چه چیزی جت جنگنده F-15 Eagle را به قهرمان افسانه ای آسمان ها تبدیل کرده است؟

در حالی که جنگنده اف -۳۵ لایتنینگ ۲ (F-35 Lightning II) ساخت کمپانی لاکهید مارتین یک جت جنگنده پیشرفته بسیار تحسین برانگیز و بسیار مشهور آمریکایی است که بسیار جالب توجه است، اما تنها یک جنگ افزار در زرادخانه وسیع نیروی هوایی ارتش آمریکا به شمار می آید. جدیدترین جت های جنگنده بر اساس تاریخچه طولانی توسعه پیشرفته هواپیماهای نظامی قدرتمند و چابک ساخته می شوند که توسط بهترین و باهوش ترین مهندسان و طراحان جهان ساخته شده اند.

سرویس های نظامی و پیمانکاران ساخت هواپیما در طول نسل های متعدد هواپیماها و جت های جنگنده در طی تاریخچه ای طولانی با مثال های متعددی که بسیار متمایز و برجسته هستند، بنچمارک های بسیاری را خلق کرده اند. یکی از آن ها که جایگاه ویژه ای یافته و مایه افتخار مردان و زنانی بوده اند که با آن پرواز کرده اند، جنگنده معروف و توانمند اف-۱۵ ایگل (F-15 Eagle) ساخت کمپانی مک دانل داگلاس است.

اگر چه اف -۱۵ ایگل جدیدترین هواپیمای ناوگان آمریکا نیست، اما هنوز هم یکی از بهترین هاست. انعطاف پذیری این پلتفرم در کنار عملکرد فوق العاده اش، آن را به یکی از کاربردی ترین و توانمندترین هواپیماهایی تبدیل می کند که آمریکایی ها در اختیار دارند. F – ۱۵ که گاهی اوقات به عنوان معادل یک خودروی دارای موتور قدرتمند و تقویت شده شناخته می شود، توانایی بلند شدن با سرعت بالا و سپس،ۀ بر خلاف یک خودرو با موتور تقویت شده، تغییر مسیر در کسری از ثانیه را دارد. پیشرفته ترین جنگنده های امروزی مجهز به سیستم های جنگ الکترونیک و فناوری پنهانکاری داخلی، برخی از توانمندترین سلاح های امروز هستند و به عنوان دشمنانی سرسخت در نگاه دشمنان جلوه می کنند. با این حال F – ۱۵ هنوز هم در ارتش مدرن آمریکا جایگاه خاص خود دارد و این همان چیزی است که آن را به یک افسانه در آسمان تبدیل کرده است.

تاریخچه توسعه

دهه ۱۹۶۰ دوران سختی برای ژئوپلیتیک بود. در حالی که درگیری های داخلی، سرنگونی ها و انقلاب ها در سراسر جهان شایع شده بود، ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی با هم شاخ به شاخ شده بودند و یکی منتظر بود تا دیگری برای لحظه ای پلک زده و پیشی بگیرد. بیشتر نبردهایی که دو کشور درگیر آن بودند، جنگ های تکنولوژیکی بود، جایی که یکی از آن ها یک طرح بسیار پیشرفته را معرفی می کرد تا از دیگری بهتر عمل کند، اما این برتری، با طراحی پیشرفته تری از طرف مقابل جواب داده شده و این رقابت همچنان ادامه داشت. جت های جنگنده در خط مقدم این بازی موش و گربه قرار داشته و جت های جنگنده جدیدی همیشه در حال توسعه بودند تا عملکرد بهتری نسبت به دیگری داشته باشند.

درگیری در ویتنام باعث تلاش هماهنگ برای ساخت هواپیماهای سریع تر و مانورپذیرتر برای جلوگیری از موج تلفات هوایی آمریکا شد، تلفاتی که با سرعت نگران کننده ای در مقابل میگ -۲۱ های ساخت شوروی متعلق به ویتنام شمالی ادامه داشت. با این حال، در حالی که طراحی های اولیه برای این برنامه در حال انجام بود، فرماندهان ارشد ارتش ایالات متحده از کانسپت جدید شوروی با نام MiG-25 Foxbat مطلع شدند. تصور می شد که این هواپیمای جدید خطری جدی تر از قبل برای خلبانان آمریکایی باشد و برنامه ها برای یک جنگنده جدید تسریع شد. میگ -۲۵ دارای یک بدنه بزرگ با موتورهای قدرتمند، دو پایدارکننده عمودی و سرعتی فراتر از ۲ ماخ بود، بنابراین جت جدید آمریکا باید چابک و سریع می بود.

