کیست سینه چیست و چه علایمی دارد؟

کیست سینه یا فیبروستیک سینه (Breast cysts) از شایع‌ترین مشکلات غیرسرطانی سینه است که اغلب پیش از یائسگی در زنان مشاهده شده و می‌تواند باعث درد موضعی شود. اگرچه کیست سینه مانند یک توده به نظر می‌رسد، اما در واقع یک کیسه کوچک و عموما بی‌ضرر پر از مایع است. گاهی نیز ممکن است تعداد زیادی کیست‌ با هم ظاهر شوند. معمولا بروز این توده ها افراد را دچار ترس و نگرانی از احتمال ابتلا به سرطان پستان می‌کند اما کیست سینه با وجود ایجاد درد و ناراحتی، خطرناک نیست و ریسک ابتلا به سرطان سینه را بالا نمی‌برد.

نیمی از زنان در طول زندگی خود و در بازه‌ سنی ۲۰ تا ۵۰ سالگی به این اختلال دچار می‌شوند، بنابراین داشتن اطلاعات کافی در این زمینه نقش کلیدی برای آسان‌تر شدن مواجهه با آن دارد. در ادامه، دلایل ابتلا به کیست سینه، علائم و روش‌های تشخیص و درمان آن را می‌خوانید.

کیست سینه چیست؟

در روند ایجاد کیست سینه، دو تغییر کلی در بافت پستان ایجاد می‌شود که در نهایت منجر به ضخیم شدن بافت و ایجاد کیسه‌های حاوی مایع در آن می‌شود. به این معنی که فیبروستیک سینه زمانی اتفاق می‌افتد که در بافت یک یا هر دو پستان‌ فرد کیست‌هایی ایجاد می‌شود که حاوی مایع هستند. معمولا فیبروزها از تکه‌های ضخیم شده از بافت سینه تشکیل شده‌اند و توسط خود مبتلایان حس می‌­شوند.

شانس ایجاد فیبروستیک سینه در دوران یائسگی افزایش می‌یابد زیرا تغییرات هورمونی شدید در این دوره می‌تواند روی بافت‌های بدن تاثیر بگذارد.

انواع کیست سینه 

به طور کلی سه نوع کیست سینه وجود دارد:

• کیست ساده سینه (Simple breast cyst)؛ کیست‌های ساده پر از مایع و همیشه غیرسرطانی هستند.
• کیست پیشرفته سینه (Complicated breast cyst)؛ یک کیست پیچیده دارای تکه های جامد شناور در مایع است. در این حالت پزشک ممکن است بخواهد آسپیراسیون کیست پستان یا بیوپسی سوزنی (برداشتن مایع با سوزن برای تجزیه و تحلیل) انجام دهد.
• کیست پیچیده یا کمپلکس سینه (Complex breast cyst)؛ این نوع کیست نگران‌کننده است زیرا به نظر می‌رسد دارای بافت جامد است که می‌تواند سرطانی باشد. اگر این نوع کیست را در سینه خود داشته باشید، پزشک شما بیوپسی سوزنی انجام می‌دهد.

از طرف دیگر کیست‌های سینه بر اساس اندازه نیز تعریف می‌شوند:

• میکروکیست‌ ها (Microcysts)؛ بسیار کوچک بوده و تنها بعد از انجام آزمایش‌های تشخیصی تصویربرداری مانند ماموگرافی و سونوگرافی تشخیص داده می‌شوند.
• ماکروکیست‌ ها (Macrocysts)؛ به اندازه کافی بزرگ بوده و بنابراین به راحتی احساس می‌شوند. این کیست‌ها رشد کرده و قطری به اندازه ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متر پیدا می‌کنند. کیست‌های سینه بزرگ به بافت‌های سینه اطراف خود فشار وارد کرده و باعث ایجاد درد و احساس ناخوشایندی در فرد خواهند شد.

