ماجرای درخواست ایلان ماسک برای ارائه اینترنت ماهواره ای در ایران چیست؟

از زمان راه اندازی اینترنت ماهواره‌ ای استارلینک شرکت اسپیس ایکس، کشورهای دنیا رفته رفته و یکی پس از دیگری از خدمات آن بهره مند می شوند. حالا مدیرعامل اسپیس ایکس، ایلان ماسک گفته این شرکت برای ارائه خدمات استارلینک در ایران، درخواست معافیت این سرویس از تحریم‌ های آمریکا علیه ایران را خواهد داد، موضوعی که با پاسخ دولت آمریکا مواجه شده است.

اینترنت ماهواره ای استارلینک چیست؟

استارلینک پروژه‌ای است که توسط شرکت اسپیس ایکس و هدف دسترسی به اینترنت در تمام کره زمین و حتی فضا، دنبال می‌شود. این شرکت به کمک منظومه ماهواره‌ای قصد دارد تمامی زمین را به اینترنت متصل کند.

هدف پروژه استارلینک ایلان ماسک این است که هزاران ماهواره کوچکی که به فضا پرتاب شده، در مدار پایینی زمین جای بگیرند تا بتوانند سیگنال‌های سریع اینترنتی را به زمین مخابره کنند.

ماجرای درخواست ایلان ماسک برای ارائه اینترنت ماهواره ای در ایران

ایلان ماسک دوشنبه ۲۹ شهریور در توییتی مدعی شد که با ارائه خدمات استارلینک در قطب جنوب، حالا این سرویس در تمام قاره‌ها فعال است.

زیر همین توییت کاربری از ایلان ماسک پرسید که آیا از نظر فنی امکان ارائه خدمات استارلینک به کاربران ایرانی وجود دارد یا خیر. مدیرعامل اسپیس ایکس در پاسخ به این سوال گفت استارلینک خواستار معافیتش از تحریم‌ های آمریکا علیه ایران خواهد شد.

او در توییت خود نوشت: «استارلینک در این زمینه خواستار معافیت از تحریم‌ها علیه ایران خواهد شد.»

پاسخ آمریکا به درخواست ایلان ماسک

یک روز پس از آنکه ایلان ماسک برای ارائه‌ی سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران خواستار معافیت از تحریم‌ها شد، سه‌شنبه ۳۰ شهریور، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده اعلام کرد که می‌توان برخی از تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای را به ایران صادر کرد.

یکی از سخن‌گویان وزارت خزانه‌داری (OFAC) ایالات متحده در بیانیه‌ای گفت: «مجوز صادرات برخی سخت‌افزار، نرم‌افزار و خدمات مرتبط با ارتباطات ازطریق اینترنت به ایران برای برخی خدمات اتصال اینترنت برای کاربرانی مشخص و پایانه‌های ماهواره‌ای تحت مجوز عمومی D-1 (مجوزهایی تحت عنوان General License D-1 در شرایط تحریم) ارائه می‌شود. OFAC برای هرگونه صادراتی که تحت پوشش مجوزهای ذکرشده نباشد، از درخواست مجوزهای خاص برای مجوز فعالیت‌های اینترنتی در ایران استقبال می‌کند.»

آیا اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران قابل‌ دسترسی می‌شود؟

حالا این سوال مطرح می‌شود که در صورت پذیرش معافیت اسپیس‌ایکس از تحریم‌های آمریکا علیه ایران توسط مقامات دولت ایالات‌متحده، آیا مانع قانونی دیگری برای ارائه خدمات استارلینک در ایران وجود نخواهد داشت؟

آرین اقبال، کارشناس حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات معتقد است که این موضوع نخستین مانع در مسیر دسترسی کاربران ایرانی به خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک است.

او در ا‌ین باره به وبسایت خبری «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «طبق قوانین شرکت اسپیس‌ایکس برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک ملزم به کسب مجوز از اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) است و این اتحادیه هم این مجوز را در صورت کسب اجازه از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشورهای مختلف، صادر خواهد کرد. بهترین مثال در این زمینه اوکراین است که به خاطر همراهی و موافقت دولت آن برای دسترسی به اینترنت استارلینک، این خدمات به سادگی برای کاربرانش فعال شد.»

