به مناسبت روز جهانی ایدز؛ هر آنچه باید درباره این بیماری بدانیم

نگاهی به علائم، شیوه های درمان و راه های پیشگیری از ابتلا به ویروس HIV

هر ساله، نخستین روز آخرین ماه سال میلادی را به عنوان روز جهانی ایدز نام گذاری کرده اند و فرصتی فراهم می شود تا دوباره انسان عصر نوین، به یکی از مهم ترین چالش های تهدید کننده بهداشت و سلامت جهانی فکر کند. شمار مبتلایان به اچ آی وی مثبت در سراسر جهان در حال افزایش است و به نظر می رسد، به رغم بالا رفتن آگاهی عمومی از شیوه های ابتلا و پیشگیری از این بیماری مهلک، همچنان طیف های مختلفی از جامعه درباره آن، چیز زیادی نمی دانند.

اول دسامبر هر سال، یادآور بیماری مهلکی است که تا کنون جان میلیون ها نفر را در نیم قرن اخیر گرفته است و از سال ۱۹۸۸ میلادی برای حمایت از مبتلایان و گرامی داشت قربانیان آن، برنامه های متنوعی در دستور کار دولت ها قرار گرفته است.

آمارها نشان می دهد که در دنیا بیش از ۳۶ میلیون نفر یعنی حدود نیم درصد جمعیت کره زمین (به طور خوشبینانه)، مبتلا به ویروس اچ آی وی هستند که تنها ۴۶ درصد از آن ها از بیماری خود اطلاع دارند و درصد اکثریتی نیز از بیماری خود آگاه نیستند و بالطبع، به فکر درمان و کنترل آن هم نخواهند بود.

تا خرداد ۹۵ هجری شمسی، حدود ۳۳ هزار نفر در ایران به عنوان مبتلایان به ویروس ایدز شناسایی شده اند که از این تعداد، ۸۴ درصد مردان و ۱۶ درصد را زنان تشکیل می دهند و سالانه ۱۵۰۰ نفر به این عدد اضافه می شود.

نکته جالب توجه آن است که در ایران، نیمی از مبتلایان به اچ آی وی،‌ در گروه سنی ۲۱ تا ۳۵ سال قرار دارند و با توجه به فوت برخی از مبتلایان، ۲۴ هزار و ۳۶۱ نفر مبتلا به ایدز در کشور شناسایی و زنده هستند.

طبق اعلام مسئولان، قریب به ۷۰ درصد مبتلایان به ایدز از طریق اعتیاد تزریقی، ۱۸ درصد از طریق انتقال جنسی و حدود ۱.۵ درصد از طریق مادر به کودک منتقل شده است.

اداره کنترل ایدز و بیماری های آمیزشی وزارت بهداشت اخیراً اعلام کرده بود که درصد زنان مبتلا نسبت به قبل افزایش پیدا کرده و الگوی انتقال نیز از تزریق مواد مخدر به انتقال جنسی تغییر یافته و این روند صعودی به نظر می رسد.

شعار امسال روز جهانی ایدز: مهار همه گیر اچ آی وی و ایدز با اطلاع رسانی، پیشگیری، تشخیص زودهنگام، درمان و حمایت از مبتلایان است.

زنان در برابر ایدز آسیب پذیر تر هستند

با توجه به تغییر الگوی انتقال ویروس HIV از تزریق به روابط جنسی، زنان بیش از مردان در معرض ابتلا هستند و با توجه به شرایط بدنی زنان خطر بیشتری متوجه آنهاست و اگر به موقع شناسایی و تشخیص داده نشود ممکن است به تولد نوزادان آلوده به ویروس HIV منجر شود.

یکی از کارشناسان برنامه ایدز در کشور قبلا گفته بود که با اشاره به اینکه دو تا چهار درصد موارد شناسایی شده آلوده به این ویروس در کشور به علت انتقال از مادر به جنین بوده است، عنوان کرد: با پیشرفت علم و در شرایط کنونی می‌توان از انتقال ویروس جلوگیری کرد و در حین بررسی می‌توان آموزش‌هایی ارائه داد که اگر با توجه و دقت دنبال و زمان زایمان و نوع درمان درست انجام شود قطعاً احتمال انتقال ویروس به شدت کاهش خواهد یافت.