دلایل ایجاد کیست سینه

علت اصلی بروز کیست سینه هنوز مشخص نیست اما متخصصان اعتقاد دارند، هورمون‌های مرتبط با غدد جنسی (که در خانم‌ها شامل استروژن و پروژسترون می‌شود) یکی از دلایل ایجاد این تغییرات و بروز کیست سینه است. به‌طور اختصاصی، به نظر می‌رسد استروژن نقشی کلیدی در ایجاد عارضه‌ فیبروستیک سینه دارد. این فرض وجود دارد که بیماران مبتلا به این عارضه دارای بافتی حساس نسبت به هورمون استروژن هستند. 

چه کسانی به کیست سینه دچار می‌شوند؟

عمده‌ مبتلایان به کیست سینه را زن‌ها تشکیل می‌دهند و می‌توان این بیماری را یک عارضه‌ تک جنسیتی در نظر گرفت. این بیماری در بین‌ زن‌ها بسیار شایع است و می‌توان گفت بیش از نیمی از آنها در طول زندگی این بیماری را تجربه می‌کنند. از آنجایی‌که معمولا این اختلال در بین سنین ۲۰ تا ۵۰ سال دیده می‌شود، می‌توان نتیجه گرفت که در بین زنانی رایج است که هنوز عادت ماهیانه‌ خود را تجربه می‌کنند. با این‌حال خانم‌هایی که یائسه شده‌اند و در روند هورمون درمانی قرار دارند نیز ممکن است به این اختلال دچار شوند.

برخی از متخصصان بیان می‌کنند که بین مصرف قرص‌های هورمونی جلوگیری از بارداری و خطر ابتلا به فیبروستیک سینه ارتباط وجود دارد.

برخی از افراد تصور می‌کنند که کیست سینه مانند کیست تخمدان در اثر وراثت ایجاد می‌شوند ولی این تصور اشتباه‌ است. همان‌طور که عنوان شد کیست سینه منشاء هورمونی دارد و هر فردی با وجود داشتن سابقه کیست در خانواده یا بدون داشتن این سابقه احتمال دارد به کیست پستان مبتلا شود، ضمن اینکه احتمال ابتلای افراد به فیبروکیست در سنین باروری به خصوص بین سنین ۳۰ تا ۳۵ سالگی که تخمدان‌ها فعالیت منظم‌تری دارند، بیشتر است.

علائم کیست سینه

بسیاری از مبتلایان به این عارضه هیچ علامتی ندارند اما در برخی از مبتلایان نشانه‌های مختلفی دیده می‌شود. علائم وجود این کیست معمولا پیش از ابتلا به پریود در بافت سینه احساس می‌شود و در پایان دوره کاهش می‌یابند. کیست سینه را می‌­توان طی خودآزمایی پستان یا در کنترل­‌های معمول توسط پزشک مشاهده کرد.

علائم رایج این اختلال شامل موارد زیر است:

• بزرگ شدن پستان یا حس کردن توده‌ای در بافت پستان
• درد در پستان‌ها
• التهاب پستان
• بروز تغییراتی در بافت هر دو پستان
• تغییرات ماهیانه‌ پستان‌ها
• تغییر رنگ پستان
• وجود ترشحات پستانی
• وجود درد در زیر بغل‌ها

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

بافت طبیعی سینه غالبا همراه با توده و گره به نظر می‌رسد. اما اگر احساس کردید که توده‌های جدید سینه حتی بعد از دوره قاعدگی برجا ماندند و یا متوجه رشد توده یا تغییر آن شدید، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد. زیرا گاهی برخی از توده‌ها کیست نبوده و نیاز به بررسی بیشتر دارند. پس به طور کلی شما باید به پزشک مراجعه کنید اگر:

1. یک توده جدید در سینه یا زیر بغل خود پیدا کردید.
2. قسمتی از سینه متورم شده است.
3. پوست سینه فرورفته یا تحریک شده است.
4. نوک پستان دردناک است، کشیده شده یا ترشح دارد.
5. قرمزی یا پوسته پوسته شدن پوست روی سینه یا نوک سینه وجود دارد.
6. اندازه و شکل سینه تغییر کرده است.
7. سینه به طور مداوم دردناک است.

تشخیص کیست سینه

تشخیص کیست سینه معمولا در مرحله‌ی ابتدایی توسط خود فرد انجام می‌شود. افراد ممکن است توده یا تغییراتی را در بافت سینه‌ خود احساس کنند که البته تشخیص اصلی بر عهده‌ پزشک متخصص است. 

