پیشرفته‌ترین جنگنده‌های حال حاضر جهان در سال ۲۰۲۵ + مقایسه نقش، سرعت و برد

پیشرفته‌ترین جنگنده‌های جهان کدامند؟ پاسخ ساده‌ای برای این سوال وجود ندارد، زیرا انتخاب ما به عواملی مانند نوع مأموریتی که جنگنده‌ها برای آن استفاده می‌شوند بستگی دارد. برای مثال، جنگنده‌ی F-22 Raptor در نقش برتری هوایی فوق‌العاده عمل می‌کند، اما برای سایر مأموریت‌ها چندان مناسب نیست؛ در حالی که F-35 Lightning II توانایی انجام مجموعه‌ گسترده‌تری از مأموریت‌ها را دارد.

یکی از مزیت‌های اصلی F-35، آگاهی موقعیتی (situational awareness) بسیار بالای‌اش است که می‌تواند آن را با جنگنده‌های نسل چهارمی همراه خود به اشتراک بگذارد.

در حالی که جنگنده‌های نسل ششم در حال حاضر در دست توسعه هستند، هنوز هیچ‌کدام وارد خدمت فعال نشده و بنابراین در این فهرست در نظر گرفته نمی‌شوند. جنگنده‌هایی که هم‌اکنون در خدمت هستند و به‌طور کلی نسل پنجمی تلقی می‌شوند شامل F-35، F-22، J-20، و Su-57 هستند. از جنگنده‌های برجسته نسل چهارمی نیز می‌توان به خانواده‌ی F-15 , F/A-18 Super Hornet, Dassault Rafale, Eurofighter Typhoon, Chengdu J-10, and و خانواده Su-34/30/35 اشاره کرد.

این فهرست، آگاهی موقعیتی، بُرد، و پنهانکاری (stealth) را نسبت به قابلیت‌های آکروباتیک و سرعت در اولویت قرار می‌دهد. چرا که برای مثال، F-4 Phantom II از نظر سرعت بسیار سریع‌تر از F-35 Lightning II است، اما F-35 از نظر فناوری‌ها و توانایی‌ها به‌مراتب بسیار پیشرفته‌تر است.

۵. Eurofighter Typhoon

۶۰۹ فروند جنگنده تولید و تحویل داده شده است

جنگنده‌های نسل چهارم پیشرو شامل یوروفایتر تایفون، داسو رافال، خانواده فلنکرهای Su-30/34/35، سوپر هورنت، J-10C و دیگران هستند، و تشخیص اینکه کدام یک “پیشرفته‌تر” محسوب می‌شود دشوار است.

شایان ذکر است که جنگنده EA-18G Growler متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده یک جنگنده‌ی اختصاصی برای عملیات جنگ الکترونیک است که هیچ جنگنده‌ی دیگری نمی‌تواند با آن رقابت کند. همچنین، هرچند جنگنده نسل پنجمی Su-57 Felon روسیه در خدمت است، اما تعداد بسیار کمی از آن تاکنون ساخته شده و به همین خاطر در این فهرست جایی ندارد.

جنگنده Felon عمدتاً به این دلیل از فهرست کنار گذاشته شده که در خط مقدم جنگ اوکراین حضور چشمگیری نداشته و روسیه به‌جای آن به طور فزاینده‌ای از فلنکرها و فال‌بک‌ها استفاده می‌کند. ممکن است Su-57 یک جنگنده نسل پنجمی عالی باشد، اما تاکنون موفق به تثبیت برتری هوایی یا شکستن شبکه دفاع هوایی نشده و هنوز شایستگی خود را ثابت نکرده است.

در مجموع، یوروفایتر تایفون به دلایل مختلفی جایگاه اول این فهرست را کسب می‌کند.

یکی از دلایل آن، طراحی این جنگنده برای برتری نسبت به خانواده فلنکرهای روسی است. دلیل دیگر نیز اف-۳۵ لایتنینگ II خواهد بود.

