پازوزو (Pazuzu) یک موجود الهی اهریمنی در اسطوره‌های آشوری و بابلی است که با نیروهای ویرانگر و بلاهای طبیعی پیوند دارد. مدتی است در شبکه‌های اجتماعی شایعاتی رواج یافته که عروسک لابوبو را الهام‌گرفته از نماد پازوزو می‌دانند؛ ادعایی که مستنداتی برای آن وجود ندارد. در ادامه به تاریخچه و نماد پازوزو و حضور آن در فرهنگ مدرن پرداخته می‌شود.
آیا عروسک لابوبو واقعاً از پازوزو الهام گرفته شده است؟
پس از ترند شدن عروسک لابوبو در جهان که به هجوم عروسک‌های لابوبو تقلبی به بازار منجر شد، این شایعه رواج یافت که آنها بر اساس پازوزو ساخته شده‌اند. ماجرا تا جایی پیش رفت که برخی طرفداران به‌دلیل ترس، این عروسک‌ها را آتش زدند.
در میان این جنجال‌ها، ویدئوها و پست‌هایی منتشر شدند که چهره لابوبو را با پازوزو مقایسه کرده و به‌طور طنزآمیز یا جدی، آن را به داستان‌های ترسناک نسبت می‌دادند. برخی روایت‌ها از «حرکت‌های خودجوش» عروسک‌ها، خواب‌های آشفته، یا تأثیرات عجیب بر حیوانات خانگی حکایت داشتند و موجی از اضطراب و خرافه‌گرایی را به‌راه انداختند.
بااین‌حال، کارشناسان و منابع معتبر، این ارتباط را به‌صراحت رد کرده‌اند؛ نخست اینکه لابوبو بر پایه فولکلور اسکاندیناوی طراحی شده و هیچ ریشه‌ای در اسطوره‌های بین‌النهرین ندارد و دوم اینکه شباهت ظاهری صرف مانند داشتن دندان‌های تیز یا لبخندی پهن، برای نتیجه‌گیری معنا‌دار درباره الهام‌گیری یا شباهت مفهومی کافی نیست.
تاریخچه و اسطوره‌شناسی پازوزو
پازوزو در باورهای بین‌النهرین به عنوان «پادشاه دیوان باد» و نماینده بادهای جنوب‌غربی شناخته می‌شد. او آورنده توفان، خشکسالی و قحطی بود و در فصل بارندگی موجب هجوم آفت ملخ می‌شد. این موجود اهریمنی با چهره‌ای ترسناک تجسمی از بادهای ویرانگر و بلا بود که فقر و تباهی به همراه می‌آورد.
با وجود خوی شیطانی، پازوزو نقش دوگانه‌ای در میان اساطیر ایفا می‌کرد و مردم برای محافظت از خود به او متوسل می‌شدند. رقیب اصلی او الهه اهریمنی به نام لاماشتو (Lamashtu) بود که زنان باردار و نوزادان را دچار بیماری و مرگ می‌کرد. از همین رو در دوران آشور و بابل باستان، مجسمه‌ها و طلسم‌های کوچکی از آن می‌ساختند و آنها را کنار گهواره نوزاد یا به گردن زنان باردار می‌آویختند تا شرّ لاماشتو را دفع کنند.
زنان باردار بین‌النهرین معتقد بودند تنها این دیو ترسناک توان رویارویی با لاماشتو را دارد و بدین ترتیب علی‌رغم پلیدی ذاتی‌اش، پازوزو به سپری حفاظتی در برابر بیماری‌ها و بلاها بدل شده بود.
نماد پازوزو چیست؟
مجسمه برنزی پازوزو (مربوط به حدود سده هشتم پیش از میلاد) که در موزه لوور نگهداری می‌شود، هیئت هیولاوار این دیو را به‌خوبی نمایش می‌دهد. پازوزو اغلب با بدنی انسان‌گونه و اجزایی از چندین جانور به تصویر کشیده شده است: سرِ شیر یا سگ، چنگال‌های عقاب به جای پا، دو جفت بال، دُمی شبیه کژدم و اندام تناسلی مارمانند که بیانگر قدرت شوم اوست.
در بسیاری از تندیس‌ها دست راست آن به سوی آسمان و دست چپ به سمت زمین اشاره می‌کند. چهره عجیب با چشم‌های برجسته و دهان باز با دندان‌های نمایان، جلوه‌ای هولناک به او می‌بخشد که به اعتقاد باستانیان نشان‌دهنده قدرت اهریمنی این موجود بوده است.
نماد پازوزو در فرهنگ باستانی به عنوان وسیله محافظت‌کننده به کار می‌رفت. همان‌طور که اشاره شد، مجسمه‌ها و آویزهای کوچکی از پازوزو را به عنوان طلسم همراه خود نگه می‌داشتند تا بلا را دفع کند.
نکته جالب آن‌که در بسیاری از طلسم‌ها تنها سرِ پازوزو به‌تنهایی ساخته می‌شد؛ چرا که مردم معتقد بودند همان یک سرِ دیو برای دور کردن ارواح پلید کافی است.
پازوزو در فرهنگ مدرن و فیلم‌ها
چهره پازوزو پس از هزاران سال، در فرهنگ مدرن نیز حضور خود را حفظ کرده است. این دیو باستانی به واسطه فیلم‌های هالیوودی به خصوص جن‌گیر (The Exorcist) به شهرتی جهانی دست یافت.
در داستان فیلم جن‌گیر (۱۹۷۳)، این موجود اهریمنی به شکل روحی شیطانی ظاهر می‌شود که دختری جوان به نام «رِیگِن مک‌نیل» را تسخیر می‌کند. مجسمه پازوزو در سکانس آغازین فیلم نیز حضوری نمادین دارد و مواجهه «پدر مرین» با آن، مقدمه‌ای بر نبرد خیر و شر است. این نماد در دنباله‌های بعدی جن‌گیر ۲ (۱۹۷۷) نیز ظاهر شده است.
بدون نظر