۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا را بشناسید

هاروارد، دانشگاه رهبر فیس بوک است

سالانه میلیون ها متقاضی تحصیل در خارج از کشور، کشور های خود را به سمت محافل آکادمیک و موسسات تحقیقاتی در سراسر جهان ترک می کنند و پدیده ای به نام دانشجویان بین المللی آزاد (FREE MPVER)‌ و دانشجویان تبادلی (EXCHANGE STUDENTS) را به وجود می آورند. سالانه صدها میلیارد دلار در سراسر دنیا، صرف استخدام و به کار گیری دانشجویان و محققان بین المللی می شود که برخی از آن ها با کمک هزینه های تحصیلی (FUND-SCHOLARSHIP) ادامه تحصیل و تحقیق می دهند. همواره برای متقاضیان تحصیل در خارج از کشور، این پرسش مطرح است که کدام دانشگاه ها در چه کشور هایی ،‌برای رشته های خاص، بهترین وضعیت را ارائه می کنند.

لیست های زیادی به رتبه بندی دانشگاه های دنیا می پردازند که یکی از معتبر ترین لیست ها، مربوط به لیستی است که مرکز مطالعات دانشگاه های ممتاز جهان (CWCU) در دانشگاه جیائو تانگ شانگهای در کشور چین ارائه می کند. این مرکز، بر اساس معیار های مختلف، به رتبه بندی برترین دانشگاه های جهان اقدام می کند و این لیست را هر ساله در اختیار علاقمندان به آشنایی با مراکز تحقیقاتی معتبر جهانی می کند. لیستی که به رتبه بندی آکادمیک دانشگاه های جهان، موسوم به (Academic Ranking of World Universities) شهرت دارد، با یونسکو همکاری دارد و چندین سال است که در زمینه دانشگاه هایی در طراز جهانی (WORLD-CLASS)‌مشغول به تحقیق و فعالیت بوده و گزارشاتش، اعتبار   بالا دارد.

البته به جز رتبه بندی شانگهای ، رتبه بندی دیگری موسوم به QS WORLD RANKING هم وجود دارد که مخاطبان زیادی دارد.

ایده رتبه بندی برترین دانشگاه های جهان

به هر حال، نخستین ایده مربوط به رتبه بندی (ranking) بزرگان دانشگاهی دنیا، توسط دانشگاه شانگهای در سال ۱۹۹۸ میلادی پایه گذاری شد و اکنون که بیش از ۱۷ سال از آن زمان می گذرد، هم چنان این فهرست به واسطه معیارهای تلفیقی و ترکیبی تخصصی که در شناسایی و انتخاب و تحلیل و فهرست بندی نهایی دانشگاه های برتر جهان استفاده می کند، با استقبال گسترده علاقمندان به تحصیل در مراکز علمی رو به رو شده است.

این دانشگاه به این دلیل به فهرست بندی بزرگان علمی جهان روی آورد که طرح این ایده در پاسخ به دغدغه رئیس جمهور وقت چین بود که تأکید داشت تعدادی از دانشگاه‌های چین بایستی در سطح بین‌المللی فعال باشند و در شمار دانشگاه‌های برتر جهان محسوب شوند. اگر چه چینی ها به عنوان قدرت اقتصادی برتر آسیا و جهان، در ۲ دهه اخیر مطرح شده اند و پایه گذاری ایده ارائه فهرست برترین دانشگاه های جهان هستند، اما از سال ۲۰۰۳  میلادی تا کنون، هیچ یک از صد ها دانشگاه چین نتوانسته به فهرست ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان راه یابند.

بنابراین در راستای دستیابی به هدف فوق، سیاست گذاران چینی تصمیم گرفتند ابتدا مدلی برای رتبه بندی دانشگاه‌های جهان طراحی نمایند و سپس با بهره‌گیری از نتایج آن؛ نخست جایگاه دانشگاه‌های چین در مقایسه با سایر دانشگاه‌های جهان مشخص شود، دوم نقاط قوت و ضعف دانشگاه‌های چین براساس نتایج حاصل شناسایی شود و در نهایت برای بهبود وضعیت و ارتقاء جایگاه دانشگاه‌های چین در رتبه بندی جهانی اقدام‌های لازم تدوین گردد.

