AH-64 Apache؛ همه چیز در مورد هلیکوپتر آپاچی ملقب به «اسنایپر تانک» و تاریخچه آن

در میان سلاح های موجود در زرادخانه ارتش ایالات متحده، هیچ کدام به اندازه هلیکوپتر تهاجمی به شدت مسلح آپاچی اَی اچ-۶۴ (AH-64 Apache) نمی تواند نماد قدرت و اعتبار این نیرو باشد. آپاچی در خاورمیانه، آسیای مرکزی، آفریقا و جاهای دیگر توانایی و قدرت خود را ثابت کرده و سابقه مستند شده ای در مبارزه با طیف گسترده ای از دشمنان؛ از چریک ها گرفته تا تانک های جنگی اصلی را دارد. آپاچی به عنوان موفق ترین هلیکوپتر تهاجمی در تمام دوران ها، به لطف ارتقاهای فراوان و منظم، چابک و مرگبار است. در ادامه می خواهیم به این موضوع بپردازیم که چه چیزی هلیکوپتر آپاچی را به چنین سلاح مرگباری تبدیل کرده است.

دوران جنگ سرد

در اواخر دهه ۱۹۶۰، ارتش ایالات متحده اولین هلیکوپتر تهاجمی خود را با نام AH-1 Cobra به پرواز درآورد. کبرا که از UH – ۱ Huey به عنوان یک هلیکوپتر اسکورت مسلح و پلتفرم پشتیبانی هوایی نزدیک توسعه یافته بود، در جنگل های ویتنام بسیار موثر واقع شد، اما از محدودیت های خاص خود رنج می برد. هلیکوپتر کبرا تنها یک موتور داشت، نقطه ضعفی که حجم محموله و ارتفاع عملیاتی آن را محدود می کرد و اگر آتش دشمن به موتور آسیب می رساند، فاقد ابزاری برای جبران این خسارت بود. کبرا همچنین فاقد سیستم دید دوربرد و به همان اندازه سلاح های دوربرد بود که خدمه را مجبور می کرد تا به اهداف دشمن نزدیک شده و آن ها را زیر آتش بگیرد، موضوعی که آن ها را در معرض شلیک ضد هوایی قرار می داد.

در دهه ۱۹۷۰، با در نظر داشتن تجربه جنگ ویتنام، ارتش ایالات متحده به این نتیجه رسید که به یک هلیکوپتر تهاجمی جدید نیاز دارد، بالگردی که از پایه برای نابود کردن اهداف زمینی طراحی شده باشد. در این دوران، توجه ارتش ایالات متحده به سمت دفاع از اروپای غربی در برابر اتحاد جماهیر شوروی و کشورهای عضو پیمان ورشو که بیش از ۴۵,۰۰۰ تانک را در مرزهای ناتو مستقر کرده بود، تغییر یافت. اگر جنگی در می گرفت، ناتو از نظر تعداد تانک ها توان برابری را دشمن را نداشت و یک قاتل پرنده تانک نقش موثری در عقب راندن حمله دشمن ایفا می کرد. بدین ترتیب ارتش ایالات متحده که نصب موشک های ضدتانک TOW بر روی بالگردهای کبرا را برای نابودی تانک های شوروی آغاز کرده بود، خواستار یک موشک دوربرد جدید به عنوان تسلیحات اصلی این هلیکوپتر نیز بود – موشکی که بتواند تانک هایی مانند T – ۶۲ و T – ۷۲ را به تلی از آهن قراضه تبدیل کند بدون اینکه در تیررس توپ های ضد هوایی دشمن قرار گیرد.

