رقابت رسانه‌ای ایران و عربستان؛ پخش همزمان سریال امام علی و معاویه در ماه رمضان

«دیسکو رمضان»؛ این کلمه چند روز قبل در صفحات مجازی کشور‌های عربی منتشر شد و سروصدایش به گوش داخلی‌ها هم رسید. ماجرا از این قرار بود که در یکی از مال‌های دبی به مناسبت نزدیک شدن به ماه رمضان مهمانی ترتیب داده شد. ماه رمضان برای اعراب بدل‌شده به عیدی برای عرضه سرگرمی. در میان همین سرگرمی‌های تولیدی کشور‌های عربی، mbc اثر جنجالی خود را امسال معرفی کند. منظورمان همان سریال «معاویه» است. 

ظاهرا ماه رمضان امسال در کشورهای عربی جلوه‌ای متفاوت‌ دارد. آنطور که فرهیختگان در شماره امروز خود نوشته شاید مهم‌ترین و پرحاشیه‌ترین سریال عربی ۲۰۲۵، سریال معاویه باشد. کاری که پس از انصراف بازیگر اصلی آن و فیلمبرداری طولانی در رمضان امسال پخش می‌شود. سریالی که با به تصویر کشیدن چهره حضرت علی (ع) و امام حسن (ع) قرار است، روایت خود از تاریخ صدر اسلام را نشان دهد. البته سریال معاویه چندان هم بی‌سروصدا نبوده و در همین ابتدای کار عراقی‌ها پخش آن را ممنوع کرده‌اند.

اما در مقابل تلویزیون ایران چند روز پیش با پخش تصاویر با کیفیت از سریال امام علی، خبر از پخش مجدد این مجموعه همزمان با شروع ماه رمضان داد. ظاهرا فریم‌های این سریال اصلاح شده و قرار است به صورت 4K طی این ماه پخش شود. 

محمد وفایی، فعال رسانه‌ای در این باره نوشته است: «تقریبا مطمئنم اگه عربستان سریال معاویه رو نمی‌ساخت و پخش نمی‌کرد، صداوسیما همین جوری خودجوش به پخش سریال امام علی نمی‌رسید».

از سریال معاویه دقیقا چه چیزهایی می‌دانیم؟

معاویه از جمله شخصیت‌های جنجالی تاریخ اسلام است. او بنیانگذار حکومت اموی و اولین خلیفه اموی است. سریال معاویه که به زبان عربی فصیح پخش خواهد شد، به وقایع و حوادث مرتبط با معاویه بن ابی سفیان بعد از قتل عثمان بن عفان (خلیفه سوم)، حکومت تا شهادت امام علی (ع)، حکومت امام حسن (ع)، حکومت معاویه و پسرش یزید تا شهادت امام حسین (ع) در کربلا می‌پردازد. در این سریال، نقش معاویه را «لجین اسماعیل» بازیگر سوری و نقش امام علی را «ایاد نصار» هنرمند اردنی بازی می‌کند.

طبق آنچه در تبلیغ سریال اعلام شده، این سریال «دوره‌ای را بررسی می‌کند که مورخان درباره‌اش اختلاف نظر دارند، امپراتوری‌ای که از شرق تا غرب امتداد داشت، حکومتی که ترکیبی از زیرکی و قدرت بود و یک حماسه سیاسی که تاریخ فراموش‌نشدنی را نوشت.»

 در سال ۲۰۲۳، مقتدی صدر رهبر جریان صدر عراق، از پخش این سریال در کنار انتشار اخبار مربوط به پخش آن در ماه رمضان آن سال، انتقاد کرد و خواستار عدم پخش آن شد. تصویربرداری این اثر در تونس انجام شده است و هزینه تولید آن بیش از ۱۰۰ میلیون دلار اعلام شده است که رقمی بی‌سابقه در تولیدات عربی محسوب می­‌شود.

نکته پخش سریال را کاربری به نام یاسمن اینگونه نوشت: شبکه MBC عربستان برای ماه رمضان امسال سریال معاویه رو داره پخش می‌کنه. اما نکتش اینکه لجین اسماعیل، بازیگر سریال حبیب که از شبکه دو پخش می‌شد و درباره مدافعین حرم بود، نقش معاویه رو اینجا بازی می‌کنه.

سریال امام علی؛ نقطه مقابل معاویه

سال ۱۳۷۰ بود که داود میرباقری کار تولید مجموعه تاریخی «امام علی» را از فیلم‌نامه‌ای به نام «خاری در گلو» آغاز کرد در ابتدای کار در مرحله متن دچار بازنویسی‌های متعدد شد تا سرانجام در سال ۷۳ با حضور ۱۵۰ بازیگر اصلی و بیش از ۵ هزار هنرور از نیرو‌های ارتش مقابل دوربین رفت. این مجموعه به تهیه‌کنندگی محمد بیک‌زاده به پنج سال تنهایی و دوران خلافت و زندگی حضرت علی می‌پردازد و ساخت آن تا سال ۷۵ ادامه داشت.

از این مجموعه تلویزیونی نسخه سینمایی نیز تهیه شد و عوامل پشت صحنه آن نیز همگی از شاخص‌ترین چهره‌های حرفه خود بودند. از جمله آهنگ‌سازی سریال با فرهاد فخرالدینی، تدوین با مهرزاد مینویی و تصویربرداری با مازیار پرتو بوده و طراحی گریم درخشان عبدالله اسکندری در این سریال که اولین بار در سال ۷۵ از شبکه یک سیما روی آنتن رفت، هنوز در یاد‌ها مانده است.

بدون شک یکی از بهترین نقش آفرینی‌های این سریال را مهدی فتحی داشت؛ مرحوم فتحی ابتدا قرار بوده نقش دیگری را بازی کند، ولی به درخواست خودش، عمروعاص را بازی می‌کند. جالب آن که نقش امام علی را هم در سکانس‌هایی که از پشت یا اینسرت (نمای بسته دست‌ها یا پاها) می‌گرفتند، همین مهدی فتحی بازی کرده است؛ کسی که در بسیاری از سکانس‌ها در نقش عمروعاص در حال دسیسه چینی علیه علی بود!