روند تشخیص کیست سینه شامل موارد زیر است:

1. آزمایش بالینی پستان: در این آزمایش پزشک ناحیه‌ سینه را بررسی می‌کند تا تغییرات غیرعادی در بافت آن را تشخیص دهد. اگر احتمال ابتلا به کیست سینه وجود داشته باشد معمولا پزشکان از مبتلایان می‌خواهند چند هفته صبر کرده و سپس دوباره در مرحله‌ای دیگر از چرخه‌ قاعدگی، برای آزمایش تغییرات کیست به مطب مراجعه کنند.
2. ماموگرافی: اگر پزشک بافت غیرعادی در سینه مشاهده کند، برای تشخیص دقیق‌تر از ماموگرافی استفاده خواهد شد. ماموگرافی یک روش عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس است که بر بافت سینه متمرکز است.
3. سونوگرافی: در این روش از امواج صوتی برای ایجاد تصویر از بافت درونی سینه استفاده می‌شود. معمولا روش‌های سونوگرافی و ماموگرافی همراه با یکدیگر برای تشخیص عارضه‌ کیست سینه تجویز می‌شوند. سونوگرافی برای تشخیص اینکه کیست حاوی مایع است یا خیر استفاده می‌شود.
4. بیوپسی سینه: اگر عکس‌برداری‌های ماموگرافی و سونوگرافی عادی باشد اما پزشک هنوز به بی‌خطر بودن کیست شک داشته باشد، برای اطمینان کامل از بیوپسی یا نمونه برداری استفاده می‌کند. در این روش، طی یک فرایند جراحی، قسمتی از بافت و مایع درون کیست، برای آزمایشات دقیق‌تر برداشته می‌شود. برای تشخیص محل دقیق توده، از تصویرهای به‌دست‌آمده از ماموگرافی استفاده می‌شود.

سونوگرافی سینه چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام سونوگرافی سینه، بیمار بر روی تخت دراز می‌کشد. سطح سینه به ژل سونوگرافی آغشته می‌شود. سپس پروب سونوگرافی بر روی سطح سینه قرار می‌گیرد و تصویربرداری انجام می‌شود. در سونوگرافی سینه، امواج صوتی از طریق پروب سونوگرافی وارد بدن می‌شود. امواج با برخورد به اندام از آن عبور می‌کنند یا بازمی‌گردند. امواج بازگشتی توسط پروب دریافت شده و تبدیل به سیگنال الکتریکی می‌شود. در نهایت تصویر به صورت لحظه‌ای (Real-time) بر روی صفحه مانیتور قابل مشاهده است.

چه چیزی باعث ایجاد کیست سینه می‌شود؟

در ساختار داخلی بافت پستان غدد، بافت چربی و بافت همبند وجود دارد. بزرگ شدن غدد و بافت همبند در پستان می­‌تواند باعث انسداد مجاری شیر شود. درنتیجه، مجاری شیر ممکن است بزرگ شده و پر از مایع شود و بدین ترتیب، ساختاری به نام کیست سینه پدیدار می­‌شود. 

علت دقیق تشکیل کیست پستان مشخص نیست. دلیل این ساختار ممکن است هورمونی، روانی، محیطی و یا مربوط به تغذیه باشد. از طرفی نظراتی وجود دارد که استروژن اضافی در بدن ممکن است منجر به رشد بافت سینه و تشکیل کیست شود.

درمان کیست سینه 

کیست ساده پستان معمولا نیازی به درمان ندارد و پزشک معمولا نظارت بر کیست در طول زمان را توصیه می‌کند. اگر بیمار فشار و درد سینه را تجربه کند، پزشک کیست را تخلیه و مایع و سلول‌ها را از طریق فرآیند FNA خارج می‌کند. همچنین اگر اندازه کیست در معاینه بالینی پستان اختلال ایجاد کند، بهتر است تخلیه شود. ممکن است کیست بعدا با مایع پر شود یا به مرور زمان از بین برود. اگر کیست پستان به طور مداوم عود کرده و علائم ایجاد کند، با جراحی برداشته می‌شود.

