رونمایی ترکیه از اولین جت جنگنده بومی نسل جدید و یک پهپاد پنهانکار بسیار توانمند + ویدیو

هفته گذشته، صنایع هوافضای ترکیه (TAI) از جنگنده TF-X خود رونمایی کرد که حرکت خود را آغاز کرده است، اگر چه هنوز برای مدتی دیگر تنها روی زمین به تست های زمینی ادامه خواهد داد. این جنگنده که با نام پروژه اش موسوم به هواپیمای جنگی ملی (MMU) نیز شناخته می شود، اولین جت جنگنده بومی ترکیه است که تست های تاکسی خود را در ۱۶ مارس سال جاری آغاز کرد. این جت با روشن کردن موتورهای توربوفن F110 خود، بدون هیچ مشکلی، مسیری را در یک باند پرواز در آنکارا پیمود.

چند روز بعد، رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه، از رونمایی رسمی این هواپیما در مراسم یادبود نبرد گالیپولی در دوران جنگ جهانی اول دیدن کرد. این جت جنگنده به طول ۲۱ متر، از لحاظ جثه چیزی بین F-22 و F-35 آمریکا قرار می گیرد اگر چه شباهت بسیاری به F-22 دارد. علاوه بر TF-X، در این مراسم از یک پهپاد رادارگریز بال پرنده جدید به نام Anka-3 و یک هواپیمای سوپرسونیک آموزشی/ حمله زمینی به نام Hürjet نیز رونمایی شد که از لحاظ مفهومی یادآور جنگنده کره ای موفق  FA-50 Golden Eagle است. نمونه اولیه این جنگنده اولین تست های زمینی حرکت خود را در ۱۸ مارس سال جاری انجام داد.

تقلاهای سیاسی جت های جنگنده آینده ترکیه

اردوغان در ماه می جاری با انتخابات دشواری روبرو خواهد شد، در حالی که به وضوح امیدوار است که این نمونه اولیه از جنگنده بومی این کشور به پیشرفت ترکیه و حرکت آن به سمت یک صنعت نظامی خودکفا اشاره داشته باشد، موضوعی که به خاطر روابط رو به وخامت ترکیه با آلمان و ایالات متحده در یک دهه اخیر به عنوان اصلی ترین تامین کنندگان تسلیحات نظامی این کشور، اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است.

جنگنده دو موتوره TF-X در ابتدا قرار بود یک مکمل برتری هوایی محور برای ناوگان مورد انتظار ترکیه از جنگنده های رادارگریز F-35 باشد. قرار بود F-35ها جایگزین ناوگان قدیمی F-4 Terminators 2020های این کشور شده و TF-X نیز جای F-16های ترکیه را بگیرند. اما بعد از اینکه اردوغان تصمیم به خرید سیستم های دفاع سطح به هوای اس-۴۰۰ از روسیه گرفت، ترکیه از پروژه تولید اف-۳۵ بیرون انداخته شد زیرا ایالات متحده از این بیم داشت که روسیه از سیستم های دفاعی فروخته شده به ترکیه برای جمع آوری اطلاعات از این هواپیمای بسیار پیشرفته استفاده نماید.

ترکیه با گذشت زمان دسترسی به برخی از محصولات دفاعی ساخت غرب را از دست داده است. برای مثال، این کشور به خاطر درگیری هایش با دیگر کشورهای عضو ناتو بر سر مسائلی مانند حمله به نیروهای کُرد متحد ایالات متحده در سوریه و عراق، تلاش برای تصاحب جزایر و آب های مدیترانه و هدف قرار دادن مخالفان و رقبای سیاسی اردوغان در خارج از کشور، دیگری به موتورهای مورد نیاز برای تانک Altay خود دسترسی ندارد. این درگیری های بین المللی و دشواری های متعاقب آن باعث شده که گزینه های ترکیه برای روزآمدسازی ناوگان جنگنده های اف-۱۶ این کشور با مشکل روبرو شوند.