مک دانل داگلاس قرارداد هواپیمای جدید را در سال ۱۹۶۹ با سفارش ۲۰ واحد به دست آورد. پروازهای آزمایشی در سال ۱۹۷۲ در یک جت تک موتوره یا دوسرنشینه جدید با بال های دلتایی ثابت و پایدارکننده های عمودی آغاز شد. آزمایش ها موفقیت آمیز بود و اولین هواپیمای تولیدی در سال ۱۹۷۴ به خدمت گرفته شد و در نهایت جایگزین بسیاری از اف -۴ فانتوم های قدیمی در زرادخانه نیروی هوایی ایالات متحده گردید.

ویژگی های چهارچوب و بدنه

اف-۱۵ در طول سال ها در نسل های متوالی ساخته شده است که نشان دهنده مدل های به روز بوده است. اولین آن ها از نوع F-15A/B بود و پس از آن F-15C/D آمد و آخرین نسخه نیز F-15E Strike Eagle بود که در سال ۱۹۸۸ به تولید رسید. اگر چه این هواپیما در طول سال های متمادی تولید شده و شاهد به روزرسانی ها و ارتقاهای تکنولوژیکی و مکانیکی بسیاری بوده است، اما اف-۱۵ در کل یک طراحی ثابت باقی مانده است. این هواپیما حدود ۱۹.۵ متر طول دارد و طول بال های آن ۱۳.۱ متر است، در حالی که خلبانان نزدیک به ۵.۸ متر از زمین فاصله دارند. وزن بدون سوخت آن ۱۴،۳۷۹ کیلوگرم است، اما ظرفیت تا ۱۶،۴۲۰ کیلوگرم سوخت را دارد. حداکثر وزن ۳۰,۸۴۴ کیلوگرم در هنگام بلند شدن فضای قابل توجهی را برای تعداد زیادی سلاح برای نگهداری در زیر بدنه آن ایجاد می کند.

در ابتدا نیروی مورد نیاز جنگنده اف-۱۵ ایگل توسط یک جفت موتور توربوفن F100-P-220 ساخت کمپانی Pratt and Whitney تامین می شد که هر کدام ۲۳،۴۵۰ پوند نیروی رانش تولید می کردند. این موتورها برد جت اف-۱۵ را به ۲،۱۷۳ مایل دریایی با مخازن سوخت خارجی و سقف پرواز ۶۵،۰۰۰ پایی می رسانند. اما مهم ترین کاری که طراحان این جنگنده انجام دادند رساندن هواپیما به حداکثر سرعت ۱۸۷۵ مایل بر ساعت یا ماخ ۲.۵ بود. این سریع ترین جت جنگنده ای است که تا به حال توسط ارتش آمریکا به خدمت گرفته شده و تا به امروز نیز همچنان این رکورد باقی است. SR – ۷۱ Blackbird سریع تر بود، اما نه یک جنگنده بلکه یک جت شناسایی بود. علاوه بر این، F – ۱۵ اولین جت جنگنده ای بود که بلافاصله پس از برخاستن به صورت عمودی شتاب می گرفت.

F – ۱۵ A یک صفحه نمایش سوار روی سر نوآورانه به همراه سیستم های پیشرفته آویونیک، رادار و ناوبری اینرسی را معرفی کرد. این سیستم ها در طول سال ها ارتقا یافته اند و F – ۱۵ را مانند قبل قدرتمند و رقابتی نگه داشته اند.