سه کشور اصلی بهره‌بردار یوروفایتر تایفون یعنی بریتانیا، ایتالیا و آلمان یا هم‌اکنون از F-35 استفاده می‌کنند یا برنامه دارند که از آن بهره‌برداری کنند. وقتی تایفون و اف-۳۵ با هم استفاده می‌شوند، ترکیبی قدرتمند را تشکیل می‌دهند که در آن، تایفون از پنهانکاری و آگاهی موقعیتی عالی F-35 بهره‌مند می‌شود.

مشخصات Eurofighter Typhoon

جنگنده تایفون در ابتدا برای نقش برتری هوایی طراحی شده بود، اما اکنون به یک جنگنده چندمنظوره عالی تبدیل شده که توانایی حمل مقدار زیادی مهمات را دارد. در نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا، تایفون با لقب Thug به معنای قلدر و اف-۳۵ با لقب Assassin به معنای قاتل شناخته می‌شوند. این جنگنده ساخت یوروفایتر می‌تواند موشک چندمنظوره هدایت‌شونده SPEAR 3 را حمل کند، به‌علاوه نسخه‌ی SPEAR EW که قابلیت اخلال در رادارهای پدافند هوایی دشمن را دارد.

تایفون همچنین مجهز به سامانه PIRATE (تجهیزات ردیابی مادون‌قرمز غیرفعال هوابرد) است؛ سیستمی برای جست‌وجو و ردیابی مادون‌قرمز که امکان ردیابی هم‌زمان اهداف در حین اسکن را فراهم می‌کند، بدون اینکه هیچ سیگنالی منتشر شود که آن را در برابر شناسایی توسط سیگنال‌های راداری مصون نگه می‌دارد. افزون بر این، تایفون دارای چابکی و مانورپذیری پیشرفته نیز هست.

۴. F-15EX Eagle II

۱۲۹ فروند جنگنده تحویل داده شده (همگی از نوع Eagle پیشرفته)

جنگنده F-15EX Eagle II جدیدترین نسخه از خانواده F-15 Eagle است؛ هواپیمایی که در دهه ۱۹۷۰ به‌طور ویژه برای نقش برتری هوایی طراحی شده بود. این جنگنده بعدها با F-22 Raptor جایگزین شد، اما لغو زودهنگام تولید رپتور باعث شد نیروی هوایی آمریکا مجدداً به سراغ F-15 رفته و اکنون حدود ۱۰۰ فروند F-15EX را در مرحله خرید دارد. این هواپیما مزیتی مهم نسبت به F-22 و F-35 دارد: توانایی حمل مهمات بیشتر در شرایطی که حریم هوایی به‌طور کامل زیر تهدید نیست.

F-15EX به رادار AESA AN/APG-82(V)1 ساخت کمپانی ریتون مجهز شده، به همراه پاد جست‌وجو و ردیابی مادون‌قرمز Legion Pod ساخت کمپانی لاکهید مارتین (که اجازه می‌دهد اهداف هوایی بدون انتشار امواج راداری ردیابی شوند)، همراه با یک پاد هدف‌گیری مادون‌قرمز.

با این تجهیزات، این جنگنده توانایی F-15 در شناسایی، تعیین هدف و حمله را ادامه می‌دهد.
F-15EX همچنین تمام قابلیت‌های حمله هوا‌به‌زمین مدل قدیمی‌تر F-15E را حفظ کرده است، به‌علاوه توانایی متمایز حمل موشک‌های ضد تشعشع (anti-radiation) و تمام قابلیت‌های نبرد هوا‌به‌هوا را نیز داراست.

مشخصات F-15EX Eagle II

جنگنده F-15EX یک جنگنده نسل پنجم نیست، اما یکی از پیشرفته‌ترین (و شاید پیشرفته‌ترین) جنگنده‌های نسل چهارم در بازار محسوب می‌شود. در هسته کامپیوتری و محاسباتی خود، F-15EX شباهت زیادی به هواپیماهای F-15C/D که جایگزین آن‌ها شده ندارد، حتی اگر از نظر فیزیکی شباهت‌های زیادی با ایگل‌های اولیه داشته باشد.