با این وجود، احتمال دارد که در ازای پایان دادن به ایجاد مانع برای پیوستن سوئد به ناتو، ترکیه بتواند قرارداد روزآمدسازی ناوگان جنگنده های اف-۱۶ خود را تضمین کند. همچنین اردوغان با صحبت در مورد امکان خرید سوخو -۳۵ و سوخو-۵۷ های روسی باعث احساس خطر کردن متحدانش در ناتو شده بود اما با حمله همه جانبه روسیه به اوکراین در فوریه سال ۲۰۲۲، احتمال خرید جنگنده های روسی توسط ترکیه بیش از پیش کمرنگ شده است.

در شرایطی که گزینه داشتن F-35 برای ترکیه دیگر امکانپذیر نیست و به خاطر آن، ناوگان جنگنده های F-16 این کشور برای مدت طولانی تری در سرویس بمانند، پروژه بومی TF-X اهمیت بیشتری برای برنامه مدرنیزاسیون نظامی ترکیه پیدا کرده است. توسعه اولین جنگنده بومی ترکیه اما با موانع بسیاری همراه بود زیرا همکاری های این کشور با روسیه، سوئد، کره جنوبی، بریتانیا و پاکستان، همگی بدون نتیجه خاصی بوده است.

جنگنده TF-X: ویژگی های و سخت افزار

همانند جنگنده بومی KF-X متعلق به کره جنوبی، جنگنده TF-X ظاهراً نتوانسته به جایگاه یک جنگنده پنهانکار واقعی برسد، اگر چه ساختار کاملاً پنهانکاری دارد و از موتور بومی سود می برد. با این وجود انتظار می رود که اولین جنگنده بومی ترکیه دارای استانداردهای عملکردی جت های جنگنده مدرن، مانند حداکثر سرعت بین ۱.۸ تا ۲.۲ ماخ، سقف پروازی ۵۵,۰۰۰ پا، برد قابل توجه ۷۰۰ مایلی (بیش از ۱,۱۰۰ کیلومتری) با باک داخلی، و توانایی پرواز در سرعت های سوپرسونیک بدون استفاده از پس سوز باشد، اگر چه در حال حاضر، گزینه آخر بیشتر یک امیدواری است تا یک قابلیت تضمین شده.

در مصاحبه ای، تمل کوتیل، مدیرعامل شرکت صنایع هوافضای ترکیه گفته است که TF-X دارای محفظه کابین خلبان بومی با توان مقاومت در برابر حمله از بالا، سیستم فرود تک چرخ، دماغه و کابین خلبان ساخته شده از آلیاژ آلومینیوم درجه ۷۰۵۰ و بدنه مرکزی ساخته شده از تیتانیوم است. در این میان، سطوح بیرونی هواپیما و ورودهای موتور با ترموپلاستیک های کامپوزیت کربنی که سبک بوده و انعکاس راداری را کاهش می دهند عایق کاری شده است.

خلبانان ترک از کابین خلبان شیشه ای دیجیتالی با رابط کاربری کنترل صوتی، دوربین های نصب شده روی کلاهخود برای هدف گیری موشک ها و قابلیت کنترل از راه دور تا دو پهپاد Anka مجهز به موشک نیز سود خواهند برد. بر اساس ادعاها، سیستم خلبان خودکار هوشمند این جنگنده می تواند وظایف مسیریابی و هدایت روتین را انجام دهد، در شرایط آب و هوایی نامناسب کمک کننده باشد و حتی در صورت بیهوش شدن خلبان نیز بتواند هواپیما را فرود بیاورد.

سال گذشته خبر رسید که احتمال ساخت نسخه دو سرنشینه جنگنده TF-X وجود دارد اما بعدها اعلام شد که این گزینه ضروری نیست زیرا این هواپیمای ترکیه ای از سیستم خلبان خودکار سود می برد. ترکیه مدعی است که اجزای بومی این جنگنده نزدیک به ۸۵ درصد از ساختار کلی آن را پوشش می دهند. از استثناهای اصلی این ساختار می توان به صندلی های ایجکت Martin Baker و دو موتور توربوفن GE F110-GE-129 یاد کرد که می تواند تا ۳۹,۵۰۰ پوند نیروی پیشرانه تر را تولید کند، نوعی از پیشرانه که از پس سوز استفاده می کند. نسخه هایی از موتورهای F110 در جنگنده های اف ۱۴، اف-۱۵ و اف-۱۶ استفاده شده است.