جنگ افزارها

با اینکه F – ۱۵ بسیار زیباست و سرعت و چابکی چشمگیرش می تواند ما را شگفت زده کند، اما در درجه اول یک جت جنگنده با اهداف نظامی است. بنابراین، باید سلاح داشته باشد. البته ارتش آمریکا هیچ گاه خلبانان خود را بدون آمادگی به میدان نبرد نمی فرستد و این بدان معناست که اف -۱۵ ایگل برای این منظور به خوبی تجهیز شده است.

در مورد F-15E Strike Eagle، جدیدترین و پیشرفته ترین نسخه جنگنده اف-۱۵، این نسخه می تواند طیف گسترده ای از سلاح ها را حمل کند. برای درگیری های تن به تن بسیار نادر در آسمان، خلبانان یک توپ چندلولی ۲۰ میلی متری داخلی با ۵۰۰ گلوله در اختیار دارند. با این حال، درگیری های مدرن به ندرت چنین درگیری هایی را به چشم می بینند و این به خاطر سلاح های دیگر است. برای استرایک ایگل، این شامل هشت موشک نصب شده بر روی نقاط سخت زیر بدنه آن است. این ها سلاح های هوا به هوای هدایت شده ای هستند که از سیستم های هدایت پیشرفته ای استفاده می کنند که آن ها را به شدت مرگبار می سازد.

علاوه بر این، استرایک ایگل می تواند سلاح های هوا به سطح، اعم از متعارف یا هسته ای، از جمله بم GBU – ۱۵ را حمل کند. این یک بمب گلایدری با هدایت بلادرنگ و لحظه ای است که می تواند در جریان پرواز هدایت شود تا از دقت نقطه زنی آن اطمینان حاصل شود. این بمب می تواند به صورت خودکار یا توسط خلبان در جنگنده های F – ۱۵ E و F – ۱۱۱ F هدایت شود. با بازنشسته شدن F – ۱۱۱ F، در حال حاضر این بمب منحصر به F – ۱۵ است.

تاریخچه سرویس

اسکادران های اف -۱۵ پس از معرفی در دهه ۷۰ میلادی شروع به شکل گیری کردند اما سال ها شاهد هیچ عملیاتی در میدان نبرد نبودند. اولین درگیری بزرگ برای اف -۱۵ در عراق در جریان عملیات طوفان صحرا رخ داد. در نبردها اف -۱۵ توانایی فوق العاده خود را ثابت کرده و حتی یک هواپیما هم در اثر درگیری از بین نرفته، تنها تلفات این جنگده به دلیل تصادف بوده است. با این حال، خلبانان اف -۱۵ از زمان معرفی تاکنون ۱۰۴ شکار موفق را تایید کرده اند. از سال ۱۹۹۱ ، اف -۱۵ ها جزو جدایی ناپذیر عملیات های هوایی ارتش ایالات متحده بوده اند.

در جریان عملیات سپر صحرا در عراق، نیروهای ائتلاف ۴۴ پیروزی هوایی بر نیروهای عراقی به دست آوردند. از این درگیری ها، ۴۰ مورد از آن ها در نسخه اف -۱۵ تکمیل شدند. در سال ۱۹۹۹، در جریان عملیات ناتو بر فراز کوزوو، کاپیتان جف “کلاو” هوانگ هواپیمای اف – ۱۵ سی خود را هدایت می کرد که با یک جفت میگ -۲۹ فالکروم مواجه شد و هر دوی آن ها را با موشک های AIM – ۱۲۰ ساقط کرد و برای خدمت خود نشان پرارزش صلیب پرنده را بدست آورد.

عملیات آزادی پایدار در سال ۲۰۰۱ با حمله به افغانستان و بعدها عراق آغاز شد. ف -۱۵ ها نقش مهمی در تمام عملیات ها از جمله دو ماموریت روزانه پروازی ایفا می کردند، زیرا آن ها تنها هواپیمایی بودند که برای حمل بمب های سنگر شکن ۲,۲۶۸ کیلوگرمی یا موشک های هدایت شونده AGM – ۱۳۰ مجهز شده بودند. همچنین، در طول تمرین های آموزشی اسرائیل بر فراز صحرای نگو در سال ۱۹۸۳، یک حادثه هوایی منجر به جدا شدن بال اف -۱۵ در اثر یک برخورد در میانه آسمان شد. جالب اینجاست که دو خلبانی که این هواپیما را به پرواز درآورده بودند، بدون اطلاع از میزان خسارت، موفق شدند آن را به پایگاه بازگردانند و تنها با یک بال باقی مانده فرود بیایند.