ایگل‌های اولیه متعلق به دهه ۱۹۸۰ هستند و کامپیوترهای به کار رفته در آن‌ها هم بازتاب‌دهنده‌ی همان دورانند، در حالی که F-15EX به کامپیوترها و حسگرهای پیشرفته‌ی مدرن مجهز شده است. در عصری که جنگنده‌ها باید با دقت بالا و طیف گسترده‌ای از تسلیحات وارد میدان نبرد شده و هم‌زمان با دیگر جنگنده‌ها مقابله کنند، F-15 همچنان از لحاظ عملیاتی مرتبط و کارآمد باقی مانده است.

۳. J-20 Mighty Dragon

بیش از ۳۰۰ فروند جنگنده تحویل داده شده است

چین از نگاه عمده کارشناسان به عنوان کشوری دیده می‌شود که در فناوری جنگنده‌ از روسیه پیشی گرفته است؛ در حالی که واردات جنگنده‌های روسی را متوقف کرده و آخرین نمونه‌هایی که خریداری کرده مربوط به خانواده فلنکر بودند. پیشرفته‌ترین جنگنده در خدمت ارتش چین در حال حاضر J-20 Mighty Dragon محصول شرکت چنگدو است. تحلیل‌گرانی مستقل همچون جاستین برانکس از مؤسسه RUSI، جنگنده J-20 را یک جنگنده نسل پنجمی شایسته توصیف می‌کنند.

همچنین قابل توجه است که چین بر صادرات J-20 ممنوعیت اعمال کرده است؛ مشابه با ممنوعیت صادرات F-22 در ایالات متحده. ممکن است J-20 به اندازه F-22 یا F-35 دارای توان پنهانکاری یا آگاهی محیطی استثنایی نباشد، اما گمان می‌رود که همچنان قادر به مقابله با این جنگنده‌ها باشد. J-20 ظاهراً برای برد طولانی‌تر طراحی شده، که این امکان را به آن می‌دهد تا تانکرهای سوخت‌رسان هوایی که F-35 برای عملیات در حریم هوایی متخاصم به آن‌ها وابسته است را مورد هدف قرار دهد.

مشخصات J-20 Mighty Dragon

J-20 تنها جنگنده نسل پنجمی پنهانکار طراحی‌شده توسط چین نیست. این کشور اخیراً از جنگنده J-35 نیز رونمایی کرده است، که در طراحی تا حدی به F-35 شباهت دارد. باور بر این است که J-35 یک جنگنده ارزان‌تر و با قابلیت کمتر در مقایسه با J-20 قدرتمند باشد.

البته J-20 برای همیشه در صدر فهرست جنگنده‌های چین باقی نخواهد ماند، چرا که در پایان سال ۲۰۲۴، چین از نمونه اولیه‌ای از یک جنگنده سه‌موتوره نسل ششم به همراه سایر پلتفرم‌های پیشرفته پنهانکار رونمایی کرد.

۲. F-22 Raptor

۱۸۷ فروند از این جنگنده تحویل داده شد

جنگنده اف-۲۲ رپتور ساخت لاکهید مارتین، اولین جنگنده عملیاتی نسل پنجم جهان بود و در سال ۲۰۱۵ وارد خدمت شد. در حالی‌که نیروی هوایی ایالات متحده در ابتدا قصد داشت ۷۵۰ فروند از این جنگنده‌ها را خریداری کند، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ باعث شد ایالات متحده بدون رقیب هم‌تراز باقی بماند. نبود احساس نیاز به چنین جنگنده پیشرفته‌ای برای برتری هوایی، به‌همراه هزینه فوق‌العاده بالای آن، باعث شد این برنامه به شکل غیرمنتظره‌ای زود از موعد مورد نظر لغو شود و تنها ۱۸۷ فروند از آن به تولید برسد.

از آن زمان تاکنون، دست‌کم پنج فروند رپتور در اثر حوادث از رده خارج شده‌اند. علاوه بر این، ۳۲ فروند از مدل Block 20 هستند که صرفاً برای آموزش طراحی شده و قابلیت شرکت در نبرد را ندارند. نیروی هوایی آمریکا در حال برنامه‌ریزی برای ارتقاء این جنگنده‌ها است تا بتوانند تا دهه ۲۰۴۰ همچنان در نقش برتری هوایی خدمت کنند. این ارتقاءها شامل سیستم دفاعی مادون قرمز (IRDS) و سنسورهای جدید دیگر به‌همراه مخازن سوخت خارجی با قابلیت پنهانکاری بیشتر است.