آژانس هوافضای ترکیه ۱۰ دستگاه موتور F110 را برای چهار نمونه اولیه دو موتوره خود از این جنگنده بومی خود از ایالات متحده خریداری کرده است و انتظار می رود که با شروع تولید اولیه این جنگنده، موتورهای بیشتری وارد ترکیه شوند. در ادامه دستکم ۴۰ دستگاه موتور دیگر برای بخش دوم تولید به صورت لایسنس شده در ترکیه تولید خواهد شد و بعد از آن نوبت به موتور بومی خواهد رسید که قرار است توان تولید ۳۵,۰۰۰ پیشرانه تر را داشته باشد.

قابلیت پنهانکاری مهم است اما آگاهی موقعیتی نیز به همان اندازه اهمیت دارد. در بخش سنسورها، انتظار می رود که TF-X دارای رادار چندحالته بومی کلاس AESA از برند Aselsan باشد که می تواند به صورت همزمان اسکن و جمینگ انجام دهد که آن را برای جنگ الکترونیکی بسیار انعطاف پذیر می سازد و گفته می شود که دو برابر رادار AN/APG-77 متعلق به جنگنده F-22، دارای عناصر انتقال و دریافت است. همچنین این جنگنده دارای یک سیستم جستجو و رهگیری مادون قرمز رو به جلو است که روی دماغه آن قرار می گیرد و یک سیستم هدفگیری الکترواپتیکال با پوشش ۳۶۰ درجه ای نیز روی آن نصب شده است.

شرکت های ترکیه ای از قبل انواعی از سیستم های دفاعی را ساخته اند، از جمله رادار، لیزر، سیستم های هشدار موشکی و جمرهای DRFM که می توانند راهشان را به بسته الکترونیکی دفاع از خود جنگنده TF-X نیز باز کنند. برای کاهش سطح مقطع راداری، این جت می تواند تا ۴ سلاح را در محفظه داخلی خود جای دهد و چهار سلاح دیگر نیز در محفظه های کنار بدنه اصلی قرار می گیرند. یک توپ اصلی نیز باعث تکمیل شدن تسلیحات داخلی جت ترکیه ای می شود و در بیرون از بدنه نیز چهار نقطه سخت در زیر بال قرار دارد که برای عملیات های غیرپنهانکاری مورد استفاده قرار می گیرند.

صنعت دفاعی ترکیه در فرآیند تولید انواع مختلفی از سلاح های بومی قرار دارد، از جمله کیت های هدایت لیزری برای بمب های Mark 82, 83 و ۸۴ (کلاس ۵۰۰، ۱,۰۰۰ و ۲,۰۰۰ پوندی)؛ موشک های هوا به سطح و هوا به هوای مختلف مانند موشک کوتاه برد گرماجوی بوزدوگان و برد متوسط (۶۵ کیلومتری) با قابلیت هدایت لیزری گوکدوگان. TF-X از موشک های کروز SOM با وزن بیش از نیم تن و برد تا ۲۷۵ کیلومتر نیز پشتیبانی می کند که برای یافتن هدف از GPSو تصویربرداری IR استفاده می کند.

برخلاف انتظار، با توجه به پیشینه کلی برنامه های جت های جنگنده پنهانکار، توسعه TF-X با مشکلات و دشواری هایی همراه بوده است. در سال ۲۰۱۸ بود که اعلام شد نسخه اولیه آماده پرواز این هواپیما در سال ۲۰۲۳ تولید خواهد شد. بعدها این دورنما به سال ۲۰۲۶ تغییر یافت اما بار دیگر گفته شد که نسخه اولیه در سال ۲۰۲۴ و حتی ۲۰۲۳ نیز ممکن است آماده شود. تست های تونل باد این طراحی در آوریل جاری انجام شده و در سال ۲۰۲۴، یک تست سطح مقطع راداری نیز صورت خواهد گرفت که برای بهبود ردپای راداری هواپیما به کار گرفته می شود.

