Tupolev Tu-144؛ داستان تراژیک رقیب روسی کنکورد ملقب به «کنکوردسکی»

نشسته در باغچه ای محصور شده با تکه فلزهای زنگ زده، بقایای پاسخ روسیه به کنکورد فرانسوی به حال خود رها شده است. هواپیمای Tupolev Tu-144 که با لقب «کنکوردسکی» (Concordski) شناخته می شود، روزگاری مایه غرور مردمش بود اما تصاویر حیرت انگیز اخیر، این هواپیمای دارای سرعت بیش از ۱,۴۰۰ مایل بر ساعت را در حالتی نیمه ویران نشان می دهند. اما رقابت بین دو هواپیما، پیچشی تراژیک داشت وقتی هر دو در سال ۱۹۷۳ در نمایشگاه هوایی پاریس به نمایش درآمده و Tu-144 در جریان یک نمایش سقوط کرد. این هواپیمای عجیب و غریب در شهر کازان روسیه در حیاط یک پایگاه نظامی رها شده است، در حالی که دماغ خاصش از روی یک حصار بیرون زده است.

فضای داخلی هواپیمایی که قرار بود اوج راحتی و لوکس بودن باشد اکنون در حال پوسیدن است. تاریخچه Tu-144  به دهه ۱۹۶۰ باز می گردد زمانی که رقابت دوران جنگ سرد بین غرب و اتحاد جماهیر شوروی به شدت پرتنش شده بود. سران اتحاد جماهیر شوروی بیشتر به قدرت فنی خود به ویژه در حوزه های فضایی و تکنولوژی ساخت هواپیما افتخار می کردند. از این رو، وقتی بریتانیا و فرانسه در اوایل دهه ۱۹۶۰ اعلام کردند که قصد ساخت یک هواپیمای مسافربری سوپرسونیک را دارند، اتحاد جماهیر شوروی نیز تصمیم گرفت هواپیمای مشابهی بسازد. در واقع روس ها در این زمینه جلوتر از رقبای غربی خود بودند و Tu-144 در پایان سال ۱۹۶۸ و چند ماه زودتر از رونمایی کنکورد غربی، هواپیمای سوپرسونیک تجاری خود را رونمایی کردند.

از همان ابتدا شباهت بین دو هواپیما همه را در حیرت فرو برد و خیلی زود این شایعات آغاز شد که روس ها طرح های مربوط به کنکورد را از رقبای غربی به سرقت برده اند. ناظرات غربی که برتری تکنولوژیکی خود را باور داشتند، فکر می کردند که تنها راهی که شوروی توانسته به ایده ساخت Tu-144 برسد از طریق جاسوسی تکنولوژیکی بوده است. اما این دو هواپیما علیرغم شباهت های ظاهری شان، از بسیاری جهات دو هواپیمای متفاوت بودند. در ابتدا به نظر می رسید که شوروی چند ماه زودتر از رقبای غربی خود از هواپیمای سوپرسونیکشان رونمایی کنند. هواپیمای ساخته شده توسط توپولوف کمی بزرگ تر و سریع تر از کنکورد بود و چهار ماه پیش تر از رقیب غربی خود پروازهای سوپرسونیکش را انجام داد.

در قسمت جلوی این هواپیما برآمدگی هایی به شکل بال وجود داشت که canard نامیده شده و نسبت به دوره خود جلوتر بودند. اتحاد جماهیر شوروی به Tu-144 افتخار کرده و مردم شوروی مطمئن بودند که هواپیمای آن ها بهتر از کنکورد است و البته بسیار زیبا هم بود. در مقایسه با کنکورد، Tu-144 بیش از ۱۲ فوت بلندتر بود و موتورهای قدرتمندتری داشت. اما حضور این دو در نمایشگاه هوایی پاریس، آغاز پایان هواپیمای روسی Tu-144 بود. کنکورد بدون مشکلی اولین پروازش را انجام داد و نمی خواست پا پس بکشد و به همین خاطر می خواست یک نمایش بزرگ تر نشان دهد. هنگام نزدیک شدن به باند پرواز و در شرایطی که انگار می خواست فرود بیاید، به یکباره و به سرعت اوج گرفت در شرایطی که موتورهایش در حالت قدرت کامل قرار نداشتند.

لحظاتی بعد، هواپیما زیر و رو شده و در بین زمین و آسمان خرد شده، و روی روستای مجاور سقوط کرد و باعث نابودی ۱۵ خانه شد. تمام ۶ خدمه و ۸ نفر از ساکنان روستا در این حادثه کشته شدند. تئوری پردازان توطئه توپولوف مدعی بودند که این هواپیما برای جلوگیری از برخورد با Mirfighter فرانسوی که می خواست از آن عکس بگیرد، سقوط کرده است. اما کارشناسان می گویند که دلیل این سقوط بسیار ساده تر است: خلبانان می خواستند مردم و رسانه های جهان را تحت تاثیر قرار داده و نشان دهند که هواپیمای روسی می تواند بسیار جذاب تر از نمایش محافظه کارانه کنکورد باشد. میخاییل کوسلوف، خلبان روسی Tu-144 به وضوح به تیم کنکورد گفت: «صبر کنید تا نوبت پرواز ما برسد».

این سقوط باورنکردنی باعث ناامیدی مقامات شوروی و عدم اطمینان آن ها به سوار کردن مردم به هواپیما شد. همچنین مشکلاتی وجود داشت که این پروژه را از جذاب بودن دور می کرد. هیچ کدام از توالت های Tu-144 و سیستم های تهویه مطبوع بزرگ آن کار نمی کردند و موتورهای غول پیکرش نیز صدایی به شدت گوشخراش تولید می کردند. بعد از اینکه یک فروند Tu-144 در تست های پرواز پیش از تحویل در ژوئن ۱۹۷۸ سقوط کرد، کمپانی Aeroflot این پروژه را به طور کامل کنار گذاشت. این هواپیما تنها ۱۰۲ پرواز تجاری را تجربه کرد و تنها ۵۵ مورد از این پروازها با مسافر بود. در مقابل، کنکورد بیش از ۲۵ سال در خدمت بود، هزاران پرواز انجام داد و البته به یکی از نمادین ترین طرح های قرن بیستم تبدیل شد.