میلیون دلار به بازماندگان ۲۴۸ نفر ایرانی کشته شده در حادثه تعلق گرفت. رئیس‌جمهور وقت ایران آیت الله سید علی خامنه‌ای و رییس جمهور آمریکا رونالد ریگان بود.

لحظه شلیک موشک

لحظاتی قبل از این که هواپیمای ایرباس آ-۳۰۰ به منطقه کنترل هوایی امارات وارد شود، خلبان در محلی به نام «مولبیت» به مرکز کنترل هوایی کشور خبر داد که می خواهد به ارتفاع ۱۴ هزار پایی صعود کند.

صبح روز سوم ۱۲ تیرماه ۱۳۶۷،  ناو جنگی وینسنس آمریکا ، هنگام بازگشت از یک مأموریت اسکورت، وارد منطقه شد. یک هلیکوپتر آمریکایی در حال پرواز در منطقه شلیک‌هایی از سوی قایق‌های تندروی ایرانی را به ناو وینسنس گزارش می‌دهد. وینسنس جهت درگیری به سوی قایق‌های ایرانی حرکت کرده و وارد آب‌های ایران می‌شود و به تعقیب قایق‌ها می‌پردازد.

به دستور ناخدا ویلیام راجرز، فرمانده ناو وینسنس، موشک استاندارد ۲ به سمت هواپیمای ایرباس با پرواز ۶۵۵ شلیک می شود. ناگهان هواپیما از صفحه رادارهای زمینی محو شده و در آب‌های خلیج فارس سقوط کرد.

برج مراقبت فرودگاه بندرعباس، در تماس با دبی، پیگیر سرنوشت پرواز ۶۵۵ می شود تا از سرنوشت هواپیما باخبر شود، ولی آن‌ها اظهار بی‌اطلاعی کردند. بلافاصله ستاد تأمین استان هرمزگان وضعیت اضطراری اعلام کرده و فعالیت خود را آغاز می کند. با شناسایی دقیق محل سقوط، بالگردها و شناورها به موقعیت ۲۶ و ۴۲ عرض شمالی و ۵۶ درجه و ۳ دقیقه طول شرقی منتقل شدند.

پس از واقعه حمله موشکی آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران ، مقامات آمریکایی اعلام کردند که یک فروند هواپیمای اف-۱۴ ایرانی را مورد هدف قرار داده‌اند. پس از روشن شدن نوع هواپیما، آمریکا اعلام کرد که در این مورد مرتکب اشتباه شده‌اند.

ادعاهای دولت آمریکا

دولت ایالات متحده آمریکا معتقد است که ناو وینسنس به اشتباه هواپیمای مورد نظر را یک هواپیمای جنگی تشخیص داده و برای دفاع از خود به سوی آن شلیک نمود. فرودگاه بندرعباس در آن هنگام به‌طور دوگانه برای هواپیماهای نظامی و مسافری مورد استفاده قرار می‌گرفت.

نماینده ایالات متحده در سازمان بین‌المللی هواپیمائی در جلسه فوق‌العاده شورای ایکائو گفته بود که در همان روز یک هواپیمای اف-۱۴ ایران از فرودگاه بندرعباس پرواز کرده بود و قصد حمله به کشتی آمریکایی را داشت. بنابراین، فرمانده برای دفاع از کشتی خود در برابر خطر احتمالی دست به حمله زده بود.

دولت آمریکا نسبت به اتفاق پیش آمده تنها ابراز تاسف کرد اما هرگز به‌طور رسمی عذرخواهی نکرد و مسئولیت وقوع حادثه را بر عهده نگرفت است.

مجازات مقصران سانحه

نه تنها هیچ‌ یک از خدمه جنگی ناو وینسنس نسبت به وقوع جرمی محکوم نشدند بلکه حتی فرمانده کشتی ناو نیز در پایان خدمت خود مدال گرفت.

جمع‌آوری اجساد قربانیان

پس از واقعه، عملیات جمع‌آوری اجساد قربانیان با اعزام ۸۰ تَن غواص، دو فروند ناو، دو فروند هواناو و چهار فروند بالگرد، شروع شد. بعد از این که اجساد جمع‌آوری شدند نوبت به پیدا کردن قطعات هواپیما رسید. دو عملیات به صورت شبانه‌روزی و در مجموع به‌مدت ۵۲ روز انجام گرفت.

دلایل طول کشیدن عملیات دمای بالای ۵۰ درجه سانتی گراد در طول روز، ورم کردن اجساد در آب و انتقال با برانکاردهای توری و دلخراش بودن صحنه ها و عدم تحمل حاضرین در عملیات بود. مثلاً، تکه‌ های بدن مسافران بی‌ گناه به دست و بدن غواصان می‌چسبید. این صحنه ها آنقدر دلخراش بودند که گاهی از تحمل خبرنگارانی که این صحنه‌ها را مشاهده می کردند فراتر بود. و چاره ای برایشان نمی ماند که دوربینشان را رها کرده و صحنه را ترک کنند.

در نهایت، تنها پیکر و قطعات بدن ۱۷۸ نفر از ۲۹۰ مسافر هواپیما پیدا شد.

پیشنهاد می کنیم این مطالب را هم بخوانید:

جزییات سقوط هواپیما باربری ارتش در صفادشت کرج [تکمیلی]

مرگبارترین سوانح سقوط هواپیما که دنیای هوانوردی را برای همیشه تغییر دادند

چگونه بعد از سقوط هواپیما زنده بمانیم؟

متن کامل ریز مکالمات کابین خلبان هواپیمای سقوط کرده یاسوج