تولید اولیه در سال ۲۰۲۹ آغاز شده و در سال ۲۰۳۱ نیز وارد سرویس خواهد شد. ترکیه انتظار دارد که سالانه تا ۲۴ فروند از اولین جنگنده بومی خود را تولید کند و برآورد می شود که کمی بیش از یک دهه طول می کشد که تعداد فروندهای تولید شده این جنگنده، طبق برنامه ریزی های صورت گرفته، به ۲۵۰ فروند برسد. در صورتی که TF-X موفق باشد، انتظار می رود که پاکستان یکی از اولین مشتریان خارجی بالقوه آن باشد. آذربایجان که همکاری دفاعی نزدیکی با ترکیه و منابع مالی قابل توجهی در اختیار داشد نیز یکی از خریداران بالقوه اولین جنگنده بومی ترکیه به شمار می آید.

Hurjet و Anka-3

در این میان، جنگنده تک موتوره Hürjet در قالب مدل های جت آموزشی پیشرفته و جنگنده های سبک تولید خواهد شد. گزینه اول می تواند جایگزین ۶۸ جت آمریکایی T-38M Talon شوند که در پایگاه هوایی گیگلی در نزدیکی ازمیر مستقر هستند و اغلب برای آماده سازی خلبانان به منظور پرواز با هواپیماهای جنگی سنگین تر به کار گرفته می شوند. سفارش اولیه سازمان هوافضای ترکیه برای نسخه آموزشی جنگنده هورجت ۱۶ فروند اعلام شده است و انتظار می رود که تحویل آن ها از سال ۲۰۲۳ آغاز شود. این جنگنده های آموزشی در سه نسخه عرضه خواهند شد که در حال جاضر دو نسخه آن قابلیت پرواز دارند.

بر اساس یک پوستر تبلیغاتی مربوط به این جنگنده، Hürjet وزنی ۸.۵ تنی داشته و دارای سرعت حداکثری ۱.۴ ماخ، سقف پروازی ۴۵,۰۰۰ پا بوده و توانایی مقاومت تا ۸ جی را داراست. نسخه های اولیه این جنگنده از موتور توربوفن F404-GE-102 با دو ورودی استفاده می کند، موتوری که در نهایت با یک گزینه بومی جایگزین خواهد شد. از دیگر سیستم های این جنگنده می توان به توانایی سوختگیری در حین پرواز و کلاهخود واقعیت افزوده برای خلبان اشاره کرد. همچنین این نسخه های آموزشی با سیمولاتورهای پیشرفته ای به نام Hürjet 270 برای کاهش هزینه های آموزش فروخته می شوند.

نسخه رزمی نیز نقش یک پلتفرم مقرون به صرفه برای پشتیبانی نزدیک هوایی یا حملات هوایی به شبه نظامیان با قابلیت های دفاع هوایی محدود به کار گرفته می شود. انتظار می رود که این نسخه از هواپیمای Hürjet تا سال ۲۰۲۷ آماده نباشد اما بعد از آماده شدند، دارای پنج نقطه سخت اصلی برای حمل تا ۳ تن تسلیحات نظامی خواهد بود- اگر چه کوتیل در مصاحبه خود گفته بود که توان حمل تنها یک تن سلاح را دارد- و ریل هایی برای نصب موشک های کوتاه برد هوا به هوا روی نوک بال ها و توپ ۲۰ میلیمتری نیز از دیگر تجهیزات دفاعی آن به شمار می آیند.

ترکیه تلاش کرده که ۳۳ فروند Hürjet به مالزی بفروشد که ۱۸ فروند از آن می تواند به شکل تحت لایسنس ساخته شود اما تاکنون این تلاش ها منجر به عقد قرارداد نشده است. در حالی که ترکیه در زمینه طراحی و ساخت جت های جنگنده تازه کار است، از سال ۲۰۰۰ تاکنون چندین پهپاد با قابلیت حمل موشک را توسعه داده و صادر کرده است. پهپاد تهاجمی بیرقدار که اکنون در اوکراین عملیاتی شده، مشهورترین این پهپادهای ترکیه ای است اما ارتش ترکیه از پهپادهای سنگین تر و مجهزتر Anka-S برای عملیات تهاجمی و شناسایی در لیبی و سوریه نیز استفاده کرده است.

