چندی پیش بود که فیلمی غیر اخلاقی از چند جوان ایرانی در شمال کشور در توییتر یا همان ایکس منتشر شد که بعد از آن کاربران، این فیلم را به صورت گسترده منتشر کردند.
این موضوع غیر اخلاقی آنقدر در فضای مجازی درباره آن صحبت شد که با وجود تقبیح شدن، اما همچنان دست به دست چرخید؛ و حتی طنز پردازی‌های مختلفی درباره آن انجام شد تا دیگر همه فعالان مجازی نیز از آن مطلع بودند.
در برابر کل پروسه‌ای که این فیلم طی کرده، یعنی از انگیزه‌های ساخت آن تا پخش و وایرال کردنش، و نیز موضوعات مرتبط دیگری، سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا با منتشر شدن چنین محتوا‌هایی کاربران با علم و گواهی بر قباحت آن، باز هم میل به بازتاب و پرداختن به آن دارند؟ و دیگری، چرا اصولا محتوا‌های غیر اخلاقی و غیر ارزشی این چنینی انگیزه تولید و انتشار پیدا می‌کنند؟
البته پس از مدتی، عاملان انتشار کلیپ نامتعارف در گیلان بازداشت شدند؛ با دستور قضایی ۵ نفر از عوامل اصلی انتشار گسترده تصاویر نامتعارف در شبکهٔ اجتماعی ایکس در یکی از شهر‌های استان گیلان دستگیر شدند. ۳ نفر از این افراد که اقدام به انتشار تصاویر مبتذل از خود کرده بودند و ۲ نفر نیز به اتهام مشارکت در ثبت و انتشار تصاویر بازداشت شدند.
ریشه یابی و کشف علل چنین حوادثی در بطن جامعه خوابیده است و نباید فراموش کرد تا برای داشتن جامعه‌ای پویا و سالم باید محیط اطراف خود را (چه مجازی و چه حقیقی) سالم کرد.
گراوند، جامعه شناس: این رفتار‌ها گاهی واکنش است، گاهی کنش!
اردشیر گراوند، جامعه شناس در تحلیل این اتفاق از زاویه نگاه خود، گفت: به نظر من، اینکه جامعه برابر موضوعات حساس واکنش نشان می‌دهد، تا حدی به شرایط فرهنگی و اجتماعی امروز ما برمی‌گردد. رفتار‌های ناهنجاری که در جامعه دیده می‌شود، گاهی به‌صورت یک واکنش به نوع تربیت اجتماعی و فرهنگی کشور نمود پیدا می‌کند. به باور من، جامعه‌ای که از نظر روانی در سلامت نباشد، درگیر اینگونه رفتار‌ها می‌شود. در حقیقت، این مسئله محدود به جامعه ما نیست و در هر جامعه‌ی بزرگی، افرادی هستند که چنین رفتار‌هایی را بروز می‌دهند و حتی در انتشار آن نیز تلاش می‌کنند.
وی افزود: در دنیای امروز و با گسترش رسانه‌های قدرتمند و در دسترس، رفتار‌های ناپسند به‌راحتی منتشر می‌شوند. اگر به حدود ۲۰ سال پیش برگردیم، با اینکه فضای مجازی وجود نداشت، باز هم چنین مسائل غیراخلاقی گسترده منتشر می‌شد. یک علت این است که ما موضوعات را آنقدر در جامعه به تابو تبدیل کرده‌ایم که همین عامل باعث افزایش توجه عمومی به آنها شده است. یعنی حساسیت‌های بیش از اندازه روا داشته ایم و راحت به طرح مساله‌های اساسی نپرداخته ایم.
چه شد که اینگونه شد؟!
این جامعه شناس با بیان اینکه مشکل اصلی این است که در جامعه‌ای که فضای فرهنگی و اجتماعی ناسالمی دارد، رفتار‌های غیرعادی و غیراخلاقی به راحتی رشد و گسترش می‌یابند، توضیح داد: در همین فضای مجازی، بسیاری از محتوا‌های سطحی و بی‌ارزش پربازدید می‌شوند، چراکه از نگاه جامعه، در نهایت هیچ پیامد منفی برای انتشار اینگونه محتوا وجود ندارد.
وی افزود: این رفتار جامعه به‌نوعی نمایانگر مشکلات گسترده‌تر آن است. اگر جامعه با مشکلاتی، چون اعتیاد، بیکاری، طلاق، مهاجرت و افزایش زندانیان دست‌وپنجه نرم می‌کند، طبیعی است که پیامد‌های این مشکلات در محتوای منتشر شده در جامعه نیز نمود یابد.
از خودمان سئوال کنیم
گراوند اظهار کرد: در طول چند دهه گذشته، مسئولیت سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی در دست ما بوده است و نتیجه این عملکرد، رسیدن به همین شرایط است. لازم است به جای سرزنش افراد، از خود بپرسیم که چه اشتباهی مرتکب شدیم که نتیجه کار‌های ما به این نقطه رسیده است؟ به جای مجازات افراد، باید نظامات فرهنگی و آموزشی کشور مورد بازنگری قرار گیرند.
وی گفت: به نظر من، زمان آن رسیده که در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و اجتماعی تجدیدنظر کنیم. نیاز به تغییرات بنیادی در سازوکار فرهنگی و اجتماعی ایران داریم. اگر در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و اجتماعی بازنگری نکنیم، نمی‌توانیم امید داشته باشیم که نسل‌های آینده متفاوت از امروز عمل کنند.
از محتوای آموزشی شروع کنید
این جامعه شناس با ارائه راهکار‌هایی بیان کرد: در ادامه، برای حل مشکلات، لازم است بازنگری عمیقی در سیاست‌ها و برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی کشور صورت گیرد. این بازنگری باید از محتوای آموزشی شروع شود و در سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی امتداد پیدا کند. بر اساس این سیاست‌های جدید، می‌توان برنامه‌ریزی دقیق‌تری انجام داد و وظایف سازمان‌ها را به‌گونه‌ای تقسیم کرد که در نهایت، نسلی تربیت شود که از نظر اخلاقی و اجتماعی سلامت بیشتری داشته باشد و بتواند جامعه را به سمت پیشرفت سوق دهد.
واقعیت‌ها را ببینیم
وی ادامه داد: بعضی افراد ممکن است بگویند وضعیت کنونی جامعه، مطلوب است و ما یک جامعه‌ی متمدن اسلامی داریم، اما واقعیت این است که مسائل بسیاری وجود دارد؛ از تعداد زیاد زندانیان گرفته تا مشکلات اجتماعی مانند طلاق، اعتیاد، و بیکاری. به جای افتخار به وضعیت موجود، باید ببینیم چه عواملی باعث ایجاد چنین مشکلاتی شده‌اند و برای رفع آنها چاره‌اندیشی کنیم.
گراوند در نهایت خاطر نشان کرد: جامعه‌ای که می‌خواهد پیشرفت کند، نیاز به تجدیدنظر جدی در تمام جوانب فرهنگی و اجتماعی خود دارد. این تغییرات تنها زمانی مؤثر خواهند بود که به‌طور مستمر و با همکاری همه‌ی بخش‌ها انجام شوند تا نسلی آینده‌ساز و مسئولیت‌پذیر شکل گیرد.
بدون نظر