تلاش آفریقا برای بازطراحی نقشه «تحریف‌شده» جهان و جایگزینی نقشه «زمین برابر»

کشورهای آفریقایی خواستار بازطراحی نقشه «تحریف‌شده» جهان شده‌اند تا مقیاس واقعی این قاره به‌درستی نمایش داده شود. آن‌ها معتقدند که آفریقا برای قرن‌ها نادرست به تصویر کشیده شده است.

اتحادیه آفریقا از کارزاری حمایت کرده که هدف آن کنار گذاشتن نقشه مرکاتور قرن شانزدهم و جایگزینی آن با نقشه‌ای است که اندازه واقعی آفریقا را بهتر نشان دهد.

این اتحادیه که شامل ۵۵ کشور است، نقشه مرکاتور را به دلیل بزرگ‌نمایی مناطق نزدیک به قطب مانند گرینلند و آمریکای شمالی و کوچک‌نمایی آفریقا و آمریکای جنوبی مورد انتقاد قرار داده است.

آن‌ها بر این باورند که چنین تحریفی باعث کم‌اهمیت جلوه دادن آفریقا شده و در مقابل، آمریکا و اروپا را بزرگ‌تر از اندازه واقعی نشان داده است.

نقشه مرکاتور و مشکل تحریف اندازه‌ها

نقشه مرکاتور که یکی از شناخته‌شده‌ترین نقشه‌های جهان است که در سال ۱۵۶۹ توسط جغرافی‌دان فلاندری جراردوس مرکاتور برای مقاصد دریانوردی طراحی شد.

این نقشه باعث شده که قاره آفریقا کوچک‌تر به نظر برسد، زیرا کشورهایی که دورتر از خط استوا هستند، در آن بزرگ‌تر نمایش داده می‌شوند. به همین دلیل، گرینلند تقریباً هم‌اندازه آفریقا دیده می‌شود، در حالی که در واقع آفریقا ۱۴ برابر بزرگ‌تر است.

سلما ملیکا حدادی، معاون کمیسیون اتحادیه آفریقا، در این باره توضیح داده که موضوع فقط یک نقشه ساده نیست، بلکه این نقشه باعث ایجاد این تصور اشتباه شده که آفریقا در حاشیه قرار دارد. او یادآور شده که آفریقا با بیش از یک میلیارد جمعیت، دومین قاره بزرگ جهان از نظر مساحت است.

به گفته حدادی، چنین کلیشه‌هایی بر رسانه‌ها، نظام آموزشی و حتی سیاست‌گذاری‌ها تأثیر می‌گذارند. از نگاه فعالان این جنبش، نمایش نادرست اندازه آفریقا در نقشه‌ها باعث ایجاد باورهای غلط درباره اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی این قاره شده است.

کارزار «تصحیح نقشه» و پیشنهاد جایگزین

اتحادیه آفریقا اکنون از کارزار «تصحیح نقشه» حمایت می‌کند. هدف این کارزار، ترویج استفاده از پروژکشن «زمین برابر» است که در سال ۲۰۱۸ ارائه شد و تلاش دارد که ابعاد واقعی کشورها را بازتاب دهد. در بیانیه این کارزار آمده است:

در جهانی که اندازه اغلب معادل قدرت تلقی می‌شود، تحریف مقیاس واقعی آفریقا، برداشت‌های اشتباهی درباره جایگاه ژئوپلیتیکی و اقتصادی آن ایجاد کرده است.

در ادامه تأکید شده که ایالات متحده، چین، هند، ژاپن، مکزیک و بخش زیادی از اروپا در داخل قاره آفریقا جا می‌گیرند و باز هم زمین باقی می‌ماند. با این وجود، بیشتر جهان همچنان از نقشه مرکاتور استفاده می‌کند که مقیاس آفریقا را نادرست نشان داده و ارزش آن را کاهش داده است.

اگرچه انتقاد از نقشه مرکاتور موضوع تازه‌ای نیست، اما این بار با تلاش گروه‌هایی مانند «آفریقا بدون فیلتر» و «اسپیک آپ آفریقا»، حرکت جدی‌تری برای جایگزینی آن شکل گرفته است.