پهپاد تهاجمی رادارگریز Anka-3 با موتور جت که به تازگی رونمایی شده، دارای یک شکل بال پرنده بدون دم است. این طراحی با هدف کاهش سطح مقطع راداری صورت گرفته و به نظر می رسد که اشتقاقی مستقیم از نسخه قبلی Anka-S باشد. ترکیه ادعا می کند که Anka-S به سرعت حداکثری ۷۸۰ کیلومتر بر ساعت و حداکثر ارتفاع پروازی ۴۰۰۰۰ پا می رسد، قابلیت هایی که ۵۰ تا ۶۰ درصد بهتر از قابلیت های پهپادهای تهاجمی آمریکایی MQ-9 Reaper است. با این وجود، مداومت پروازی آن تنها ۱۰ ساعت است که کمی کمتر از ۱۴ ساعت مداومت پروازی پهپاد توربینی MQ-9 Reaper است که می تواند در حالت تسلیح کامل برای این مدت طولانی در هوا بماند.

انتظار می رود که Anka-3 از ۱.۳ تن سلاح پشتیبانی کند که دستکم بر اساس پوستر تبلیغاتی سازمان هوافضای ترکیه شامل پهپادهای کامیکازه Simsek است. طراحی این پهپاد جدید تفاوت زیادی با پهپاد تقریباً ۶ تنی Kizilelma (سیب قرمز) دارد که از ساخته های کمپانی Bayraktar است و اولین بار در دسامبر ۲۰۲۲ به پرواز درآمد. Kizilelma اصولاً شبیه یک جت جنگنده سرنشین دار بدون کابین خلبان است و میتواند به سرعت در حد صوت ۶۸۰ مایل در ساعت یا سرعت کروز ۴۵۷ مایل بر ساعت برسد. این پهپاد بزرگ از یک موتور توربوفن Al-25T ساخت کمپانی اوکراینی Motor Sich سود می برد و ظاهراً دو نسخه سوپرسونیک B و C از آن ساخته خواهد شد که نسخه دوم دارای دو موتور خواهد بود، در حالی که هر دو نسخه از موتور پس سوز Al-322 استفاده می کنند.

به لطف قابلیت بلند شدن در یک باند کوتاه، این پهپادهای جنگی ممکن است جایی در اولین ناو هواپیمابر بومی ترکیه به نام Anadolu داشته باشند که قرار است در سال جاری به آب انداخته شود. با محرومیت از جت های F-35B که قرار بود روی عرشه آن قرار بگیرند، این ناو هواپیمابر نقش یک پلتفرم پرتاب پهپاد را ایفا کرده و این کار را با پهپادهای Bayraktar TB3 آغاز کند.

در ماه جاری پهپادها و جت های جنگنده متعددی با موتورهای جت در ترکیه رونمایی شد که تلاش های بی وقفه این کشور برای ساخت پلتفرم های نظامی بومی با نشان می دهد، توانایی که با صنعت دفاعی دارای قابلیت تولید سنسورها، سلاح های هدایت شونده و سیستم های کنترل دیجیتالی پشتیبانی می شود. اما سیستم پیشرانه این جت ها هنوز هم وابسته به موتورهای ساخت خارج از کشور است و این یعنی توانایی ترکیه در ساخت هواپیماهای جنگی هنوز هم به خاطر روابط پرتنشش با ایالات متحده و شرکای اروپایی، محدود خواهد بود.

در حال حاضر، کمپانی ترکیه ای TEI که در زمینه ساخت موتور فعالیت دارد، روی توسعه توربوفن بومی TF6000 با تیغه های پروانه مقاوم در برابر گرما و تک کریستالی متمرکز است. امید این شرکت این است که این موتور بتواند ۶,۰۰۰ پوند نیروی پیشرانه تولید کند، عددی که بعد از اضافه کردن پس سوز، امیدوار است به ۱۰,۰۰۰ پوند برسد. توسعه موفقیت آمیز TF6000 می تواند پیشرفت بزرگی برای صنعت نظامی ترکیه باشد اما عبور از نیروی پیشرانه ای پس سوز ۲۹,۰۰۰ پوندی تولید شده توسط موتور F110-GE-129 هنوز هم یک چالش بزرگ برای موتورسازان ترکیه ای خواهد بود.