بی-۱ لنسر؛ همه چیز در مورد بمب افکن استراتژیک مافوق صوت ایالات متحده

روز گذشته ایالات متحده در واکنشی مورد انتظار به کشته شدن سه نیروی نظامی اش در پایگاهی در اردن و بعد از چند روز تاخیر، اهدافی را در عراق و سوریه هدف قرار داد. گفته می شود که ایالات متحده در این حملات ده ها هدف را بمباران کرده که چند ده کشته و زخمی نیز در پی داشته است. در ۲۴ ساعت گذشته بسیاری از رسانه ها مدعی شده اند که ارتش ایالات متحده در این حملات از بمب افکن های بی-۱ لنسر استفاده کرده است. اما این بمب افکن غول پیکر چه ویژگی هایی دارد؟

تاریخچه بمب افکن بی-۱ لنسر

در دسامبر ۱۹۹۸، هفت سال پس از پایان جنگ خلیج فارس، خلبانان آمریکایی بار دیگر خود را در حال پرواز بر فراز عراق یافتند. در حالی که تنها بمب افکن سنگین مافوق صوت ایالات متحده در طول جنگ خلیج فارس کنار مانده بود، این ماموریت جدید که عملیات روباه صحرا نامیده می شد، اولین ماموریت رزمی بمب افکن B-1B Lancer بود.

این بمب افکن بال متحرک یک شاهکار تکنولوژیکی بود که قادر به حمل وزنی بیش از دو اتوبوس مدرسه مواد منفجره با سرعتی بیشتر از سرعت صوت بود در حالی که کم تر از یک درصد از فضای رادار دشمن را در مقایسه با B-52 Stratofortress اشغال می کرد. پس از دهه ها توقف و ادامه توسعه و سیزده سال دیگر کنار ماندن، بالاخره زمان آن رسیده بود که ببینیم Bone (به معنای استخوان، نامی که خدمه بمب افکن بی-۱ لنسر برای آن انتخاب کرده بودند) چه کاری می تواند انجام دهد.

در ۱۷ دسامبر، دو فروند B – ۱ B به همراه اسکورت های نیروی دریایی، کمی پس از ساعت ۱ صبح به وقت محلی از مرز عراق گذشتند و با سرعتی نزدیک به ۸۸۰ کیلومتمر بر ساعت به مسیر خود ادامه دادند. آن ها از وجود حداقل سه پایگاه موشکی زمین به هوای عراق در مسیر پرواز خود آگاه بودند و از طریق اطلاعات دیجیتالی خود آن ها را زیر نظر داشتند.

سرهنگ دوم گوردون گرینی، اپراتور سیستم های تسلیحاتی صندلی عقب در یکی از بمب افکن ها، به یاد می آورد: «آن شب، شکست از گزینه ها نبود».

رگه های نارنجی سوخته آتش ضدهوایی در آسمان پدیدار شدند و سعی کردند سوراخ هایی در بدنه هواپیمای در حال حرکت ایجاد کنند. هنگامی که بمب افکن ها به اهداف خود رسیدند, آن ها دریچه های مخازن خود را باز کردند و ده ها بمب ۲۵۰ کیلوگرمی ” گنگ ” را قبل از اجرای یک چرخش شیب دار ۳ G به سمت خانه رها کردند. تنها روز بعد بود که خلبانان متوجه شدند ماموریت آن ها موفقیت آمیز بوده است .

این آغاز عصر جدیدی برای لنسر B – 1 B بود – نه فقط به عنوان یک هواپیمای عملیاتی برای رزم, بلکه به عنوان سکویی که می توانست بسیار بیشتر از استفاده مورد نظر خود برای جنگ سرد به عنوان یک هواپیمای جنگی هسته ای عمل کند.