از این رو طی پروژه‌ای به دانشگاه شانگهای جیاتانگ مأموریت داده شد دانشگاه‌های جهان را رتبه بندی کند و جایگاه دانشگاه‌های چینی را در سطح جهانی مشخص نماید. در واقع هدف این رتبه بندی اندازه‌گیری فاصله و شکاف دانشگاه‌های چین و دانشگاه‌های برتر دنیا و همچنین برنامه‌ریزی در جهت کاهش فاصله و بهبود کیفیت دانشگاه‌های چینی و ارتقاء جایگاه آنها در سطح بین‌المللی بود. بنابراین سرانجام نتایج رتبه بندی دانشگاه‌های جهان توسط نظام رتبه بندی دانشگاه شانگهای که به رتبه بندی علمی دانشگاه‌های جهان شهرت یافت، برای اولین بار در سال ۲۰۰۳، در سطح بین‌المللی منتشر گردید و از آن سال به بعد به طور سالانه به روز می‌شود.

نظام رتبه بندی علمی دانشگاه‌های جهان بر مبنای این فرض که نمی‌توان همه دانشگاه‌های جهان را با هم مقایسه کرد، تمرکز و جامعه هدف خود را بر دانشگاه‌های تحقیقاتی برتر دنیا قرار داده است.

به طور کلی دانشگاه ‌هایی که اساتید آن ها برنده جوایز معتبر جهانی مانند: جایزه نوبل هستند، پژوهشگرانی دارای استناد بالا (citation) یا مقاله‌ های منتشر شده در نشریات داوری شده (peer-reviewed scholarly journals) یا به قول ایرانی ها: ISI هستند و ضریب تاثیر (IMPACT FACTOR) بالا در اختیار دارند، معمولا در این رتبه، جایگاه زیر ۱۰۰ دارند و در این رتبه بندی لحاظ می شوند.

(دانشگاه فناوری سنگاپور، دانشگاه نیانیانگ، موسسه تحقیق و فناوری و دانشگاه ملی سنگاپور، در فهرست برترین مراکز آکادمیک آسیا و جهان قرار دارند)

برای همین، جای تعجب نیست که ۲ دانشگاه مانند:

National University of SINGAPORE (NTU)    .  , NANYANG Technological University (NUS) –  

از کشور کوچک و چند میلیونی سنگاپور در جنوب شرق آسیا، در فهرست برترین موسسات علمی جهان (البته نه بر اساس فهرست شانگهای ۲۰۱۵ میلادی) قرار داشته باشد. چرا که این دو دانشگاه، نقش مهمی در تولید علم جهان دارند و شمار مقالات، تحقیقات علمی و اختراعات دانشمندان و محققان این دو دانشگاه دولتی سنگاپور، تاثیرگذاری زیادی در محافل علمی جهان دارد. اقتصاد دانش بنیان (KNOWLEDGE BASED ECONOMY)‌ سنگاپور سبب شده تا این کشور، سالانه چند صد میلیارد دلار درآمد از بابت تولید دانش کسب کرده و مغزهای علمی جهان را به سمت یکی از اقتصاد های شکوفای سال های آینده، جذب کند. پروژه بورس SINGA که نخبه های دنیا را برای مقطع دکترا به سمت خود جذب می کتد، یکی از این روش ها محسوب می شود که در آینده درباره ان صحبت خواهیم کرد.

(پروژه سینگا برای جذب دانشجویان مقطع دکترا از سراسر جهان با بورس تحصیلی در سنگاپور)

علاوه بر این دانشگاه ‌هایی که دارای تعداد زیادی مقاله‌ های نمایه شده در نمایه گسترده استنادی علوم و نمایه استنادی علوم اجتماعی هستند نیز توسط این نظام رتبه بندی، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند؛ بنابراین از بین دانشگاه فعال جهان حدود ۱۰۰۰ دانشگاه در این رتبه بندی بررسی می‌شوند و در نهایت در جدول رتبه بندی لیست ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا منتشر می‌شود. در این فهرست ۵۰۰ دانشگاهی، ۱۰۰ دانشگاه اول دنیا معمولا بالاترین سطح استقبال را از سوی مخاطبان شاهد می شود. ناگفته پیداست که مغزهای علمی جهان همواره تلاش می کنند در یکی از ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا که معمولا هر ۱۰ سال یک بار، شاید رتبه ان ها کمی تفاوت کند، مشغول به تحصیل شوند.

معیارها و شاخص‌های مورد استفاده در نظام رتبه بندی شانگهای

نظام رتبه بندی دانشگاه شانگهای به منظور انجام ارزیابی دقیق تر از عملکرد دانشگاه و ارائه رتبه بندی جامع از جایگاه دانشگاه در سطح جهانی، ۴ معیار کیفیت آموزش، کیفیت اعضاء هیئت علمی، خروجی‌های پژوهش و سرانه عملکرد دانشگاه را برای بررسی عملکرد دانشگاه تعریف کرده است. به عبارت دیگر در این نظام، دانشگاه‌ها براساس میزان موفقیت در هر یک از معیارهای چهارگانه رتبه بندی می‌گردند، با توجه به اینکه معیارهای چهارگانه فوق کلی هستند و قابلیت اندازه‌گیری کمتری دارند از این رو نظام رتبه بندی شانگهای برای هر یک از معیارهای فوق چند شاخص ارائه کرده است.