مشخصات F-22 Raptor

اف-۲۲ یکی از معدود جنگنده‌های غربی است که می‌تواند مانورهایی همچون “کبرا” را انجام دهد که نخستین‌بار توسط خلبانان سوئدی اجرا شد. با اینکه سرعت و مانورپذیری این جنگنده چشمگیر است، اما آنچه آن را پیشرفته‌تر می‌سازد، قابلیت پنهانکاری بسیار بالا و مجموعه پیشرفته سنسورهای آن است که نمای جامعی از میدان نبرد فراهم می‌کند. این قابلیت‌ها به اف-۲۲ اجازه می‌دهد تا اهداف خود را شناسایی و با آن‌ها درگیر شود، پیش از آن‌که آن‌ها حتی از حضورش باخبر شوند.

۱. F-35 A/B/C Lightning II

بیش از ۱,۱۰۰ فروند از این جنگنده تاکنون تحویل داده شده است

اف-۳۵ ساخت لاکهید مارتین از نگاه عمده کارشناسان نظامی به‌عنوان پیشرفته‌ترین و توانمندترین جنگنده امروزی شناخته می‌شود. با حدود ۱٬۲۰۰ فروند که به ارتش آمریکا و متحدان آن تحویل داده شده‌اند، اف-۳۵ بیش از تمامی جنگنده‌های نسل پنجم دیگر در سراسر جهان در خدمت است. رسانه‌های غربی و اسرائیلی مدعی هستند که در جریان جنگ ۱۲ روزه بین اسرائیل و ایران از این جنگنده استفاده شده است.

اف-۳۵ از بسیاری جهات بیش از آن‌که شبیه یک جنگنده نسل دوم یا سوم باشد، به یک ابررایانه پرنده مجهز به حسگرهای چندگانه شباهت دارد. این جنگنده به‌طور پیوسته در حال توسعه و بهبود است و آخرین ارتقاء آن با نام Technology Refresh 3 به‌تازگی با موفقیت توسط لاکهید مارتین عملیاتی شده است. اف-۳۵ جنگنده‌ای مدرن‌تر از اف-۲۲ محسوب می‌شود و برای انجام دامنه وسیع‌تری از مأموریت‌ها طراحی شده است.

مشخصات F-35 A/B/C Lightning II

اگرچه اف-۲۲ همچنان در نقش برتری هوایی بی‌رقیب باقی مانده، اما برای سایر مأموریت‌ها چندان مناسب نیست. در مقابل، اف-۳۵ نه تنها در برتری هوایی نیز موفق عمل می‌کند، بلکه در حال پیشرفت مداوم در این حوزه است. خانواده F-35 پیشرفته‌ترین جنگنده‌ها در یکپارچه‌سازی سنسورها و نمایش اطلاعات حیاتی روی نمایشگر کلاهخودی خلبان محسوب می‌شوند که قابلیت نمایش ۴۰ درجه افقی و ۳۰ درجه عمودی دارد.

نمایشگر کلاهخودی اف-۳۵ شامل نمایشگر هدزآپ (HUD)، یک دوربین دوچشمی و نمایش شبانه داخلی بدون نیاز به عینک دید در شب و سیستم نشانه‌گیری تصویری است. همچنین این جنگنده به رادار بسیار پیشرفته AN/APG-81 ساخت نورثروپ گرومن مجهز شده که قادر است در حالت Synthetic Aperture Radar (SAR) نقشه‌برداری کرده، اهداف را شناسایی کند و مختصات جی‌پی‌اس آن‌ها را حتی از میان پوشش ابری استخراج نماید. این عملکرد فوق‌العاده در کنار توانایی پنهانکاری کم‌نظیر، اف-۳۵ را به یکی از برترین جنگنده‌های تاریخ تبدیل کرده است.

جدول مقایسه پیشرفته‌ترین جنگنده‌های جهان