عصر تغییر

بی -۱ لنسرهای اولیه که در اصل قرار بود به عنوان جایگزینی با سرعت و ارتفاع پروازی بالا برای بی -۵۲ های قدیمی عمل کنند، با انتقاد سیاستمداران و مقامات دفاعی مواجه شدند، موضوعی که منجر به لغو این برنامه نه یک بار بلکه دو بار شد.

استراتژی لغو شده روی کاغذ ساده بود: طراحی بال چرخشی که توسط بمب افکن میان برد موفق F – ۱۱۱ مورد استفاده قرار می گرفت را برای ایجاد یک بمب افکن سنگین وزن که می توانست دفاع شوروی را از طریق قدرت بالایش شکست دهد، افزایش دهید. ۲۴۰ B – ۱ که در ابتدا برای نیروی هوایی در نظر گرفته شده بود، با قدرت زیاد و حتی سوخت بیشتر به جنگ می رفت و با سرعت مافوق صوت از پدافند هوایی شوروی عبور می کرد.

زمانی که رونالد ریگان به قدرت رسید، تکنولوژی شوروی بار دیگر آمریکایی ها را مجبور به ارزیابی مجدد فلسفه بمب افکنی کرد. میگ -۳۱ شوروی، جنگنده ای که برای شکار SR – ۷۱ بلک برد بسیار سریع ساخته شده بود، همراه با معرفی موشک زمین به هوای جدید SA – ۱۰ و اولین سیستم های هشدار و کنترل اولیه هوابرد شوروی (AWACS) همگی به این معنی بودند که نرخ بقای پیش بینی شده برای بمب افکن های آمریکایی در فضای هوایی شوروی در حال کاهش است.

پس از دهه ها تکیه بر سرعت و ارتفاع برای ایجاد مانع حفاظتی بین هواپیماهای آمریکایی و سلاح های شوروی، نیروی هوایی اکنون باید راه جدیدی برای حمله به اهداف در عمق خاک دشمن پیدا می کرد – و آن را در برنامه دو بار کنسل شده B – ۱ یافتند.

ریگان بار دیگر بمب افکن مرده را احیا کرد، این بار با کمی تغییر در طراحی و استفاده از آن. در حالی که هواپیماهای قدیمی تر به سادگی با سرعت بالای خود پدافند شوروی زنده مانده بودند، B – ۱ جدید به طور کلی از شناسایی اجتناب می کرد و با پرواز در ارتفاع پایین به قلمرو دشمن نفوذ می کرد، جایی که رادار در تشخیص آن از عوارض زمین دچار مشکل می شد.

پیدا کردن یک جایگاه در دنیای جدید

بمب افکن لنسر B – ۱ B جدید، بدون شک تهدیدی بزرگ برای اتحاد جماهیر شوروی بود. لنسر با شعاع رزمی ۴,۸۰۰ کیلومتری بدون نیاز به سوخت گیری، توانایی سوخت گیری در میانه پرواز و ظرفیت حمل بار ۵۶.۷ تنی، می تواند محموله های هسته ای را به هر نقطه از کره زمین برساند. تنها مشکل این بود که اتحاد جماهیر شوروی و تهدید به جنگ هسته ای هر دو تا اوایل دهه ۱۹۹۰ از بین رفته بودند. بمب افکن B – ۱ B با قابلیت هسته ای بالاخره راه خود را به خدمت پیدا کرده بود، اما اکنون ماموریتی نداشت.

با امضای پیمان کاهش تسلیحات راهبردی (START) در سال ۱۹۹۵، تمام بمب افکن های B – ۱ B در ناوگان هوایی ایالات متحده، غیر هسته ای شدند. مخزن بمب های این بمب افکن به دو بخش تقسیم شدند، نقاط اتصال بیرونی برداشته شدند و نرم افزارها برای تبدیل هواپیما به یک پلتفرم معمولی تغییر کرد. با وجود آغاز این روند از بیش از ۲۰ سال پیش، بسیاری از کشورها و رسانه های خبری در سراسر جهان هنوز B – ۱ B را بمب افکنی هسته ای می دانند.

