مردم عراق در ششمین انتخابات این کشور از زمان سقوط رژیم بعث (۲۰۰۳)، روز سه‌شنبه ۲۰ آبان سرنوشت سیاسی عراق را تا ۴ سال آینده رقم خواهند زد. در نظام سیاسی جدید عراق که در زمره نظام‌های مردم‌سالار پارلمانی دسته‌بندی می‌شود، نخست‌وزیر قدرتمندترین جایگاه را در میان ارکان سه‌گانه دارد. مردم با آراء مستقیم نمایندگان مجلس را تعیین می‌کنند؛ مجلس نیز موظف است رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر را انتخاب و تایید صلاحیت کند. در این حکومت پارلمانی، قوه مجریه در اختیار نخست‌وزیر عراق است که توسط نمایندگان ائتلاف اکثریت مجلس نمایندگان عراق برای یک دوره ۴ ساله انتخاب می‌شود.
سیستم دولت در عراق چگونه است؟
سیستم حاکمیتی عراق یک حکومت فدرال به حساب می‌آید و این امر به مناطق مختلف کشور اجازه می‌دهد تا به صورت خودمختار عمل کنند. اقلیم کردستان نمونه بارز این خودمختاری است. این منطقه حکومت محلی و نیروی نظامی مستقلی دارد و در بسیاری از امور داخلی خود تصمیم‌گیری می‌کند. با این حال، همچنان تحت نظارت دولت مرکزی عراق است. مجمع نمایندگان عراق نقش مهمی در تعیین سیاست‌ها و مدیریت کشور داشته و مسئولیت انتخاب رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر را بر عهده دارد؛ مجمع نمایندگان عراق همچنین وظیفه نظارت بر عملکرد دولت را انجام می‌دهد.
طبق قانون اساسی عراق، نخست‌وزیر این کشور همیشه از بین شیعیان انتخاب می‌شود به این دلیل که شیعیان بیشترین جمعیت را در عراق دارند؛ سپس، رئیس مجلس از سوی اهل سنت و پس از آن نیز، رئیس‌جمهور باید از میان کُردها باشد. ناگفته نماند که رئیس‌جمهور عراق دو معاون دارد که یکی از آنها سنی و دیگری از میان شیعیان انتخاب می‌شود و دو سمت ارشد دیگر نیز دو معاون از دو گروه دیگر خواهند داشت.
کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق، ۷٬۷۴۴ نامزد (۲٬۲۳۵ نفر زن) را در رقابت برای ۳۲۹ کرسی پارلمان عراق تأیید و ۸۴۸ نامزد را رد صلاحیت کرده است. دست‌کم ۲۵ درصد از این کرسی‌ها (۸۳ کرسی)، برای زنان در نظر گرفته شده؛ این کرسی‌ها از طرف نامزد‌های زن با بیشترین تعداد آرا در هر حوزه انتخابیه به دست می‌آیند. ناگفته نماند که در این انتخابات ۳۱ ائتلاف سیاسی، ۳۸ حزب و ۷۵ لیست مستقل به رقابت می‌پردازند که همگی به دنبال کسب کرسی پارلمان هستند.
اگر نامزد‌های برنده درصد مورد نیاز را کسب نکنند، با نامزد‌های بازنده‌ای که بیشترین تعداد آرا را در فهرست غیر برنده به دست آورده‌اند، جایگزین شده و از دستیابی به درصد مورد نیاز در هر استان اطمینان حاصل می‌شود. قانون انتخاباتی عراق همچنین تصریح می‌کند که ۹ کرسی به گروه‌های قومی و مذهبی خاص در سطح استان یا کشور برسد؛ این کرسی‌ها شامل ۵ کرسی برای مسیحیان و یک کرسی برای هر یک از صابئین مندایی، ایزدی‌ها، شبک‌ها و کرد‌های فِیلی است. نامزد‌های این گروه‌ها که بیشترین تعداد آرا را در سهمیه اختصاص داده شده کسب می‌کنند، این کرسی‌ها را به دست خواهند آورد.
برجسته‌ترین نیرو‌های سیاسی رقیب در عراق کدامند؟
با توجه به ساختار تقسیم‌بندی قومی و مذهبی عراق، رقابت‌ها غالباً در داخل فرقه‌ها و اقلیت‌ها انجام می‌شود.
نیرو‌های شیعه
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، ریاست ائتلاف بزرگی به نام «ائتلاف سازندگی و توسعه» را بر عهده دارد که شامل جنبش الفراتین (به ریاست السودانی)، ائتلاف ملی (به ریاست ایاد علاوی)، جنبش عطاء (به ریاست فالح الفیاض)، جندالامام (به ریاست احمد الاسدی)، ابداع کربلا (به ریاست استاندار آن، نصیف الخطابی)، تجمع نسل‌ها (به ریاست محمد الصیهود) و ائتلاف راهحلها (به ریاست محمدصاحب الدراجی) می‌شود. سایر ائتلاف‌های شیعه نیز عبارتند از:
ائتلاف دولت قانون، به ریاست نوری المالکی، نخست‌وزیر پیشین، و ائتلاف بنیاد، به ریاست محسن المندلاوی، در فهرست‌های جداگانه‌ای شرکت خواهند کرد.