ارتش ایالات متحده که به خاطر از دست دادن بیش از ۵,۰۰۰ فروند هلیکوپتر در دوران جنگ ویتنام زخم خورده بود، خواهان یک هلیکوپتر تهاجمی بود که بتواند در محیط مرگبار پدافند هوایی زنده بماند. ارتش های اتحاد جماهیر شوروی و متحدانش ستون های تانک های پیشرفته خود را با موشک های زمین به هوای دستی مانند موشک دوش پرتاب SA – ۱۴؛ ZSU – ۲۳ – ۴ “شیلکا” که یک خودروی زرهی شنی دار مجهز به چهار توپ ۲۳ میلی متری با کنترل راداری و سرعت شلیک بالا بود؛ و سیستم موشکی زمین به هوای ۹ K۳۳ “اوسا” محافظت می کردند. یک کابین و پره های زرهی و دو موتور برای افزونگی، ارتقاهای ضروری برای هر هلیکوپتر تهاجمی نسل دوم محسوب می شدند.

آپاچی وارد می شود

آپاچی AH – ۶۴ که در سال ۱۹۷۶ به عنوان برنده برنامه هلیکوپتر تهاجمی پیشرفته ارتش انتخاب شد، در سال ۱۹۸۵ وارد خدمت گردید. آپاچی با ظاهری شبیه دوک و حشره ای شکل حتی زمانی که روی آسفالت ایستاده بود نیز انگار در حال پرواز بود. این هلیکوپتر از دو موتور توربوشفت GE T۷۰۰ نیرو می گرفت که هر کدام تا ۱،۶۹۵ اسب بخار قدرت تولید می کردند و نهایت سرعت ۳۰۲ کیلومتر در ساعت را به آن می دادند. روتور چهار تیغه ای اصلی آپاچی را می توان برای حمل و نقل با هواپیماهای ترابری C – ۱۷ و C – ۵ تا کرد.

“برنامه قاتلِ” آپاچی، قابلیت کلیدی که آن را در میدان نبرد شکست ناپذیر می ساخت، توانایی آن در شلیک موشک جدید AGM – ۱۱۴ Hellfire بود – یک موشک ضد تانک هدایت لیزری با برد ۸ کیلومتر، که بیش از دو برابر برد موشک قدیمی TOW بود. آپاچی می توانست تا ۱۶ موشک هلفایر را به صورت همزمان حمل کند و یک هلیکوپتر از این نوع می توانست در تئوری تمام ده تانک موجود در یک دسته تانک ارتش شوروی را نابود کند و در عین حال از محدوده پدافند هوایی دشمن دور بماند. به جای این موشک ها، آپاچی می توانست هشت موشک هلفایر و دو غلاف متشک از ۱۹ موشک هدایت نشده ۷۰ میلی متری راکت Hydra-70 (موثر در برابر پیاده نظام پیاده شده از خودروهای زرهی یا خودروهای زرهی سبک) یا چهار غلاف راکت های Hydra-70 را حمل کند.

تنها سلاح پیش فرض و ثبت آپاچی، توپ زنجیره ای (مسلسل سنگین) M۳۲۰ است. این توپ ۳۰ میلی متری تک لوله ای با نرخ شلیک ۶۲۵ گلوله در دقیقه گلوله های ۲۵۰ گرمی شلیک می کند. این پرتابه های دو منظوره و با قدرت انفجاری بالا برای از بین بردن نیروهای دشمن، وسایل نقلیه با زره معمولی مانند کامیون و جیپ و حتی وسایل نقلیه زرهی سبک مانند نفربر زرهی BTR – ۷۰ طراحی شده اند. یک سیستم هدف گیری پیچیده به نام Target Acquisition and Designation Sight به خدمه هلیکوپتر اجازه می دهد تا این سلاح را تنها با اشاره سر به سمت هدف نشانه بگیرند.

آپاچی یکی از اولین سیستم های تسلیحاتی بود که سیستم دید در شب مادون قرمز رو به جلو را در خود داشت. سیستم Target Acquisition and Designation Sight و سنسور دید در شب (TADS / PNVS) خلبان به خلبانان آپاچی اجازه می داد تا دشمن را در شب هدف قرار دهند، یا در روز خودروهای زرهی با موتورهای روشن که ردپای گرمایی «داغ» تولید می کرد را در میان پوشش گیاهی یا پوشش های دیگر شناسایی و هدف قرار دهند. این امر همچنین به خدمه آپاچی اجازه می داد تا از میان دود موجود میدان نبرد و صفحه های دودزا – حتی صفحه های دودزای متعلق به کشورهای عضو پیمان ورشو – نیز ببینند که یک نقطه قوت عمده را از نیروی در حال پیشروی دشمن می گرفت.