نقش هسته ای قدیمی بمب افکن بی-۱ لنسر، این بمب افکن را مجبور کرده بود که در اوایل دهه ۱۹۹۰ از جنگ خلیج فارس خارج شود، اما حذف بمب افکن های هسته ای B – ۱ B به این معنی بود که این پلتفرم اکنون یک بمب افکن معمولی است.

اضافه شدن علاف هدفگیری پیشرفته اسنایپر (Sniper Advanced Targeting Pod) ساخت لاکهید مارتین به زودی به این بمب افکن مافوق صوت اجازه داد تا هدایت تسلیحاتی دقیقی را به نسل های جدید مهماتی هوشمند ارائه دهد. بر خلاف “بمب های گنگ”ی که بی-۱ با موفقیت در عملیات روباه صحرا وارد نبرد کرده بود، لنسر اکنون می توانست مهمات را به قدری دقیق پرتاب کند که این هواپیما به عنوان یک هواپیمای پشتیبانی هوایی نزدیک جان تازه ای پیدا کند.

انبارهای سوخت عظیم B – ۱ B و ظرفیت بالای بار، آن را به یک قهرمان در عملیات های جنگی از عراق تا سوریه تبدیل کرده است. این پرنده می تواند ساعت ها روی یک هدف پرسه بزند و به صورت بلادرنگ هم برای مقر فرماندهی و هم برای نیروهای زمینی شناسایی انجام دهد و این دقیقا تا زمانی است که نبرد آغاز شود. در هنگام درگیری، B – ۱ B می تواند از داده های هدف گیری رله شده نیروهای زمینی یا غلاف اسنایپر خود برای انداختن دقیق هزاران کیلورم مهمات روی مواضع دشمن استفاده کند.

این ترکیب منحصر به فرد از قابلیت ها به سرعت B – ۱ B را به گزینه ای مناسب برای پشتیبانی هوایی نزدیک تبدیل کرده است. در واقع، بوئینگ در سال ۲۰۱۸ با ثبت اختراعی برای طراحی توپی ریلی که برای Bone در نظر گرفته شده بود، به طور موثری بمب افکن سنگین را به یک توپ جنگی مافوق صوت شبیه به هواپیمای افسانه ای “اسپوکی” AC – ۱۳۰ U تبدیل کرد.

بمب افکنی متفاوت از هر بمب افکنی

در سال های پس از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده شاهد یک تغییر چشمگیر در استراتژی هوایی خود بوده است؛ دور شدن از سلطه بر حجم (تعداد هواپیما) و به سمت سلطه از طریق فناوری. علی رغم اینکه لنسر برای اولین بار چهل سال پیش به پرواز درآمد، بروز رسانی ها و ارتقاهای متعدد آن را به یک شگفتی تکنولوژیک تبدیل کرده است.

طراحی بال متحرک متغیر B – ۱ B مانند F – ۱۴ تامکت، یکی دیگر از پلتفرم های ساخته شده در دوران جنگ سرد که برای جنگ جهانی سومی که هرگز رخ نداد ساخته شده بود، به آن اجازه می دهد تا در باندهای کوتاه تری فرود بیاید یا بلند شود، در حالی که محموله های سنگین تری را حمل می کند. پس از پرواز، بال ها به بدنه هواپیما متصل می شوند و ظاهری تقریباً جنگنده مانند به آن می دهند.

سرگرد “کایوت” لینی، مربی خلبان B – ۱ B از اسکادران بمب افکن ۲۸اُم گفته است: « وقتی بال ها را شیب دار می کنید،، جت کاملاً متفاوت پرواز می کند. با بازگرداندن بال ها با حالت اولیه، قدرت مانور بسیار بیشتر می شود».