او با تاکید بر اینکه مسیر گرفتن چنین مجوزی در ایران بسیار پیچیده است، می‌گوید: «همان‌طور که در گذشته مقامات دولت از جمله ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی هم اشاره کرده‌اند، شرکت‌های ارائه‌دهنده چنین خدماتی ملزم به رعایت قوانین کشور هستند. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود که ایران به طور کلی اجازه ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را صادر نکند یا با اعمال شرایط مختلف و سخت این اجازه را بدهد.»

علاوه بر این، دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به تجهیزات خاصی نیاز دارد که هر مشترک باید علاوه بر خرید آنها، اشتراک ماهانه‌ای را هم برای استفاده از خدمات بپردازد.

در ماه اکتبر ۲۰۲۰ به‌طور رسمی دعوت‌نامه بتای عمومی استارلینک را برای کاربرانی که از قبل ثبت‌نام کرده بودند، فرستاد تا هزینه اشتراک اینترنت استارلینک و قیمت آنتن فرستنده و‌ گیرنده آن را به‌طور دقیق مشخص کند. طبق اعلام این شرکت قیمت آنتن برای کاربران بتای عمومی ۴۹۹ دلار و هزینه اشتراک آن ماهانه ۹۹ دلار خواهد بود. این مبلغ برای کاربران عادی اینترنت که روزانه زمان محدودی را به وب‌گردی می‌پردازند ممکن است زیاد باشد، اما برای شرکت‌ها و برخی کسب‌وکارها می‌تواند قابل پرداخت باشد.

همچنین با توجه به نامحدود بودن ترافیک اینترنت استارلینک، هر ساختمان می‌تواند از یک سرویس استارلینک استفاده کند. با این اوصاف حتی اگر از موضوع کسب مجوزهای لازم هم صرف‌نظر کنیم، یک بار دیگر تحریم‌ها باعث می‌شوند که کاربران ایرانی امکان خرید این تجهیزات و پرداخت حق اشتراک ماهانه خدمات را نداشته باشند. هر چند رونق قاچاق، ورود تجهیزات را امکان‌پذیر می‌کند و به همین خاطر در حال حاضر هم تعدادی از کاربران این تجهیزات را در اختیار دارند؛ اما پرداخت حق اشتراک همچنان مساله لاینحلی است.

‌علی پرند، کارشناس فناوری اطلاعات در این مورد به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اگر بعضی افرادی هم که امکان پرداخت‌ در شبکه‌های پرداخت بین‌المللی را دارند به این موضوع ورود کنند، ناچار به دور زدن شبکه‌های پرداخت هستند؛ مگر اینکه این خدمات به صورت رایگان در اختیار کاربران ایرانی قرار بگیرند و آنها هیچ حق اشتراکی نپردازند.»

آرین اقبال اما معتقد است که چنین اتفاقی امکان‌پذیر نیست. او می‌گوید: «این کار توجیه تجاری ندارد. شاید بهترین راه‌‌حل، جایگزینی دلار با بیت‌کوین برای پرداخت باشد. از طرفی، به خاطر آنکه تعداد کاربران ایرانی زیاد است، بعید به نظر می‌رسد استارلینک امکان سرویس‌دهی به این تعداد کاربر را داشته باشد؛ چون تعداد ترمینال‌های آن امکان پوشش این تعداد کاربر را ندارد. حتی اگر کاربران ایرانی تصمیم به استفاده اشتراکی از این تجهیزات را بگیرند، ناچار هستند به یک اینترنت بسیار کم‌سرعت رضایت بدهند.» اقبال در تایید این موضوع به تعداد کاربران آمریکایی اشاره می‌کند که از مدت‌ها پیش ثبت‌نام کرده و هنوز ترمینال‌ها و تجهیزات استارلینک به دست‌شان نرسیده است.

بیشتر بخوانید:

اینترنت ماهواره ای استارلینک چگونه کار می کند و چقدر هزینه دارد؟