سرخک یکی از مُسریترین بیماریهای شناختهشده است و هر سال میلیونها نفر را در جهان مبتلا میکند. کودکان زیر پنج سال بیشترین آسیبپذیری را دارند و افت پوشش واکسیناسیون در جهان، خطر شیوع گستردهتر را افزایش داده است. شناسایی بهموقع علائم و آگاهی از روند پیشرفت بیماری، مهمترین راه برای پیشگیری از عوارض خطرناک آن است.
افزایش جهانی سرخک و اهمیت واکسیناسیون
سرخک همچنان در شمار خطرناکترین بیماریهای ویروسی قرار دارد. گزارشهای جهانی نشان میدهد که شمار ابتلا در سالهای اخیر رشد قابل توجهی داشته و بسیاری از کشورها با موجهای بزرگ شیوع مواجه شدهاند. آمارهای جهانی حاکی از آن است که میلیونها کودک همچنان واکسیناسیون کامل دریافت نکردهاند، در حالی که واکسن سرخک، اوریون و سرخجه مؤثرترین ابزار برای جلوگیری از گسترش بیماری است.
طبق استانداردهای اعلامشده، ایجاد ایمنی جمعی تنها زمانی امکانپذیر است که دستکم ۹۵ درصد کودکان هر دو دوز واکسن را دریافت کنند. کاهش این میزان بهطور مستقیم به افزایش خطر ابتلا و ظهور مجدد بیماریهای قابل پیشگیری منجر میشود. به بیان ساده، ویروس از کوچکترین شکاف در سیستم ایمنی جامعه سوءاستفاده میکند و بهسرعت گسترش مییابد.
چرا سرخک یکی از مسریترین بیماریهای جهان است؟
سرخک به شکل حیرتآوری واگیردار است. ویروس در ترشحات دستگاه تنفسی زندگی میکند و میتواند از طریق سرفه، عطسه یا حتی نفس کشیدن فرد مبتلا منتقل شود. افرادی که واکسینه نشدهاند، در صورت تماس نزدیک با فرد بیمار، با احتمال بسیار بالا مبتلا خواهند شد.
این ویروس روی سطوح نیز برای مدت کوتاهی فعال میماند. لمس سطح آلوده و سپس تماس دست با چشمها یا بینی نیز برای ابتلا کافی است. فرد مبتلا میتواند تا ۱۰ روز ناقل باشد و ویروس را به حدود ۱۵ نفر منتقل کند، رقمی که عملاً توضیح میدهد چرا حتی چند مورد کوچک میتواند به یک اپیدمی گسترده تبدیل شود.
خط زمانی علائم سرخک؛ از روز اول تا بروز عوارض
شناخت مراحل مختلف این بیماری میتواند به تشخیص سریع و پیشگیری از گسترش آن کمک کند.
روز ۱: ورود ویروس به بدن
پس از تماس با ویروس، دوره نهفتگی آغاز میشود. در این مرحله علائم قابلمشاهده وجود ندارد، اما ویروس شروع به تکثیر در دستگاه تنفسی میکند.
روز ۷ تا ۱۴: آغاز علائم اولیه
نخستین نشانهها معمولاً مشابه سرماخوردگی هستند:
تب نسبتاً بالا
آبریزش یا گرفتگی بینی
عطسه و سرفه
قرمزی و التهاب چشمها
این مرحله اغلب والدین را گمراه میکند، زیرا علائم تفاوت چندانی با بیماریهای رایج تنفسی ندارد.
روزهای ۹ تا ۱۰: لکههای کوپلیک
یکی از شاخصترین نشانههای سرخک، ظهور لکههای سفید کوچک داخل دهان موسوم به لکههای کوپلیک است. این لکهها اغلب روی گونهها یا پشت لب دیده میشوند و چند روز بعد از بین میروند.
روزهای ۱۰ تا ۱۲: راش پوستی و تب شدید
راش سرخک معمولاً از صورت و خط مو آغاز میشود و بهتدریج به تمام بدن ازجمله گردن، تنه، بازوها، پاها و کف پا گسترش مییابد. لکهها ابتدا تخت و قرمز هستند و سپس ممکن است برجستگیهای کوچک روی آنها شکل گیرد. در برخی موارد این لکهها به یکدیگر میپیوندند و بزرگتر میشوند.
در این مرحله تب ممکن است به ۴۰ درجه یا بالاتر برسد، که برای کودکان بسیار خطرناک است.
سرخک در دوران بارداری میتواند منجر به سقط جنین، مردهزایی یا تولد زودرس شود و نوزاد ممکن است وزن کمی داشته باشد.
عوارض احتمالی پس از روز دهم
هرچند بسیاری از مبتلایان طی یک تا دو هفته بهبود مییابند، اما سرخک در مواردی میتواند عوارض جدی ایجاد کند.
عوارض شایعتر:
اسهال و استفراغ
عفونت چشم
عفونت گوش
التهاب حنجره
تشنج ناشی از تب بالا
عوارض خطرناکتر و کمتر شایع:
ذاتالریه
مننژیت
التهاب مغز
نابینایی یا ناشنوایی
آسیبهای عصبی پایدار
عوارض دیررس: SSPE
یکی از مرگبارترین عوارض دیررس سرخک، پانسانسفالیت اسکلروزان تحتحاد (SSPE) موسوم به «سندرم سرخک دیرهنگام» است. این بیماری سالها پس از ابتلا ظاهر میشود و روند پیشرفت آن بهطور معمول غیرقابلتوقف است. هرچند بسیار نادر است، اما بیشتر در کودکانی دیده میشود که پیش از پنج سالگی به سرخک مبتلا شدهاند.
اگر مشکوک به سرخک هستید، چه کنید؟
در صورت مشاهده علائم، مراجعه سریع به پزشک ضروری است. تا زمان تشخیص قطعی، باید از تماس با دیگران خودداری کرد. توصیههای عمومی شامل موارد زیر است:
استراحت کافی
مصرف مایعات فراوان
استفاده از داروهای تببُر مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
پرهیز از دادن آسپرین به کودکان
تمیز کردن ملایم ترشحات چشم با پنبه مرطوب
بهترین روش محافظت از کودکان
واکسیناسیون مؤثرترین و مطمئنترین راه جلوگیری از شیوع سرخک است. دوز اول واکسن در ۱۲ ماهگی و دوز دوم پیش از ورود به مدرسه تزریق میشود. کودکانی که واکسیناسیون ناقص دارند، در هر زمان میتوانند دوزهای تکمیلی را دریافت کنند. هر کاهش در پوشش واکسیناسیون به معنای افزایش خطر برای کل جامعه است.
سرخک؛ تهدیدی جدی برای سلامتی
سرخک همچنان یکی از مسریترین بیماریهای شناختهشده است و کودکان، بهویژه زیر پنج سال، بیشترین آسیبپذیری را دارند. ویروس بهسرعت از طریق قطرات تنفسی پخش میشود و میتواند تنها در چند روز از علائم شبیه سرماخوردگی به راش پوستی شدید، تب بالا و در مواردی نادر به عوارض خطرناک عصبی و تنفسی برسد. واکسیناسیون مؤثرترین راه پیشگیری است و هرگونه کاهش در پوشش آن، شانس شیوع گسترده را بالا میبرد.
بدون نظر