سرویس کنونی

هواپیماهای نظامی که بیش از ۵۰ سال پیش طراحی شده اند، اغلب دیگر کاربردی ندارند یا با طراحی های مدرن و توانمندتر جایگزین شده اند. با این حال، F – ۱۵ هنوز پرواز می کند و هنوز در حال تولید است – بوئینگ پس از ادغام با مک دانل داگلاس تولید آن را به عهده گرفته است. جنگنده F-15E Strike Eagle به روزترین نسخه اف-۱۵ است و با آخرین سیستم های آویونیک و هدف گیری پیشرفته پرواز می کند. اگر چه هواپیماهای F-15C/D هنوز در سرویس هستند؛ آخرین F – ۱۵ A در سال ۲۰۰۹ بازنشسته شد.

برنامه هایی برای بازنشسته کردن بخش بزرگی از هواپیماهای فعال اف -۱۵ در حال انجام است. نیروی هوایی ایالات متحده حدود ۲۰۰ فروند اف -۱۵ در اختیار دارد – و می خواهد ۵۷ فروند F-15C/D و ۱۱۹ فروند F-15E قدیمی تر را بازنشسته کند. با این حال، کنگره به تازگی تعداد F-15E که قرار بود بازنشسته شود را تنها به ۶۸ فروند محدود کرده است. همه اینها بخشی از تلاش برای نوسازی و بروز رسانی ناوگان هوایی ارتش ایالات متحده در سراسر سرویس نظامی است.

در حالی که نیروی هوایی ایالات متحده به استفاده از برخی از هواپیماهای جدیدتر F – ۱۵ E خود ادامه خواهد داد، برنامه این نیست که این هواپیماها تا زمان زیادی همچنان در سرویس باقی بمانند. حتی یک نسخه جدیدتر به نام F-15EX Eagle II در راه است. این نسخه به آپشن های زیادی مجهز خواهد بود که از جمله آن ها می توان به سیستم ماموریت باز (OMS) اشاره کرد که به گونه ای طراحی شده است تا با بروزرسانی های آینده و نمایشگرهای آگاهی موقعیتی روی کلاهخود به راحتی قابل ارتقا باشد.

فرآیند دستیابی به مدل های جدید نیز در حال انجام است. تحویل اولین گروه به تاخیر افتاده است، اما انتظار می رود که آن ها زمانی در سال ۲۰۲۴ به خدمت گرفته شوند. این یعنی F – ۱۵ برای سال های متمادی آینده نیز پرواز خواهد کرد.

استفاده کنندگان خارجی

نسخه های صادراتی هواپیماهای نظامی از دیرباز بخشی از سنت صنعت دفاعی آمریکا بوده است. وزارت دفاع ایالات متحده ادعا می کند که این هماهنگی ها با متحدان و شرکای منطقه ای باعث تقویت امنیت در سراسر جهان و کمک به تلاش های دیپلماتیک می شود. علاوه بر این، شرکت های خصوصی که این تجهیزات را می سازند، احتمالاً فرصت های کسب سود بیشتر را نادیده نمی گیرند. بنابراین، اف -۱۵ از همان ابتدا با در نظر گرفتن صادرات ساخته شد و از آن زمان به خدمت چندین کشور درآمده است.

اولین صادرات اف -۱۵ در سال ۱۹۷۶ به اسرائیل انجام شد. این جنگنده ها از آن زمان تاکنون در بسیاری از عملیات ها از جمله آن مورد فرود با یک بال مورد استفاده قرار گرفته اند و امروز نیز به خدمت خود ادامه می دهند. نیروهای دفاعی ژاپن در اواخر دهه ۷۰ به اف -۱۵ دست یافتند. مدت کوتاهی پس از به خدمت گرفتن آن ها، میتسوبیشی به پیمانکار اصلی تولید نسخه ژاپنی این جنگنده با نام F-15J/DJ تبدیل شد. عربستان سعودی نیز در دهه ۸۰ برای نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی چندین فروند F – ۱۵ دریافت کرد و دو میراژ F – ۱ عراقی را در جریان عملیات طوفان صحرا با استفاده از همین جنگنده سرنگون کرد.