مجلس اعلا به ریاست همام حمودی و حزب قدرت ملی به ریاست عبدالحسین عبطان، وزیر پیشین جوانان و ورزش، نیز در این انتخابات شرکت می‌کنند.
جنبش حکمت به ریاست عمار الحکیم و ائتلاف پیروزی به ریاست حیدر العبادی، مانند انتخابات قبلی در قالب یک ائتلاف واحد با نام «ائتلاف نیرو‌های دولت ملی» وارد انتخابات شده‌اند.
در مورد عصائب اهل‌الحق به ریاست قیس الخزعلی، این گروه با فهرست جداگانه‌ای تحت عنوان «صادقون» به ریاست نعیم العبودی، وزیر آموزش عالی، وارد انتخابات می‌شود.
همچنین ائتلاف خدمات به ریاست شبل الزیدی در انتخابات شرکت می‌کند.
جنبش صدر؛ مقتدی صدر، رئیس جنبش صدر عراق تحریم کامل انتخابات را اعلام کرده است.
احزاب اهل تسنن
ائتلاف «پیشرفت» به ریاست محمد الحلبوسی، رئیس پیشین پارلمان، در انتخابات ۲۰۲۱ نتایج قابل‌توجهی کسب کرد و انتظار می‌رود در این دوره انتخابات نیز تعداد قابل توجهی کرسی به دست آورد.
ائتلاف حاکمیت ملی-قانونگذاری؛ این ائتلاف شامل خمیس الخنجر، رئیس ائتلاف حاکمیت؛ زیاد الجنابی، رئیس فراکسیون ابتکار و محمود المشهدانی، رئیس پارلمان عراق است.
ائتلاف عزم؛ ائتلاف عزم به ریاست مثنی السامرایی نیز در انتخابات حاضر می‌شوند و انتظار می‌رود به‌شدت با الحلبوسی برای ۱۵ کرسی استان الانبار و کرسی‌های اهل تسنن در بغداد رقابت کند.
ائتلاف‌های دیگر برای کرسی‌های باقی‌مانده اهل تسنن حاضر می‌شوند، که مهم‌ترین آنها «نینوا برای مردمش» به ریاست عبدالله الیاور و ائتلاف قاطع به ریاست ثابت العباسی، وزیر دفاع عراق هستند.
حزب «هویت ملی» نیز شامل نامزد‌های اهل تسنن است و ریاست آن را عمر نامق‌المولی، معاون فعلی استاندار نینوا، بر عهده دارد، هرچند که این حزب از طرف ریان الکلدانی، رئیس جنبش بابلیون، مدیریت می‌شود.
دو حزب اصلی کُرد، حزب دموکرات کردستان (KDP) به ریاست مسعود بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان (PUK) به ریاست بافل طالبانی، تصمیم گرفتند در این انتخابات با فهرست‌های جداگانه شرکت کنند.
حزب دموکرات کردستان از پایگاه مردمی گسترده‌ای در دهوک و اربیل برخوردار است، در حالی که اتحادیه میهنی کردستان در سلیمانیه و مناطق اطراف آن که پایگاه‌های سنتی این حزب محسوب می‌شوند، محبوبیت دارد.
دیگر احزاب کُرد نیز در این انتخابات شرکت می‌کنند، به‌ویژه جنبش نسل نو به ریاست شاسوار عبدالواحد و جنبش تغییر به ریاست نوشیروان مصطفی، عضو سابق اتحادیه میهنی کردستان.
جبهه خلق به ریاست لاهور شیخ جنگی، یکی دیگر از اعضای سابق اتحادیه میهنی کردستان، نیز در این انتخابات شرکت می‌کنند.
احزاب دیگر شامل اتحادیه اسلامی کردستان به ریاست صلاح‌الدین محمد بهاءالدین، گروه عدالت کردستان به ریاست علی باپیر و جبهه موضع به ریاست علی حمه‌صالح، نماینده سابق پارلمان هستند.
احزاب فرافرقه‌ای
عدنان الزرفی، رئیس جنبش وفاداری و استاندار سابق نجف، از تشکیل ائتلافی از چندین نیروی مدنی به نام «ائتلاف جایگزین» خبر داد. این ائتلاف شامل جنبش وفاداری، حزب کمونیست (به ریاست رائد فهمی)، حزب خانه ملی (به ریاست حسین الغرابی)، حزب استقلال ملی (به ریاست سجاد سالم) و چندین حزب مدنی کوچک‌تر است.
همچنین ائتلاف دموکراتیک مدنی به ریاست علی الرفاعی در انتخابات عراق شرکت می‌کند که شامل جریان سوسیالدموکرات، ابتکار ملی و افق نو می‌شود.