رتبه ۱ تا ۱۰

مدت های مدیدی است که دانشگاه هاروارد آمریکا که برخی از آن به عنوان کارخانه آدم سازی هاروارد یاد می کنند و محفل بزرگان علم و ادب و فناوری معاصر جهان بوده است، در صدر برترین دانشگاه های جهان قرار گرفته است. بودجه دانشگاه هاروارد و میزان فعالیت های علمی و تحقیقاتی آن به قدری وسیع و موثر است که شاید نیمی از قاره آفریقا و حتی آسیا در حد و اندازه خروجی های علمی موثر این مرکز علمی معتبر آمریکای شمالی نباشد. به هر حال، تحصیل در هاروارد، آرزوی صدها میلیون دانشجو در سراسر جهان است برای خیلی ها، دانش آموخته شدن از یکی از دانشگاه های هاروارد، کم تر از ارزش نوبل را نداشته باشد! هاروارد، دانشگاه رهبر فیس بوک است که اکنون بزرگ ترین سرزمین دیجیتالی جهان را در اختیار دارد.

(فهرست ۲۰ دانشگاه برتر دنیا دز لیست شانگهای، از سال ۲۰۰۳ میلادی تا کنون تغییر چندانی نداشته است. یعنی کم تر دانشگاهی در دنیا توان رقابت علمی با ۲۰ دانشگاه برتر جهان که اکثرا آمریکایی و انگلیسی است را دارد)

پس از هاروارد، رتبه دوم به استنفورد مرتبط است که پاتوق دانشجویان فنی و مهندسی ایرانی در آمریکای شمالی به شمار می رود. استنفورد، بزرگان زیادی را به دنیا تقدیم کرده که موسسان گوگل، یکی از آن ها بوده اند. خیلی از عاشقان برق و الکترونیک و مکانیک، استنفورد را برای تحصیل انتخاب می کنند.

(هاروارد، رتبه نخست برترین دانشگاه دنیا را به واسطه تولید علمی و نقش موثرش در هدایت مراکز علمی معتبر جهانی در اختیار دارد)

رتبه سوم برترین دانشگاه جهان از دید شانگهای، به موسسه تحقیقاتی ماساچوست یا MIT مرتبط است که ظرف چند دهه  اخیر، برخی از برندگان جایزه نوبل، محقق یا دانش آموخته آن بودند. دانشگاه کالیفرنیا نیز در رتبه چهارم قرار دارد که همواره یکی از پاتوق های اصلی ایرانی برای تحصیل در آمریکا معرفی شده است. معمولا در ۱۰ دانشگاه اول دنیا، نام ۲ دانشگاه غیر آمریکایی همیشه به چشم می خورد. دانشگاه کمبریج و دانشگاه آکسفورد انگلستان. جایی که تاریخ چند صد ساله تولید علم اروپا از سرزمین بریتانیا را تداعی می کند و خیلی از پیشرفت های علمی قاره سبز نشین ها را باید مدیون کمبریج و آکسفورد و سوربن فرانسه و اوپسالا سوئد دانست. کمبریج و آکسفورد، از دیگر دانشگاه هایی به شمار می رود که خیلی ها مشتاق تحصیل در آن هستند و هزینه تحصیل و شرایط پذیرش سخت و بالایی دارد.

(دانشگاه stanford، یکی از پایتخت های تولید علم در عرصه فناوری اطلاعات در جهان است)

ششمین دانشگاه در فهرست شانگهای، دانشگاه پرینستون استو جایی که روزگاری نه چندان دور، پاتوق کلاس های درس فیزیک آقای انیشتین، یکی از بزرگان علمی جهان در قرن بیستم بود. دانشگاه شیکاگو و دانشگاه کلمبیا نیز با رتبه هایی بالا از آکسفورد انگلستان، در رتبه هشتم و نهم قرار دارد.