در سال ۲۰۰۵، کره جنوبی نسخه ای از استرایک ایگل به نام F-15K Slam Eagle را دریافت کرد که در مجموع ناوگانی در حدود ۶۰ هواپیما را تشکیل می داد. در همان زمان، سنگاپور دوازده فروند هواپیمای F-15SG را خریداری کرد و هشت فروند دیگر نیز چند سال بعد خریداری شد. تاسیسات تولید بوئینگ برای اف -۱۵ در میزوری در معرض خطر تعطیلی قرار داشت تا اینکه قطر سفارش ۷۲ فروند اف -۱۵ را ثبت کرد. با وجود اعتراضات از جانب اسرائیل، قطر سرانجام در سال ۲۰۱۷ هواپیمای F-15QA Ababil خود را دریافت کرد. این همان چیزی است که نیروی هوایی ایالات متحده را بر آن داشت تا این پلتفرم را برای نسخه F-15EX Eagle II احیا کند.

آینده F-15

در حالی که برخی از هواپیماها برای مدتی بسیار بیشتر از حد انتظار پرواز می کنند، برای مثال بمب افکن B-52 Stratofortress، بیشتر آن ها برای دهه های طولانی به پرواز ادامه نداده یا ساخت آن ها ادامه پیدا نمی کند. برای مثال F-14 Tomcat در همان زمان وارد خدمت شد، اما آخرین فروند آن در سال ۲۰۰۶ بازنشسته شد. با این حال، F – ۱۵ که در دهه ۷۰ میلادی معرفی شد، شاهد چندین نسخه با ارتقای تک تک سیستم ها به منظور بروزرسانی و تجهیز بهتر آن ها برای یک میدان نبرد همیشه در حال تغییر بوده است. حتی با وجود جنگنده های پنهانکار، در شرایطی که این جنگنده اصلاً پنهانکار نیست، F – ۱۵ همچنان در آمادگی ارتش مدرن امروزی حرفی برای گفتن دارد.

آخرین نسخه این هواپیما که F-15EX Eagle II نام دارد، از آخرین تکنولوژی های روز دنیا برخوردار خواهد بود. از جمله این ویژگی های پیشرفته می توان به کنترل پرواز با سیم، قابلیت های جنگ الکترونیک و یک جفت موتور جنرال الکتریک F۱۱۰ – GE – ۱۲۹ اشاره کرد که هر کدام ۲۹,۰۰۰ پوند نیروی رانش فراهم می کنند که نسبت به F – ۱۵ A افزایش ۷,۰۰۰ پوندی را نشان می دهد. رادار پیشرفته نیز به خلبانان اجازه می دهد تا چندین هدف را به طور همزمان با دقت ردیابی کنند. خلبان ها همچنین سیستم هوشمند کلاهخودی موسوم به Joint Helmet Mounted Cueing System II (JHMCS II) را روی سر گذاشته که به آن ها آگاهی موقعیتی کامل را مستقیماً به صفحه نمایش کلاهخود آن ها می دهد. بوئینگ همچنین یک نسخه به نام Silent Eagle با معرفی فناوری های پنهانکاری در بدنه هواپیما ایجاد کرده است که بسیاری از آن ها احتمالاً در نسخه F – ۱۵ EX وجود خواهند داشت.

در دنیایی که جنگنده های پنهانکار سرتیتر اخبار و سفارشات شرکای خارجی را به خود اختصاص می دهند، هنوز جا برای یک جنگنده نسل چهارم توانمند وجود دارد. عملیات های کمتر و محدودیت صادرات، جنگنده اف-۱۵ را برای موقعیت هایی ایده آل می کند که در آن ها مخفی کاری بزرگ ترین مزیت تاکتیکی نباشد. در این سناریوها، F – ۱۵ کار را به خوبی انجام داده و این یعنی افسانه F – ۱۵ برای سال های دیگر همچنان ادامه خواهد داشت.