البته با ظرفیت باری قابل مقایسه با بی -۵۲، جابجایی ۱۶۷.۸ تن بار در سرعت جت های جنگنده به قدرت زیادی نیاز دارد. اینجاست که چهار موتور توربوفن جنرال الکتریک F۱۰۱ – GE – ۱۰۲ (با پس سوز) وارد عمل می شوند.

آن ها برای ارتفاع های پایین و متوسط تنظیم شده اند، بنابراین سرعت بالاست. این شتاب همچنان ادامه دارد و به سرعت از سرعت صوت می گذرد. این سرعت در عملیات های پشتیبانی هوایی نزدیک امروزی نیز مفید است.

لینی در این باره می گوید: «من در افغانستان به یاد دارم که نیروهای نظامی در سراسر این کشور به کمک نیاز داشتند و من می توانستم در تمام طول مسیر با سرعت ۱.۲ ماخ پیش بروم و هنوز سوخت کافی برای خروج از آنجا را داشته باشم، بنابراین شما می توانید سکویی را انتخاب کنید که در سمت شرق افغانستان قرار دارد و ۱۵ یا ۲۰ دقیقه بعد، من در حالی ظاهر می شوم که هیچ کس دیگری تا چند صد کیلومتری برای کمک وجود ندارد».

لی-۱ لنسر که پیش از فراگیر شدن فناوری پنهانکاری متولد شده بود، به مواد بازتاب دهنده رادار و توانایی پرواز در ارتفاعات بسیار پایین برای شناسایی نشدن متکی است.

لینی می گوید: «یکی از دیوانه وارترین ویژگی هایی که ما در B – ۱ داریم، سیستم دنبال کردن عوارض زمین است. ما می توانیم از رادار برای پرواز در ارتفاع پایین استفاده کنیم، جایی که جت قرار است به زمین جلوی ما نگاه کند و ورودی زمین را در اختیار ما قرار دهد تا زمین را در حالی که با سرعت ۱۴ کیلومتر در دقیقه پرواز می کنیم، نزدیک به زمین پیش برویم».

در آن ارتفاع، بیشتر سیستم های دفاع هوایی در تشخیص B – ۱ B از عوارض زمین اطراف آن مشکل دارند، به خصوص زمانی که خلبانان مسیرهای خود را در مناطق کوهستانی برنامه ریزی می کنند.

«پرواز در ارتفاع ۲۰۰ پایی بسیار دیوانه کننده است، اما ما می توانیم این کار را در شب یا در هوایی که چیزی نمی توانیم ببینیم، انجام دهیم. چیزی ترسناک در مورد اینکه بدانید کوه های ۲۰۰۰ یا ۳۰۰۰ فوتی در اطراف شما وجود دارند و شما در ارتفاع ۲۰۰ فوتی بین آن ها پرواز می کنید. حاشیه خطا بسیار کم است».

ورود به بازنشستگی پیش از موعد؟

نیروی هوایی پیش از این از قصد خود برای بازنشسته کردن لنسر B – ۱ B به نفع بمب افکن نفوذ عمیق آینده، B – ۲۱ Raider خبر داده بود، هر چند بعید به نظر می رسد که Bone به این زودی ها به قبرستان برود و استفاده اخیر از بمب افکن بی-۱ لنسر به حمله به اهدافی در عراق و سوریه نشان داد که هنوز تا بازنشستگی این بمب افکن استراتژیک راه زیادی باقی است.

در آوریل ۲۰۱۸ نیز یک فروند B – ۱ B نوزده موشک کروز JASSM را با موفقیت به سمت اهدافی در سوریه پرتاب کرد. برد افزایش یافته و ویژگی های پنهانکاری JASSM، آن را به یکی از مهم ترین نقاط قوت B – ۱ B تبدیل کرده است که به آن اجازه می دهد سلاح های خود را از فواصل دورتر و در فضای هوایی بسیار رقابتی شلیک کند. شاید حتی مهم تر از آن، LRASM یا موشک ضد کشتی دوربرد نیز در سال ۲۰۱۸ به ظرفیت عملیاتی استفاده در این بمب افکن اضافه شد.