(تصویر آلبرت انیشتین، استاد فیزیک دانشگاه پرینستون آمریکا در کنار هیات علمی این دانشگاه به سال ۱۹۲۱ میلادی)

به نظر می رسد برای تحصیل در هر رشته ای که فکرش را بکنید و در هر مقطعی، تحصیل در یکی از این ۱۰ دانشگاه، بهترین توصیه و فرصت برای تحقیق و تدریس و تحصیل به شمار می رود. اگر چه برای پذیرفته شدن در این دانشگاه ها، باید در کوران رقابتی سخت شرکت کرد و رزومه ای عالی داشت. دانشگاه هایی که در آن جا، بعضا اساتید، برندگان نوبل و روسای سازمان ها و مراکز تحقیقاتی و علمی و فرهنگی جهانی هستند.

رتبه ۱۰ تا ۲۰

رتبه یازدهم را دانشگاه Yale University در اختیار دارد. دانشگاهی که رییس جمهور فعلی آمریکا مدتی در آن تحصیل کرد و در نهایت از دانشگاه کلمبیا دانش اموخته شد. بسیاری از بزرگان سیاست و علم آمریکا، دانش آموخته این دانشگاه بوده اند.

(شماری از دانش آموخته های مطرح دانشگاه Yale)

 رشته حقوق آن، یکی از معروف ترین رشته ها به شمار می رود. دانشگاه لس انجلس کالیفرنیا نیز به عنوان دوازدهمین دانشگاه برتر جهان شناخته می شود. تا رتبه هجدهم، شاهد جولان آمریکایی ها در فهرست شانگهای هستیم. جایی که کومل، سن دیه گو، واشنگتن  و جان هاپکینز و پنسیلوانیا، جا خوش کرده اند. در رتبه هجدهم، نامی انگلیسی را دوباره می بینیم که مربوط به دانشگاه معتبر کالج لندن یا University College London است. دانشگاهی معتبر با کلاس جهانی که شماری از بزرگان سیاست و فناوری اروپا و آمریکا، دانش آموخته آن بوده اند.

تنها دانشگاه سوییس در فهرست ۵۰ دانشگاه برتر دنیا، موسسه فناوری زوریخ سوییس است که بیستمین دانشگاه برتر دنیا را در سال ۲۰۱۵ میلادی به خود اختصاص داد.

۲۱ تا ۳۰

رتبه ۲۱ تا ۳۰، عموما باز شاهد جولان دانشگاه های آمریکا هستیم. اما رتبه بیست و یک متعلق به دانشگاه پر افتخار توکیو ژاپن است که در چند دهه اخیر، نقش مهمی در پیشرفت علمی این کشور به عنوان قطب اقتصاد و صنعت جهان ایفا کرده است. دانشگاه تورنتو کانادا و دانشگاه کیوتو ژاپن نیز در فهرست ۳۰ دانشگاه برتر دنیا قرار دارد.

رتبه ۳۰ تا ۱۰۰

در رتبه ۳۰ تا ۱۰۰، شاهد حضور برخی از کشور ها در این فهرست هستیم که سوئد با دانشگاه کارولیسنکا، اوپسالاو، استکهلم، یکی از فعال ترین کشور های اروپایی در فهرست ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا است. این سه دانشگاه ظرف ۳ دهه اخیر، به عنوان مقصد های علمی ایرانیان در اسکاندیناوی به شمار می روند. دانشگاه های آلمان، استرالیا، فرانسه و دانمارک در این فهرست جالب توجه است.

فهرست ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا بر اساس فهرست شانگهای ۲۰۱۵ میلادی

چند نکته

۱-فهرست برترین دانشگاه های دنیا بر اساس فهرست شانگهای، الزاما فهرست بهترین دانشگاه های جهان نیست چرا که همانطور که ملاحظه می کنید، اسامی ۳ دانشگاه برتر و الهام بخش علمی سنگاپور در فهرست سال ۲۰۱۵ قرار ندارد.

۲-اگر قصد تحصیل در دانشگاه های سراسر جهان را کردید و معیار خوبی برای بررسی رشته و مقطع تحصیلی ندارید،  این فهرست می توانید اولویت نخست شما برای بررسی باشد.

۳-توجه کنید که قرار داشتن دانشگاهی در فهرست ۲۰ دانشگاه برتر جهان به این معنا نیست که حتما این دانشگاه ها در رشته تحصیلی مورد نظر شما، بهترین های جهان هستند. مثلا در رشته های نفت و گاز و پتروشیمی، برخی از دانشگاه های نروژ، از بهترین مراکز تحقیقاتی جهان به شمار می روند که اصلا در فهرست ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان جای ندارند.

۴-هر اندازه دانشگاهی در این فهرست رتبه بالا تری داشته باشد، معمولا از میزان فاندهای بیشتر به دانشجویان دکترا و پسا دکترا برخوردار خواهد بود.