۱. درمان کیست با روش آسپیراسیون با سوزن ظریف

از این روش علاوه بر تشخیص برای درمان کیست سینه هم استفاده می‌شود. پزشک در هنگامی که با استفاده از این روش کیست سینه را تشخیص داد، می‌تواند مایعات درون کیست را هم خالی کند‌. به این ترتیب توده و علائم ناشی از آن برطرف خواهد شد.

این روند شاید کمی ناراحت کننده باشد، اما معمولا به سرعت تمام می‌شود. فرآیند تخلیه معمولا برای هر کیست فقط چند دقیقه طول می‌کشد. مایع داخل کیست ممکن است شفاف یا رنگی باشد، اما این هم جای نگرانی ندارد.

برخی از انواع کیست سینه باید بیش‌تر از یکبار تخلیه شوند. بازگشت کیست و یا تشخیص کیست جدید بسیار رایج است. اگر با گذشت دو یا سه چرخه قاعدگی هنوز کیست سینه پابرجا باشد و یا اینکه به مرور زمان بزرگ‌تر شود، حتما باید با پزشک مشورت کرد.

۲. استفاده از هورمون 

استفاده از قرص‌ های ضدبارداری برای تنظیم چرخه قاعدگی ممکن است از بازگشت دوباره کیست‌‌ها جلوگیری کند‌. ولی از آنجایی که مصرف قرص‌های ضد بارداری و یا انجام دیگر روش‌ های هورمون درمانی مانند تاموکسیفن (tamoxifen) عوارض جانبی خاص خود را به همراه دارند، تنها برای زنانی که علائم شدیدی دارند، تجویز می‌شوند. قطع کردن هورمون درمانی بعد از یائسگی ممکن است از بروز کیست‌ سینه جلوگیری کند.

۳. جراحی 

تنها در شرایط خاص و غیرمعمول برای درمان کیست سینه از جراحی استفاده می‌شود. اگر کیست‌ های سینه ناخوشایند ماه‌های طولانی وجود داشته و یا حاوی مایعاتی با رگه‌های خون در آن بوده و یا سایر علائم هشدار دهنده را داشته باشد، حتما برای بیرون آوردن آن جراحی انجام خواهد شد.

مراقبت‌های درمانی کیست سینه

پس از درمان اولیه، به منظور مراقبت‌های بعدی برای یک کیست ساده، معمولا پس از ۴ تا ۶ هفته دوباره تصویربرداری انجام می‌شود؛ اما این همیشه توصیه نمی‌شود مگر اینکه علائم ایجاد شده باشد.

در مورد کیست‌ های پیچیده و پیشرفته، پزشک با دقت بیشتری نظارت می‌کند و اگر بیوپسی پستان خوش‌خیم (غیرسرطانی) بود، هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار تصویربرداری بعدی را انجام می‌دهد. این نظارت معمولا در صورت عدم تغییر حدود دو سال ادامه می‌یابد. اگر تغییراتی وجود داشت، بیوپسی مجدد یا برداشتن کیست ممکن است مرحله بعدی باشد.

اکثر کیست های سینه خوش خیم هستند. در موارد نادری که کیست بدخیم است، پزشکان از همان روش‌های درمانی سرطان سینه استفاده می‌کنند.

تفاوت بین کیست و توده در سینه

تفاوت بین کیست و توده در پستان با لمس قابل تشخیص نیست. با این حال، گاهی اوقات کیست­‌ها ممکن است قوام نسبتا نرم‌­تری داشته باشند، در حالی که توده­‌ها ممکن است ساختار سخت‌­تری داشته باشند. اگر تعداد و اندازه کیست­‌ها زیاد باشد، شکایت درد معمولا بارزتر است. در صورت وجود کیست ملتهب در سینه نیز درد قابل توجهی احساس می‌شود. گاهی اوقات در سونوگرافی سینه بیمارانی که منشأ درد را از قفسه سینه، شانه یا قلب احساس می‌کنند، کیست در سینه چپ به عنوان منبع درد در آنها مشاهده می‌شود. حتی اگر کیست­‌های دردناک با سرطان مرتبط نباشند، درمان آنها با تخلیه با سوزن و تحت هدایت سونوگرافی مناسب است.

