آیا فیلترینگ اینستاگرام دائمی است؟ شواهد و قرائن چه می گویند؟

در نزدیک به یک ماه اخیر که اعتراضات با مرگ مهسا امینی در ساختمان پلیس امنیت اخلاقی در خیابان وزراء آغاز شده است، اوضاع اینترنت و فیلترینگ و قطعی گسترده آن یکی از معضلاتی بوده که مردم را آزار داده و آسیب های اقتصادی قابل توجهی برای قشر بزرگی از مردم و کاسبان در پی داشته است.

سال هاست که حاکمیت از احتمال فیلتر کردن اینستاگرام در ذیل یکی از دلایل اصلی اجرای طرح صیانت خبر می داد اما به نظر می رسید که فشار افکار عمومی، هشدارهای کارشناسان و زیان اقتصادی که برای فعالان کسب و کار در این پلتفرم اجتماعی داشت، با بی میلی همچنان از فیلتر آن خودداری کرده و ظاهراً به کاهش پهنای باند آن راضی شده بود، موضوعی که بارها تکذیب شد اما تجربه واقعی در استفاده از اینستاگرام به وضوح نشان می داد که سرعت آن کاهش یافته و با ابزارهای تغییر آی پی سرعت آن بهتر می شود.

اکنون که اینستاگرام نیز مانند واتس اپ و بسیاری از دیگر پلتفرم های اجتماعی خارجی به بهانه نقششان در اعتراضات فیلتر شده اند، به نظر می رسد بازگشت آن ها به دوران قبل از فیلتر بعید خواهد بود. اظهارنظرهای مدیران وزارت ارتباطات نیز از فیلتر ماندن اینستاگرام خبر می دهد هر چند خود را در تصمیم گیری در این سیاست مبرا می دانند و آن را به ارگان های تصمیم گیر امنیتی ارجاع می دهند. در حالی که بسیاری امیدوار بودند شاید بعد از مدتی شاهد رفع فیلتر شدن اینستاگرام و راه اندازی دوباره کسب و کارهای اینستاگرامی باشیم، صحبت های مدیران وزارت ارتباطات در همایش روز ملی تجارت الکترونیک که امروز برگزار شد، آب پاکی را روی دست این امیدواران ریخته و به نظر می رسد که فیلتر اینستاگرام همیشگی و دائمی است.

محمود لیائی، معاون وزیر ارتباطات در این همایش درباره فیلترینگ اینستاگرام چنین گفته است:

چند سالی است مسئولان تأکید می‌کنند که کسب‌وکارها به‌جای استفاده از ابزاری خارجی نظیر اینستاگرام از پلتفرم‌های رسمی که حاکمیت آماده کرده استفاده کنند و آنجا را رونق دهند…الان به دلیل شرایط کشور اینستاگرام فیلتر شده و همه مردم نمی‌توانند دسترسی داشته باشند. اگر اینستاگرام خودش ایرانی‌ها را محدود می‌کرد چه جوابی می‌خواستند بدهند؟…الان نوک تیز پیکان انتقادات به سمت مسئولان است، اما دلیل آن بی‌توجهی کسب‌وکارها به صحبت‌های مسئولان درخصوص استفاده از پلتفرم‌های داخلی است.

متوجه شدم که حتی در مناطق روستایی فروش محصولات از طریق اینستاگرام صورت می‌گرفته است. در حین بازدید مردم با دیدن من نسبت به شرایط اینترنت و فیلترینگ اینستاگرام ابراز شکایت کردند که من به آنها گفتم شما خودتان از قبل به این فکر بودید که احیاناً اگر روزی اینستاگرام بسته شود چه اتفاقی می‌افتد؟ خودتان باید به فکر می‌بودید و از ابتدا از ابزاری نظیر اینستاگرام استفاده نمی‌کردید.

کسب‌وکارها نباید روی چیزی که ثبات ندارد سرمایه‌گذاری کنند، چه اینستا باشد چه پلتفرم‌های دیگر حتی داخلی. با توجه به شرایط و دشمنی آمریکا با مردم ما، این کشور هر ضربه‌ای که بتواند به اقتصاد ایران می‌زند و با توجه به اینکه آمریکا مالکیت پلتفرم‌های تجارت الکترونیک خارجی که کسب‌وکارهای ایرانی استفاده می‌کرده‌اند را دارد، توصیه ما این بوده که کسب‌وکارها از پلتفرم‌های داخلی استفاده کنند.

ظرفیت انتقال همه کسب‌وکارها به پلتفرم‌های داخلی وجود دارد و اصلا فلسفه وجودی شبکه ملی اطلاعات، رفع نیازهای داخلی تجارت الکترونیک و پرداختن به همین موضوعات است. هرچند تأثیر قطعی اینترنت بر فعالیت کسب‌وکارهای خرد و آنلاین بسیار مهم است و جای بررسی دارد اما واقعیت این است که قطع اینترنت علاوه بر این موضوع، روی میزان تولید ناخالص کشور تأثیرات مخرب دارد، تقاضای مؤثر را کاهش می‌دهد و درنهایت به کوچک‌تر شدن اقتصاد ایران منجر می‌شود.

لیائی تاکید کرده است که در ایران حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد تولید ناخالص داخلی از بخش خدمات است. قطعی اینترنت تولید این بخش را مستقیماً کاهش می‌دهد و این باعث می‌شود تولید ناخالص داخلی به‌اندازه ۰.۷۵ الی یک درصد کاهش یابد. علاوه بر اینها قطعی اینترنت اثرات اعتباری هم دارد؛ به‌عنوان‌مثال، نمی‌توان به یک فعال اقتصادی که با تجار خارجی در ارتباط است گفت که به پلتفرم‌های داخلی کوچ کند و این موضوع قطعاً تأثیر مثبتی بر حوزه تجارت خارجی ایران ندارد.