امروزه ناوگان بمب افکن لنسر B – ۱ B درگیر مشکلات مربوط به سیستم های صندلی ایجکت خود است، اما به نظر می رسد که این مشکلات به زودی حل خواهند شد و لنسر به بهترین حالت خود باز خواهد گشت.

برای چه مدت؟گفتنش سخت است… اما دو رئیس جمهور و تعداد زیادی از ضد هوایی ها قبلا تلاش کرده اند که بی-۱ لنسر را به خواب ببرند، و هیچ کس تاکنون نموفق به این کار نشده است.

ویژگی های بمب افکن بی-۱ لنسر

با حمل بزرگ ترین محموله سلاح های هدایت شونده و غیر هدایت شونده در فهرست نیروی هوایی ایالات متحده، B – ۱ چند منظوره، ستون فقرات نیروی بمب افکن دوربرد آمریکا است. این سلاح می تواند به سرعت مقادیر عظیمی از سلاح های دقیق و غیر دقیق را به هر نقطه از جهان تحویل دهد.

پیکربندی ترکیبی بال / بدنه B – ۱، بال های با هندسه متغیر و موتورهای پس سوز توربوفن، با هم ترکیب می شوند تا برد بلند، قابلیت مانور و سرعت بالا را در عین افزایش بقا برای آن فراهم کنند. از تنظیمات بال رو به جلو برای برخاستن، فرود، سوخت گیری هوایی و در برخی سناریوهای استفاده از سلاح های ارتفاع بالا استفاده می شود. تنظیمات شیب دار بال عقب – پیکربندی اصلی رزمی بی-۱ – معمولاً در طول پرواز مادون صوت و فراصوت استفاده می شود و قابلیت مانور B – ۱ B را در سناریوهای ارتفاع پایین و بالا افزایش می دهد. سرعت و قابلیت های هندلینگ B – ۱ به آن اجازه می دهد تا به طور بی نقص در بسته های مختلط نیرویی ادغام شود. این قابلیت ها در ترکیب با محموله قابل توجه، سیستم هدف گیری راداری عالی، زمان پرسه زنی طولانی و قابلیت بقا، B – ۱ B را به عنصر کلیدی هر نیروی حمله ترکیبی تبدیل می کند.

B – ۱ یک سیستم تسلیحاتی بسیار متنوع و چند ماموریتی است. رادار دیافراگم مصنوعی B – ۱ قادر به ردیابی، هدف گیری و درگیر شدن با سیستم ها در حال حرکت و همچنین حالت های هدف گیری خودکار و تعقیب زمین است. علاوه بر این، یک سیستم ناوبری اینرسی بسیار دقیق به کمک سیستم موقعیت یاب جهانی، خدمه را قادر می سازد تا بدون کمک ناوبری زمینی حرکت کنند و همچنین با سطح بالایی از دقت با اهداف درگیر شوند. سیستم های بی سیمی Combat Track II تا زمانی که Link – ۱۶ بر روی هواپیما نصب نشده باشد، اتصال پشت خط دید امنی را فراهم می کنند. در یک سناریو هدف گیری حساس به زمان، خدمه می توانند از داده های هدف گیری مرکز عملیات هوایی ترکیبی بر روی Combat Track II استفاده کنند، سپس به سرعت و به طور موثر به اهداف در حال نزدیک شدن حمله کنند.

تجهیزات جنگ الکترونیکی (جمینگ) حفاظت از خود B – ۱، گیرنده هشدار راداری (ALQ-161) و سیستم اقدامات متقابل قابل توسعه (چاف و منور) و یک سیستم طعمه انداز کششی (ALE – ۵۰) تکمیل کننده سطح مقطع راداری اندک آن برای تشکیل یک سیستم دفاعی یکپارچه و قوی است که در نفوذ به فضای هوایی دشمن به لنسر می کند.