توصیه‌های مفید برای کاهش عوارض کیست سینه

با تغییر سبک زندگی و به‌کار بستن نکاتی ساده می‌توانید عوارض علائم کیست فیبروستیک و درد ناشی از آن را کاهش دهید. توصیه‌ اول این است که مصرف کافئین را تا حد ممکن کاهش دهید. بسیاری از خانم‌ها، در سال‌های گذشته گزارش داده‌اند که این تغییر در رژیم غذایی‌شان باعث کاهش درد سینه‌ها در دوران قاعدگی شده است. همچنین کم کردن میزان چربی مصرفی نیز می‌تواند نقشی مثبت در کاهش علائم این عارضه داشته باشد. علاوه بر این، اگر از قرص‌های هورمونی استفاده می‌کنید و علائم  فیبروستیک را در بدنتان مشاهده کردید، حتما با پزشک متخصص صحبت کنید تا درمان جایگزینی برایتان در نظر بگیرد. 

کیست سینه و سرطان پستان

کیست سینه معمولا علائمی مشابه با کیست‌های سرطانی دارد و بسیاری را نگران می‌کند. بنابراین در صورت مشاهده‌ی علائمی مانند درد و وجود توده‌ در بافت سینه، نیاز است که حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. کیست‌ های سرطانی معمولا سفت و از جنس بافت سینه (به علت تقسیم شدن غیرعادی سلول‌ها) هستند اما فیبروستیک‌ ها حاوی مایع هستند و بافت نرم‌تری دارند.

خوشبختانه ابتلا به کیست سینه احتمال مبتلا شدن به سرطان سینه را افزایش نمی‌دهد و بین این دو بیماری هیچ ارتباط و همبستگی مشاهده نشده است.

آیا کیست­ ها خودبه ­خود از بین می‌­روند؟

اگرچه کیست‌های مشاهده شده در معاینه سونوگرافی معمولا از نظر تعداد و اندازه در معاینات بعدی ثابت هستند، اما ممکن است با تغییرات هورمونی بیمار، افزایش یا کاهش یافته و یا بزرگ یا کوچک شده باشند. کیست­‌های سینه معمولا پس از یائسگی کوچک یا ناپدید می­‌شوند. در بروز کیست­‌ها، به ویژه عوامل استرس روانی، برخی از سبک­‌های غذایی منفی (مانند مصرف زیاد قهوه، مصرف شکلات) نیز نقش دارند. 

گاهی مشاهده شده برخی پزشکان برای فرد مبتلا به کیست ساده، ویتامین E تجویز می‌کنند اما باید تاکید کرد، ویتامین E و همچنین گلمغربی، در بیماری کیست سینه، خاصیت درمانی ندارند و تنها در تعداد کمی از مبتلایان، درد را کاهش می‌دهند.

در نتیجه باید گفت هیچ فرمول جادویی وجود ندارد که درمان نهایی کیست سینه باشد. 

بارداری و شیردهی برای مبتلایان با کیست سینه

دیده شده است که برخی افراد مبتلا به کیست ساده سینه از بارداری ‌وحشت دارند، چرا که تصور می‌کنند تغییرات هورمونی در دوران بارداری و شیردهی با وجود فیبروکیست‌ها ممکن است خطری برای خودشان و جنین داشته باشد. 

اما بارداری و شیردهی هیچ خطری برای مادر و جنین در پی نخواهد داشت. فقط از آنجا که طی بارداری میزان ترشح هورمون‌ها در بدن تغییر می‌کند، ممکن است اندازه کیست بزرگ‌تر شود و فرد به‌خاطر وجود آنها درد بیشتری احساس کند.

نکته مهم این است که هورمون‌ها بیشتر از هر عامل دیگری روی تعداد و اندازه کیست‌ها تاثیر می‌گذارند، درتیجه در دوران بارداری و شیردهی انتظار ایجاد تغییراتی در کیست‌ها طبیعی است.