مادران مبتلا به ویروس HIV با درمان به موقع می‌توانند از پیشرفت ویروس جلوگیری کرده و آن را سرکوب کنند و با زایمان سزارین نیز کمک بزرگی به عدم انتقال بیماری به جنین صورت می گیرد و با این اقدامات از انتقال ویروس به نسل‌های دیگر جلوگیری شده و نوزادی سالم متولد می شود.

این شیوه در بسیاری از کشورها خاصه کشورهای آسیای شرقی همچون تایلند و کشورهای امریکای جنوبی چون برزیل موفق بوده است و انتقال ویروس از مادر به جنین کنترل شده است و خوشبختانه در کشور ما نیز طی سال‌های اخیر مورد مثبتی وجود نداشته است، البته شناسایی مادران مبتلا به ویروس HIV انجام گرفته است، اما با درمان رایگان و سرکوب بیماری تکثیر ویروس متوقف شده.

علائم ابتلا به ایدز

در اینجا ۱۰ علامت شایع بیماری ایدز را بررسی خواهیم کرد. در صورتی که شما فردی در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید و این علائم را نیز تجربه کرده اید، مراجعه هرچه سریع تر به پزشک و انجام تست های آزمایشگاهی را به شما توصیه می کنیم.

۱- تب

تب یکی از اولین علائم سندرم حاد ویروسی است که می تواند به صورت تب خفیف تا شدید تظاهر کند. این تب به دلیل ورود ویروس ایدز به عروق خونی و تجمع آن در تعداد بالا و در نتیجه تحریک سیستم ایمنی ایجاد خواهد شد.

می توان گفت قریب به اتفاق مبتلایان به ایدز افرادی لاغر اندام هستند، بدون اینکه رژیم لاغری گرفته باشند و یا از علت آن مطلع باشند. این افراد وزن کم می کنند، در حالی که همه تلاش خود را برای بیشتر غذا خوردن و چاق شدن به کار می گیرند.

۲- خستگی

پاسخ التهابی سیستم ایمنی تحریک شده می تواند باعث احساس خستگی و بی حالی شود. بنابراین خستگی می تواند هم علامت اولیه بیماری ایدز و هم نتیجه ی حاصل از این بیماری باشد. این را هم فراموش نکنید که خستگی می تواند علامت بسیاری از بیماری ها باشد و هر خستگی هم نشانه بیماری HIV نیست. این علامت زمانی ارزش پیدا می کند که همراه سایر علائم و مخصوصا در افراد در معرض خطر ابتلا باشد.

۳- درد عضلات

سندرم حاد ویروسی معمولاً با سرماخوردگی و یا هر عفونت ویروسی دیگر، حتی سیفلیس و هپاتیت اشتباه گرفته می شود. کاملاً طبیعی است. خب خیلی از علائم این بیماری با بیماری های دگیر مشابه هستند، مثل درد عضلات و مفاصل. ورم گره های لنفاوی هم که به دلیل ورود عفونت به بدن ایجاد می شود، در این سندرم به دلیل ورود ویروس HIV ایجاد خواهد شد.

۴- گلو درد و سر درد

مثل سایر علائم نام برده، گلودرد و سردرد نیز مختص بیماری ایدز نیست. اما اگر شما اخیراً رفتار خطرناکی در خصوص ابتلا به HIV داشته اید و خود را مستعد ابتلا به آن می بینید، دیدن این علائم می تواند اخطاری به شما باشد که هر چه سریع تر تست های تشخیصی را انجام دهید.

۵- راش های پوستی

راش های پوستی نیز از علائمی هستند که می توان آنها را هم به عنوان علائم شروع بیماری و هم عارضه ی ابتلا به HIV در نظر گرفت.

۶- تهوع، استفراغ و اسهال

حدود ۳۰ تا ۶۰ درصد مبتلایان به ایدز در مراحل اولیه ابتلا به این بیماری، تهوع، استفراغ و اسهال را داشته اند. اما از آنجایی که این علائم می توانند نشانه ی خیلی از بیماری های دیگر هم باشد، معمولاً نادیده گرفته می شوند.

اما توجه داشته باشید اسهال و استفراغ مقاوم به درمان می تواند علامت محکم تری برای ابتلا به HIV باشد. در این صورت عامل اصلی یا ویروس HIV است و یا هر ویروسی که سیستم ایمنی را شدیداً هدف گرفته باشد.

۷- کاهش وزن

در ابتدای این مطلب به لاغری شدید اشاره شد توجه داشته باشید که کاهش نگهانی و شدید وزن را نیز باید به شدت مورد توجه قرار داد و در صورت بروز این عارضه می توان به عنوان یکی از علائم ایدز به آن نگریست.