B – ۱ B یک نسخه بهبود یافته است که توسط دولت ریگان در سال ۱۹۸۱ آغاز شد. تغییرات عمده نسبت به B-52، شامل افزودن ساختار اضافی برای افزایش بار تا بیش از ۳۳.۵ تن، بهبود رادار و کاهش سطح مقطع راداری به مقدار قابل توجهی بود. ورودی هوا به عنوان بخشی از این کاهش سطح مقطع راداری به طور گسترده ای اصلاح شد و کاهش حداکثر سرعت به ماخ ۱.۲ را ایجاب می کرد.

اولین بمب افکن B – ۱ تولیدی در اکتبر ۱۹۸۴ پرواز کرد و اولین B – ۱ B در ژوئن ۱۹۸۵ به پایگاه نیروی هوایی دایس در تگزاس تحویل داده شد. قابلیت عملیاتی اولیه در تاریخ ۱ اکتبر ۱۹۸۶ به دست آمد. آخرین B – ۱ B در ۲ مه ۱۹۸۸ تحویل داده شد.

B – ۱ B تقریبا ۵۰ رکورد جهانی سرعت، حمل بار، برد و زمان صعود در کلاس خود دارد.

خلاصه قابلیت های بمب افکن بی-۱ لنسر

• اولین پرواز: ۲۳ دسامبر ۱۹۷۴
• معرفی: ۱ اکتبر ۱۹۸۶
• سال های تولید: ۱۹۷۳-۱۹۷۴ و ۱۹۸۳-۱۹۸۸
• تعداد فروندهای ساخته شده: ۱۰۴ فروند
• طول: ۴۵ متر
• طول بال: ۴۲ متر
• ارتفاع: ۱۰ متر
• وزن خالی: ۸۷,۰۹۰ کیلوگرم
• حداکثر وزن هنگام بلند شدن: ۲۱۶,۳۶۴ کیلوگرم
• برد: قاره پیما (۹,۴۰۰ کیلومتر با محموله ای به وزن ۱۶.۸ تن؛ حداکثر برد ۱۲,۰۰۰ کیلومتر)
• برد عملیاتی: ۵,۵۴۳ کیلومتر
• سقف پروازی: ۶۰,۰۰۰ پا (۱۸,۰۰۰ متر)
• نرخ ارتفاع گرفتن: ۲۸.۸۴ متر بر ثانیه
• ظرفیت مهمات: ۶ نقطه اتصال بیرونی برای مهمات با ظرفیت ۲۳,۰۰۰ کیلوگرم
• خدمه: ۴ نفر (فرمانده، کمک خلبان، و دو افسر سیستم های تسلیحاتی)
• موتورها: ۴ موتور توربوفن General Electric F101-GE-102 با پس سوز
• حداکثر سرعت: ۱,۴۴۰ کیلومتر بر ساعت (۱.۲۵ ماخ در سطح دریا)
• تجهیزات تسلیحاتی: ۸۴ بمب ۲۲۵ کیلویی یا ۲۴ بمب ۹۰۰ کیلوگرمی همه کاره؛ بیش از ۸۴ مین دریایی ۲۲۵ کیلوگرمی Mk-62 یا ۸ بمب ۹۰۰ کیلوگرمی از نوع Quick Strike؛ بیش از ۳۰ مهمات خوشه ای (CBU-87, -89, -97) یا ۳۰ پرتاب کننده مهمات تصحیح بادی (CBU-103, -104, -105); تا ۲۴ مهمات تهاجمی هدایت مشترک ۹۰۰ کیلوگرمی یا ۱۵ مهمات ۲۲۵ کیلوگرمی از نوع GBU-38؛ بیش از ۲۴ فروند موشک هوا به سطح استندآف AGM-158A، مهمات تهاجمی هدایت لیزری GBU-54