واکنش سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی

فعالان این جنبش خواستار آن هستند که نقشه «زمین برابر» در سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل، بانک جهانی، مدارس و رسانه‌ها مورداستفاده قرار گیرد.

یکی از سخنگویان بانک جهانی که آن‌ها در نقشه‌های ثابت از وینکل-تریپل یا زمین برابر استفاده می‌کنند و نقشه مرکاتور را به‌تدریج از نقشه‌های آنلاین حذف خواهند کرد.

موکی ماکورا، مدیر اجرایی «آفریقا بدون فیلتر»، گفته است:

اندازه کنونی آفریقا در نقشه اشتباه است. این طولانی‌ترین جریان گمراه‌کننده تاریخ است و باید متوقف شود.

همچنین، فارا ندیایه، هم‌بنیان‌گذار «اسپیک آپ آفریقا»، توضیح داده که این نقشه حتی بر هویت و غرور مردم آفریقا تأثیر گذاشته؛ به‌ویژه بر کودکان که در دوران مدرسه با آن مواجه می‌شوند. او تصریح کرده که آن‌ها در حال کار روی برنامه درسی جدیدی هستند تا نقشه زمین برابر به‌عنوان استاندارد آموزشی در همه مدارس آفریقا تدریس شود.

حدادی هم تأکید کرده که حمایت اتحادیه آفریقا از این کارزار در راستای هدف بزرگ‌تر این اتحادیه برای بازپس‌گیری جایگاه واقعی آفریقا در جهان است، به‌خصوص در شرایطی که مطالبه غرامت بابت استعمار و برده‌داری شدت گرفته است.

چالش‌ها و آینده نقشه‌های جهانی

پروژکشن مرکاتور همچنان به شکل گسترده مورداستفاده است؛ از جمله در مدارس و شرکت‌های فناوری. گوگل مپس در سال ۲۰۱۸ نسخه دسکتاپ خود را از مرکاتور به نمای سه‌بعدی کره تغییر داد، اما کاربران همچنان می‌توانند در صورت تمایل، تنظیمات خود را به نسخه مرکاتور بازگردند. با این حال، در اپلیکیشن موبایل، مرکاتور همچنان پیش‌فرض است.

کارزار «تصحیح نقشه» اعلام کرده که درخواست رسمی خود را به نهاد ژئواسپاتیال سازمان ملل ارسال کرده و قرار است که این موضوع توسط کمیته‌ای از کارشناسان بررسی شود.

حمایت از این جنبش تنها محدود به آفریقا نیست. برای مثال، دوربرن اومارد، نایب‌رئیس کمیسیون غرامت جامعه کارائیب نیز از نقشه زمین برابر حمایت کرده و آن را نشانه‌ای برای رد ایدئولوژی قدرت و سلطه در نقشه مرکاتور دانسته است.

از سوی دیگر، نیک میلیا، مسئول بخش نقشه‌ها در کتابخانه‌های بودلیان دانشگاه آکسفورد، یادآور شده که تمام نقشه‌ها به‌طور طبیعی دچار نوعی تحریف هستند، زیرا نمایش دقیق کره زمین روی صفحه‌ای صاف امکان‌پذیر نیست. او توضیح داده که هنگام ترسیم یک جسم کروی روی سطح صاف، به ناچار بخشی از تصویر تغییر می‌کند.

نقشه مرکاتور در قرن شانزدهم به دلیل کارایی بالا در دریانوردی بسیار پرکاربرد بود، زیرا خطوط مستقیم روی آن با مسیرهای مستقیم در دنیای واقعی همخوانی داشت.

این نقشه بعدها به استاندارد نقشه‌های آنلاین تبدیل شد، هرچند برای نمایش دقیق اندازه خشکی‌ها مناسب نیست. در مقابل، نقشه زمین برابر سطح واقعی را بهتر نشان می‌دهد، اما همچنان ایراداتی دارد؛ از جمله تغییر شکل نسبی قاره‌ها.