در رقابت برای تبدیل شدن به برترین قدرت نظامی جهان، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده طی دوران جنگ سرد مجموعه‌ای از فناوری‌ها را تولید کردند که همچنان چشم‌انداز نظامی مدرن را شکل می‌دهند. سرتیتر اخبار اخیر همچنان ریشه بسیاری از رویدادهای امروز را به رقابت تسلیحاتی مشهور قرن بیستم بین این دو ابرقدرت نسبت می‌دهند؛ از منشأ گنبد طلایی در رقابت فضایی گرفته تا کشمکش ایران و اسرائیل که به بحث‌های جنگ سرد درباره انبارهای هسته‌ای بازمی‌گردد.
یکی از تأثیرگذارترین چالش‌های فناوری در دوران جنگ سرد، جست‌وجوی بهترین جنگنده جهان بود که منجر به تولد دو هواپیمای جنگی نمادین شد: F-16 و MiG-29.
برآمده از درخواست پنتاگون برای ساخت یک جنگنده سبک‌وزن جدید، F-16 Fighting Falcon به یکی از ترسناک‌ترین جنگنده‌های تاریخ تبدیل شد و از زمان آغاز خدمت عملیاتی‌اش در سال ۱۹۷۹، رکورد نبرد هوایی ۷۶ پیروزی و تنها ۱ شکست را ثبت کرده است. در نزدیک به نیم قرن، ۲۵ کشور از این هواپیما استفاده کرده‌اند، بیش از ۱۳ میلیون سورتی پرواز انجام داده و مجموعاً بیش از ۱۹ میلیون ساعت پرواز را به ثبت رسانده است.
برای مقابله با موفقیت F-16 آمریکایی، شوروی جنگنده MiG-29 را توسط میکویان-گورویچ ساخت؛ یک جنگنده ترسناک نسل چهارم با قابلیت‌های دوگانه برای حملات هوایی و زمینی. این هواپیما که توسط ناتو Fulcrum نام‌گذاری شد، توانایی‌هایی داشت که حتی می‌توانست از نظر سرعت، حداکثر ارتفاع پرواز و برخی سامانه‌های راداری و هدف‌گیری، از رقیب آمریکایی خود پیشی بگیرد. اگرچه F-16 پیشرفته‌تر به حساب می‌آمد، اما موتور قدرتمندتر، سقف پروازی بالاتر و رادار و سامانه‌های هدف‌گیری به‌روز MiG-29 آن را به دشمنی خطرناک برای خلبانان غربی تبدیل می‌کرد. هر دو هواپیما هنوز هم ستون فقرات چندین نیروی هوایی در جهان هستند که این موضوع گواهی بر تأثیر ماندگار این جنگنده‌های متعلق به دوران جنگ سرد است.
ماشین‌های جنگی سبک و پرقدرت
ایده اولیه ساخت F-16 در دهه ۱۹۷۰ شکل گرفت؛ جایی که شرکت جنرال داینامیکس آن را کوچک‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر از نسل‌های پیشین طراحی کرد. جنگنده‌های قبلی به دلیل جثه بزرگ، در میدان نبرد سنگین و مانور دادن با آن‌ها دشوار بود. F-16 با وزن ۸٬۹۴۰ کیلوگرم، طول ۱۴.۹ متر و دهانه بال تقریباً ۱۰ متر، تنها کسری از اندازه جنگنده اصلی نیروی هوایی آمریکا در جنگ ویتنام یعنی F-4C Phantom II ساخت مک‌دانل داگلاس بود.
در زمان رونمایی، F-16 پیشرفته‌ترین جنگنده موجود در بازار بود که فناوری‌های بیشتری را در قالبی کوچک‌تر جای داده بود تا چابکی بالاتری داشته باشد. این جت با استفاده از موتور توربوفن Pratt & Whitney F-100 یا General Electric F110 می‌تواند به سرعت ماخ ۲ (حدود ۲٬۴۱۴ کیلومتر بر ساعت) برسد، ۱۲٬۲۴۷ کیلوگرم نیروی رانش تولید کند و تا سقف پرواز کمی بیش از ۱۵٬۲۴۰ متر اوج بگیرد. این جنگنده تک‌نفره همچنین یکی از طولانی‌ترین بردهای پروازی در میان جنگنده‌ها را دارد؛ ۳٬۲۲۲ کیلومتر با مخزن سوختی با حجم ۵٬۴۴۳ لیتر.