۸- ذات الریه

همراهی کاهش وزن و سرفه های خشک می توانند دلیل قطعی تری برای ورود یک عفونت و تحریک شدید سیستم ایمنی باشد. البته باز هم نمی توان تشخیص قطعی داد. عفونت با توکسوپلاسموز و عفونت هایی که مغز را مورد هدف قرار می دهند مثل سیتومگالوویروس نیز می توانند باعث این علائم شوند. اگرچه شیوع این بیماری ها هم زیاد نیست، پس این علامت ما را به تشخیص نزدیک تر خواهد کرد.

بدن در روزهای اول ورود ویروس HIV شروع به ساخت آنتی بادی بر علیه آن نمی کند. بنابراین ممکن است تست آزمایشگاهی اول نتیجه را به اشتباه منفی گزارش کند.

۹- تعرق شبانه

حدود نیمی از مبتلایان به ایدز در مراحل اولیه آلوده شدن به HIV ، تعریق شبانه را تجربه کرده اند. این عارضه می تواند ارتباط بیشتری با ویروس داشته باشد و با تعریق ناشی از گرما یا ورزش کردن به کلی فرق می کند. تعریق ناگهانی و شدید که فرد را مجبور می کند برای عوض کردن لباس هایش از خواب بیدار شود.

۱۰- تغییر شکل ناخن ها

ضخیم و خم شدن ناخن ها، ورم ناخن ها و تغییر رنگ آنها با ایجاد خطوط قهوه ای و حتی سیاه می تواند از تغییر شکل ناخن ها در مراحل اولیه ابتلا به بیماری ایدز باشد. بیماری های زیادی وجود ندارند که مشابه این علامت را ایجاد کنند. هر چند یک عفونت قارچی به نام قارچ کاندیدا هم می تواند منجر به ایجاد این عارضه شود.

ابتلا به عفونت های قارچی مخصوصا قارچ کاندیدا، احساس گیجی و اختلال در تمرکز، زخم، تبخال و زگیل تناسلی، احساس مورمور شدن پاها و دست ها و اختلالات سیکل قاعدگی از دیگر تغییراتی هستند که در مراحل اولیه ابتلا به HIV توسط افراد گزارش شده است.

راه های انتقال ایدز

راه‌های انتقال ایدز مشخص است، چرا که فقط با خون و فرآورده‌های آن، تزریق مشترک، مادر به جنین و از طریق جنسی قابل انتقال است. به عبارت دیگر هر گاه خون فردی آلوده به ویروس باشد، در صورتی که به خون فرد دیگری وارد شود می‌تواند بیماری را انتقال دهد.

یکی دیگر از راه‌های شایع انتقال بیماری، روابط جنسی نامطمئن است. ترشحات جنسی در فردی که ویروس HIV وارد بدنش شده و آلوده به این ویروس است، در صورتی که وارد مخاط تناسلی فرد سالم شود می‌تواند باعث انتقال ویروس شود. توجه کنید که این خطر برای همه افراد وجود دارد مثلا اگر مردی اعتیاد تزریقی داشته باشد و از آن طریق آلوده به ویروس HIV شده باشد ، همسر وی نیز هنگام تماس جنسی می‌تواند به این ویروس آلوده شود.

خبر خوب

متخصصان استرالیایی یک گام دیگر در جهت تولید واکسنی برای مقابله با بیماری کشنده ایدز برداشتند. متخصصان دانشگاه آدلاید و بیمارستان Queen Elizabeth یک ویروس سرماخوردگی معمولی را برای آزمایش یک واکسن مبتنی بر DNA در سیستم ایمنی موش‌های آزمایشگاهی به کار گرفتند.

دکتر “برانکا گروبر – بائوک” از دانشگاه آدلاید اعلام کرد که این تیم تحقیقاتی واکسن آزمایشی را در مناطقی از بدن امتحان کردند که عفونت HIV بیشتر در آن بخش‌ها مشاهده می‌شود و دریافتند با انجام این تست کاهش چشمگیری در میزان عفونت در بدن موش‌های آلوده بوجود آمد.

این محقق گفت: لازم است از ورود این ویروس به بدن جلوگیری کرد یا مانع تکثیر و گسترش آن شد. همچنین امیدواریم یافته‌های بدست‌ آمده ما را در مسیر صحیح برای تولید واکسن هدایت کند.