تاکتیک ها

بهترین توصیف از آپاچی «تک تیرانداز ضد تانک» است که از برد موشک های هلفایر خود برای نابودی اهداف زرهی در مسافت های بلند استفاده می کند. این کار باعث می شود که تهدیدات پدافند هوایی به حداقل برسد، به خدمه فرصت می دهد تا اهداف خود را شناسایی و با آن ها درگیر شوند و به سرعت روحیه دشمن را تضعیف کنند. در شرایط ایده آل، چهار هلیکوپتر آپاچی – با مجموع ۶۴ موشک هلفایر در مقابل یک گردان متشکل از ۳۱ دستگاه تانک تی ۷۲ در فاصله شش کیلومتری – می توانند آن ها را در عرض چند دقیقه نابود کنند.

در طول دوران جنگ سرد در اروپای غربی، آپاچی ها برای همکاری با جت های A-10 Warthog متعلق به نیروی هوایی ایالات متحده و توپخانه زمینی ارتش برای جلوگیری از حملات گسترده تانک های شوروی آموزش دیده بودند. در مفهومی به نام تیم حمله هوایی مشترک، یک رگبار توپخانه سیستم های ضد هوایی دشمن را سرکوب می کرد و توپچی ها را مجبور به مخفی شدن می کرد و به رادارها و سیستم های موشکی آسیب وارد می کرد. پس از توقف توپخانه، آپاچی ها و جت های A-10 Warthog با موشک های هلفایر و Maverick آتش گشوده و پیشروی شوروی را متوقف می کردند.

در دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰، عمدتاً انتظار می رفت که آپاچی ها بتوانند “حملات عمیقی” علیه اهداف پشت خطوط دشمن انجام دهند. این یک انتظار به دور از واقع گرایی بود که در طول حمله سال ۲۰۰۳ به عراق آشکار شد، زمانی که ۳۲ هلیکوپتر آپاچی از هنگ یازدهم هلیکوپتر تهاجمی، حمله عمیقی به بخش مدینه گارد جمهوری عراق انجام دادند. این حمله شامل پرواز بر فراز مراکز پرجعیت بود که عنصر غافلگیری را از بین می برد و به هر کسی که اسلحه داشت اجازه می داد به طرف دسته مهاجم تیراندازی کند. آتش دشمن به قدری سنگین بود که ۳۱ بالگرد آسیب دیده و یکی از آن ها سقوط کرد که منجر به دستگیری دو نفر از خدمه شد. این حمله پایان کار آپاچی یا هر هلیکوپتر مسلح دیگری به عنوان پلتفرمی بود که انتظار می رفت از فراز نیروهای دشمن عبور کرده و حملاتی را از فاصله ای دور از هدف به عنوان یک روش ترجیحی انجام دهند.

در درگیری های با شدت کمتر مانند افغانستان یا عراق پس از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳، آپاچی ها در پشتیبانی نزدیک هوایی، دیده بانی و حفاظت از کاروان های نظامی برای ارتش آمریکا و دیگر نیروهای زمینی، قدرت و توانایی خود را نشان دادند. سنسورهای الکترواپتیک آپاچی به خدمه اجازه می داد تا نیروهای دشمن احتمالی را مشاهده کنند و بین نیروهای خودی و دشمن و غیرنظامیان غیر مسلح، حتی در شب تمایز قائل شوند. نداشتن موشک های سطح به هوا یا توپ های ضدهوایی، آپاچی ها را تا حد زیادی در برابر آتش دشمن آسیب ناپذیر می کرد و سرعت و چابکی آن ها به این معنی بود که می توانستند به سرعت به گزارش درگیری نیروهای خودی با دشمن واکنش نشان دهند.