MiG-29 اما کمی بزرگ‌تر از رقیب آمریکایی خود است. با طولی نزدیک به ۱۷.۳۷ متر و دهانه بال ۱۱.۴۳ متر، جنگنده روسی حدود ۲٬۲۶۸ کیلوگرم سنگین‌تر از F-16 است. با این حال، در این بدنه بزرگ‌تر، MiG-29 نیروی رانش و سرعت بیشتری نسبت به فالکون ارائه می‌دهد و با دو موتور توربوفن Isotov RD-33 به سرعت ماخ ۲.۳ (حدود ۲٬۸۳۷ کیلومتر بر ساعت) می‌رسد و بیش از ۲۵ درصد نیروی رانش بیشتری نسبت به رقیب آمریکایی خود تولید می‌کند. این توان اضافه به MiG-29 اجازه می‌دهد به ارتفاعات بالاتری تا نزدیک ۱۸٬۲۸۸ متر صعود کند. با این وجود، برد عملیاتی این جنگنده چندمنظوره کمتر از رقیب آمریکایی‌اش است و تنها به ۲٬۵۹۲ کیلومتر می‌رسد.
نبرد تن‌به‌تن
با وجود عقب‌ماندن از MiG-29 در سرعت و قدرت، F-16 از همان ابتدای طراحی یک برتری متمایز نسبت به رقیب روسی داشت: مانورپذیری. این جنگنده از همان ابتدا از سیستم پیشرفته پرواز با سیم استفاده می‌کرد — سیستمی که در آن کابل‌های مکانیکی با سیم‌های الکتریکی جایگزین می‌شوند تا فرمان‌های خلبان سریع‌تر و دقیق‌تر منتقل شوند — و همین امر کنترل بیشتری در نبردهای با شتاب گرانشی بالا به خلبان می‌داد. در مقابل، MiG-29 با سیستم کنترل پرواز هیدرولیکی سنتی طراحی شده بود، که بعدها اصلاح شد. یکی دیگر از ضعف‌هایی که بعداً در جنگنده روسی برطرف شد، استفاده از آلیاژ آلومینیوم به‌جای مواد کامپوزیت در بدنه بود.
از نظر تسلیحات، هر دو جنگنده به شکلی مشابهی تجهیز شده‌اند. MiG-29 Fulcrum به شش موشک هوا‌به‌هوا و یک توپ خودکار تک‌لول ۳۰ میلی‌متری GSh-301 مسلح است. در همین حال، F-16 نیز شش موشک هوا‌به‌هوا را برای نبرد هوایی همراه دارد و علاوه بر آن یک توپ چندلول ۲۰ میلی‌متری M-61A1 با ۵۰۰ گلوله در اختیار دارد. هر دو جنگنده چندمنظوره بوده و توانایی حمل محموله‌های سنگین را دارند. به‌عنوان مثال، F-16 می‌تواند تا دو بمب ۹۰۷ کیلوگرمی حمل کند، در حالی که MiG-29 قادر به پشتیبانی از بمب‌ها و راکت‌های ۵۷ میلی‌متری، ۸۰ میلی‌متری و ۲۴۰ میلی‌متری است. علاوه بر تسلیحات معمول، هر دو جنگنده توانایی حمل کلاهک هسته‌ای را نیز دارند.
تا به امروز، این دو جنگنده همچنان بخش جدایی‌ناپذیری از ناوگان‌های نیروی هوایی جهان هستند. با بیش از ۴٬۵۰۰ فروند F-16 که در اختیار ۲۵ ارتش قرار دارد، فالکون — که اکنون پس از خرید بخش جنگنده‌سازی جنرال داینامیکس توسط لاکهید مارتین تولید می‌شود — همچنان به تکامل ادامه داده تا یکی از ترسناک‌ترین جنگنده‌های تاریخ باقی بماند. در همین حال، MiG-29 Fulcrum نیز همچنان توسط ده‌ها کشور از جمله لهستان، هند، ایران و اوکراین به کار گرفته می‌شود.
بدون نظر