علائم روتاویروس چیست و چگونه از ابتلای کودک به آن جلوگیری کنیم؟

هفته گذشته رئیس بیمارستان کودکان علی‌ اصغر از طغیان روتاویروس (Rotavirus) در تهران و افزایش مراجعه کودکان مبتلا به این بیمارستان خبر داد و گفت «اپیدمی روتاویروس» در حال آغاز است. البته به گفته معاون وزیر بهداشت این چیز جدیدی نیست و همه‌ساله در در زمستان و بهار عمدتا در کودکان زیر ۵ سال شاهد این پدیده هستیم. با توجه به اهمیت این موضوع و نگرانی‌های ایجاد‌شده برای خانواده‌ها، در این مقاله توضیحات یک فوق تخصص عفونی اطفال درباره علائم ابتلا به روتاویروس در کودکان و راه‌های پیشگیری و درمان آن را می‌خوانیم.

روتاویروس چیست؟

روتاویروس یک ویروس بسیار مسری است که باعث عفونت شدید دستگاه گوارش به خصوص در نوزادان و کودکان خردسال می‌شود. 

روتاویروس از خانواده رِئو ویروس‌ها بوده و سویه‌های مختلفی دارد و معمولا اغلب کودکانی که با این ویروس درگیر می‌شوند، سن‌شان زیر پنج سال است؛ به ویژه سن ۲۴ ماه تا سه سال. کودکانی که زیر سه ماه سن دارند، ‌کمتر درگیر می‌شوند؛ چراکه آنتی‌بادی مادر از طریق جفت به نوزاد می‌رسد.

دکتر محمود خدابنده درباره اسهال‌ های ویروسی شایع در کودکان از جمله روتاویروس می‌گوید اسهال‌ های ویروسی، از بیماری‌هایی هستند که معمولا در فصول سرد سال بیشتر دیده می‌شوند، اما در فصول گرم هم برحسب اتفاق ممکن است به علت شایع شدن برخی ویروس‌ها بروز کنند. به عنوان مثال عفونت‌هایی مانند روتاویروس که منجر به اسهال می‌شود.

تخمین زده می‌شود که روتاویروس در سال حدود ۱۱۱ میلیون کودک را در جهان درگیر می‌کند که از این تعداد می‌تواند در حدود ۵۰۰ هزار نفر منجر به مرگ شود. حتی در کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا مرگ‌ومیر در این بیماری به دلیل کم آب شدن بدن کودک رخ می‌دهد.  

علائم روتاویروس

علائم ابتلا به روتاویروس معمولاً حدود دو روز پس از قرار گرفتن فرد در معرض آن شروع می‌شود و استفراغ و اسهال ناشی از آن‌ می‌تواند سه تا هشت روز طول بکشد. علائم دیگر ممکن است شامل از دست دادن اشتها واز دست دادن مایعات بدن باشد که می‌تواند به ویژه برای نوزادان و کودکان خردسال خطرناک باشد.

علائم کم آبی بدن، کاهش ادرار، خشکی دهان و گلو، احساس سرگیجه هنگام ایستادن، گریه با اشک کم یا بدون اشک و احساس خواب آلودگی یا گیجی غیرمعمول است.

به گفته دکتر محمود خدابنده، این بیماری یک دوره کمون یک تا هفت روزه دارد. تب خفیف و گاهی تب شدید، استفراغ مکرر و بعد هم مدفوع آبکی مکرر از علائم این ویروس است. اگر در زمان بروز مدفوع آبکی مکرر، کودک مورد درمان قرار نگیرد، منجر به کم آبی شدید بدن کودک می‌شود و حتی گاهی اوقات به قدری شدید می‌شود که کودک نیاز به سرم‌تراپی دارد تا آب از دست رفته بدنش جبران شود.

بنابراین سه علامت تب، استفراغ و مدفوع آبکی، در بیماران مبتلا به روتاویروس دیده می‌شود. در عین حال زمانیکه تب و استفراغ فروکش کرد که معمولا در روز دوم تا سوم است، اسهال ادامه دارد که معمولا پنج تا هفت روز طول می‌کشد تا اسهال رفع شود.

گاهی اوقات ممکن است عوارضی مانند تشنج و درگیری مخچه نیز بروز کند و گاهی با کاهش سطح هوشیاری کودکان مواجه می‌شویم. در عین حال چیزی که بیش از همه نگران‌کننده است کم آب شدن بدن کودک است.

احتمال بروز فرم‌های شدیدتر بیماری در کدام کودکان بیشتر است؟

خدابنده با بیان اینکه در برخی کودکان انتظار داریم که فرم‌های بروز بیماری شدیدتر باشد، ‌گفت: «در محدوده سنی سه تا ۳۶ ماه ممکن است فرم شدید ببینیم. همچنین اگر کودکان مبتلا به سوءتغذیه، دارای نقص ایمنی، کودکان پیوندی و کودکان مبتلا به بیماری گوارشی زمینه‌ای به روتاویروس مبتلا شوند، ممکن است فرم بیماری‌شان شدیدتر باشد که درمان این بیماران هم از طریق مایع‌تراپی و سرم‌تراپی انجام می‌شود.

پیشگیری از انتقال روتاویروس

انتقال این ویروس عمدتا از طریق دستان آلوده، سطوح آلوده و آب و غذای آلوده و به صورت دهانی اتفاق می‌افتد. شست‌وشوی دست‌ها برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری بسیار حائز اهمیت بوده و باید دست‌ها به طور مکرر شسته شوند.

همچنین لازم است فرد مبتلا ایزوله بماند و برای اینکه کودکان دیگر مبتلا نشوند، لازم است که والدین، از فرستادن کودک مبتلا به اسهال به محیط‌های جمعی مانند مهدکودک‌ها خودداری کنند.

واکسن روتاویروس

برای روتاویروس واکسن‌ های خوراکی وجود دارد که در دو تا سه دوز تجویز می‌شود که در بسیاری از کشورها جزو واکسیناسیون روتین کشوری‌ است اما هنوز آن را در ایران نداریم. با این حال صحبت‌هایی درباره ورود واکسن روتاویروس به برنامه واکسیناسیون کشوری مطرح شده است.

معاون وزارت بهداشت در خصوص برنامه واکسیناسیون سراسری علیه این بیماری وعده داد که واکسن تولید داخل تا پایان سال تولید می‌شود و پس از تولید واکسن و تعریف آن در برنامه واکسیناسیون سراسری به مادران اعلام خواهد شد که در چه سنی فرزندان خود را برای دریافت واکسن بیاورند.