رکورد نبرد

اولین شلیک AH-64 در میدان نبرد در دسامبر ۱۹۸۹ و در جریان حمله آمریکا به پاناما صورت گرفت. ۱۱ فروند آپاچی که پیش از حمله به این کشور آمریکای مرکزی پرواز کرده بودند، از موشک های هلفایر خود برای انجام حملات دقیق در حمایت از نیروهای زمینی در طول شب استفاده کردند. نیاز به عنصر غافلگیری، میزان سخت افزاری که می توانست در برابر نیروهای پانامایی به کار گرفته شود را محدود می کرد و آپاچی ها احتمالاً تنها سکوی هوایی موجود در آن فضا بودند که قادر به جنگیدن در شب، هدایت دقیق مهمات به اهداف خود و برقراری ارتباط با نیروهای زمینی بودند.

۹ ماه بعد، آپاچی های لشکر ۱۰۱ هوابرد (حمله هوایی) در پاسخ به حمله عراق به کویت به عربستان سعودی اعزام شدند. در صورتی که صدام حسین به پیشروی خود به سمت جنوب ادامه می داد، آپاچی ها اولین سخت افزارهایی بودند که وظیفه دفاع از این کشور نفت خیز را بر عهده داشتند، اما در ماه نوامبر با دیگر واحدهای آپاچی از قاره آمریکا و آلمان تقویت شدند. پس از ژانویه ۱۹۹۱، زمانی که ائتلاف بین المللی برای آزادسازی کویت دست به کار شد، آپاچی ها به عنوان عامل انهدام ۲۷۸ تانک و ۹۰۰ هدف دیگر شناخته شدند.

پس از ۱۱ سپتامبر، آپاچی ها به افغانستان اعزام شدند، جایی که پشتیبانی نزدیک هوایی و حفاظت از کاروان ها را برای نیروهای آمریکایی و ائتلاف فراهم کردند. آپاچی ها نقش مشابهی را در نبرد با شبه نظامیان عراقی و نیروهای دولت اسلامی فعال در سوریه و عراق ایفا کردند. جالب اینجاست که AH-64 با اینکه برای میدان نبرد اروپا طراحی شده، اما در واقع هیچگاه در اروپا نبردی را تجربه نکرده است.

آینده

انتظار می رود که AH – 64 حداقل برای ۲۰ سال دیگر خدمت کند و ارتش ایالات متحده انتظار دارد که این هلیکوپتر خیلی راحت تا دهه ۲۰۴۰ در خدمت بماند. آخرین نسخه از هلیکوپتر آپاچی به نام AH-64E Apache Guardian سومین نسل آپاچی بوده و دارای یک سیستم شناسایی هدف / سیستم دید در شب خلبان مدرن شده ( MTADS / PNVS ); جایگزین جدیدی برای موشک های هلفایر به نام موشک هوا به زمین مشترک (Joint Air to Ground Missile (JAGM))، موتورهای بهبود یافته، روتورهای کامپوزیتی، توانایی جستجو برای اهداف در دریا و توانایی کنترل پهپاهاست. ادغام هواپیماهای بدون سرنشینی مانند MQ-1 Gray Eagle و MQ-2 Shadow در واحدهای آپاچی به خدمه این هلیکوپتر اجازه می دهد که ابتدا هواپیماهای بدون سرنشین را به مناطق خطرناک فرستاده، تهدیدها و اهداف را بدون به خطر انداختن هلیکوپترها و خدمه شناسایی کنند.

حرف آخر

هلیکوپتر AH-64 Apacheاستاندارد جدیدی را برای بالگردهای تهاجمی ایجاد کرد و تولید فهرستی از رقبای بین المللی از جمله Eurocopter Tiger, Ka-52 Alligator, و Changhe Z-10 را در پی داشت. با این حال هیچ کدام از آن ها سابقه مبارزه ای حتی نزدیک به رکورد آپاچی ندارند. آپاچی در کاری که انجام می دهد به قدری خوب است که بعید به نظر می رسد یک هلیکوپتر جدید, تیلت روتور یا دیگر انواع پرنده های نظامی که امروز معرفی شده اند, قابلیت های جدید کافی برای داشتن ارزشی همانند آن را داشته باشند.

آیا آپاچی واقعاً به ۷۵ سالگی می رسد؟ روی آن حساب کنید.