احزاب مسیحی
احزاب سیاسی مسیحی از تشکیل ائتلافی واحد به نام «ائتلاف مسیحی» خبر دادند؛ این ائتلاف شامل شورای ملی کلدانی، جنبش تجمع سریانی، اتحادیه دموکراتیک کلدانی، انجمن ارمنی، لیگ جهانی کلدانی، جنبش شلما و نهاد اداری جامعه ارتدکس ارمنی است. این ائتلاف در مقابل جنبش بابل به ریاست ریان الکلدانی قرار دارد.
چه قانون انتخاباتی در عراق اعمال خواهد شد؟
انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ عراق براساس قانون شماره ۴ سال ۲۰۲۳، سومین اصلاحیه قانون انتخابات شورای نمایندگان و شورا‌های استانی و منطقه‌ای شماره ۱۲ سال ۲۰۱۸، که در ۲۷ مارس ۲۰۲۳ (۷ فروردین ۱۴۰۲) در پارلمان این کشور به تصویب رسید، برگزار خواهد شد. این قانون از سیستم فهرست باز با نمایندگی متناسب برای نهادهای شرکت‌کننده استفاده می‌کند.
این انتخابات تحت سیستم حوزه انتخاباتی تک‌استانی برگزار خواهد شد؛ ضریب انتخاباتی در سطح استانی با استفاده از سیستم اصلاح شده نمایندگی با فهرست‌های باز محاسبه می‌شود. این بدان معناست که تعداد آرای معتبر برای هر حزب، فهرست یا نامزد بر عددی بزرگ‌تر از یک (به‌عنوان مثال ۱.۷ یا ۱.۹ و به دنبال آن اعداد فرد مانند ۳، ۵، ۷ و غیره) تقسیم می‌گردد. سپس نتایج به ترتیب نزولی از بالاترین به پایین‌ترین رتبه‌بندی شده و کرسی‌های حوزه انتخاباتی بر این اساس تا زمان پر شدن حوزه، اختصاص داده می‌شوند.
این اصلاحیه شانس فهرست‌های کوچک‌تر و مستقل را کاهش می‌دهد و در عین حال به نفع فهرست‌های بزرگ‌تر است.
واجدین شرایط شرکت و نامزدی در انتخابات عراق
هر شهروند عراقی که به سن ۱۸ سالگی رسیده باشد، واجد شرایط رأی دادن در انتخابات است؛ هر کسی که بالای ۲۸ سال سن داشته و دارای مدرک تحصیلی معتبر باشد، واجد شرایط نامزدی برای پارلمان است؛ البته مشروط بر اینکه به جرمی شامل فساد اخلاقی محکوم نشده یا مشمول رویه‌های کمیسیون موسوم به بعث‌زدایی نباشد.
در مجموع، حدود ۳۰ میلیون عراقی از ۴۶ میلیون جمعیت این کشور واجد شرایط رأی دادن هستند؛ با این حال، نزدیک به ۷ میلیون شهروند کارت رأی خود را تمدید نکرده‌اند و بنابراین نمی‌توانند در انتخابات حاضر شوند.
زمان برگزاری انتخابات عراق
عراق روز شنبه، ۸ نوامبر (۱۷ آبان)، وارد سکوت انتخاباتی سراسری شد و این آخرین مکث پیش از آغاز رأی‌گیری ویژه و عمومی برای ششمین انتخابات پارلمانی این کشور بود که قرار است سه‌شنبه، ۱۱ نوامبر (۲۰ آبان)، برگزار شود.
کمیسیون عالی مستقل انتخابات اعلام کرد که دوره سکوت در روز شنبه و یک روز پیش از رأی‌گیری ویژه در روز یکشنبه ۹ نوامبر (۱۸ آبان) و رأی‌گیری عمومی در روز سه‌شنبه، آغاز شده است. پس از رأی‌گیری ویژه روز یکشنبه، رأی‌گیری عمومی در روز سه‌شنبه برگزار خواهد شد، زمانی که شهروندان سراسر عراق و منطقه کردستان عراق برای انتخاب پارلمان جدید به حوزه‌های رأی‌گیری می‌روند.
اعلام نتایج انتخابات
نتایج انتخابات عراق معمولاً در دو مرحله صورت می‌گیرد:
نتایج اولیه: معمولاً ۲۴ ساعت پس از پایان فرایند رأی‌گیری اعلام می‌شود. این نتایج به عنوان یک نشانه اولیه از گرایش‌های رأی‌دهندگان به حساب می‌آید.
نتایج نهایی و رسمی: پس از اتمام فرایندهای بازبینی الکترونیکی و دستی (در صورت لزوم)، و همچنین رسیدگی به شکایات و اعتراضات ارائه شده توسط نهادهای سیاسی یا نامزدها به کمیسیون و هیئت قضائی انتخابات، نتیجه نهایی و رسمی اعلام می‌شود.
بدون نظر