چرا بهتر است زودتر آزمایش بدهیم؟

هر چه زودتر ویروس، فرد تحت مراقبت و درمان قرار می گیرد و زندگی معمول و بهتری را می تواند برای خود در پیش گیرد و به اضافه اینکه حجم ویروس در بدن فرد مبتلا کاهش پیدا کرده و قابلیت عفونت زایی نخواهد داشت.

باید بدانیم که تشخیص زود هنگام و مراقبت و درمان کمک خیلی زیادی به بهبود فرد مبتلا می کند، در این زمینه مراکز و پایگاه مشاوره زیر مجموعه وزارت بهداشت و درمان، مراکزی هستند که در نهایت رازداری و محرمانگی، آموزش و مشاوره و آزمایش را به صورت رایگان در اختیار افراد قرار می دهد و در صورت تشخیص ابتلای فرد به ویروس، مراقبت و درمان به طور کامل انجام می شود.

برای آزمایش به کجا مراجعه کنیم؟

همه ایرانیان می توانند به آدرس اینترنتی  www.AIDS.ir مراجعه کنند که از سال ۱۳۹۱ راه اندازی شده و اطلاعات مربوط به ویروس اچ ای وی و بیماری ایدز را با زبان ساده و غیر تخصصی در اختیار علاقمندان قرار می دهد. در این سایت جامع، شما می توانید به جدیدترین اخبار دنیای ایدز در ایران و اقصی نقاط جهان دسترسی داشته باشید.

همچنین مطالب آموزشی خوبی درباره ایدز ، شیوع و اصول پیشگیری و درمان آن در اختیار مخاطبان قرار گرفته است. یکی از بخش های جالب این پرتال، بخش پاسخگویی به سوالات است که می توانید در این بخش، به ده ها پرسش پاسخ داده شده دسترسی پیدا کنید.

(تصویر بخش آموزشی و مشاوره سایت مرکز ملی ایدز ایران)

اگر علاقمند باشید تا درباره ایدز از کارشناسان متخصص سوال کنید، پیشنهاد می کنیم به این بخش مراجعه کنید. آشنایی با مراکز آزمایش ایدز و هم چنین دسترسی به کارگاه های آموزشی و کتابهای رایگان در این عرصه نیز از جمله خدمات ارزشمند سایت اصلی ایدز در ایران به شمار می رود.

در هفته جهانی ایدز که از ۱۳ تا ۱۹ آذر ماه سال جاری است، اتوبوس هایی تحت عنوان پایگاه های مشاوره سیار برای اطلاع رسانی در مناطق شهری در نظر گرفته شده و حضور خواهند داشت و شهروندان می توانند با مراجعه آموزش، مشاوره و اطلاعات را دریافت کنند.

شما از شنبه هفته آینده در شهر و دیار خود، احتمالاً با اتوبوس هایی مواجه خواهید شد که خدمات مشاوره و آزمایش ایدز را در اختیار شما به طور رایگان قرار می دهند.

آشنایی با باشگاه مثبت ها

یکی از مجموعه های فعال در زمینه مقابله با گسترش بیماری ایدز در کشور، باشگاه مثبت است که پرتال آن در این نشانی قرار دارد. در این سایت، دانستنیهای خیلی خوبی به زبان ساده و به صورت مصور در اختیار علاقمندان به مقولات ایدز و این بیماری مهلک قرار گرفته است.

معرفی بیماری های آمیزشی، اهمیت بهداشت جنسی، زندگی مثبت ویژه مبتلایان با ویروس ایدز و همچنین اخبار فعالیت های باشگاه مثبت، از جمله موضوعاتی است که در این درگاه هر روز مشاهده خواهیم کرد.

این درگاه توسط باشگاه مثبت مشهد و با مشارکت اداره ایدز و وزارت بهداشت و معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد طراحی و راه اندازی گردید. مخاطب آن، عموم جامعه،‌ افراد متخصص و افرادی که با ایدز زندگی می کنند و کارکنان باشگاه های مثبت سراسر کشور هستند.

توصیه می کنیم اگر علاقمند به موضوع مرتبط با ایدز هستید، بخش منابع آن را در این لینک بررسی کنید.

امیدواریم اطلاع رسانی درباره ایدز و مسائل فرهنگی، بهداشتی، روانی، اقتصادی مرتبط با آن بیش از پیش در دستور کار مسئولان به خصوص رسانه ملی قرار بگیرد و شاهد فصلی جدید از معرفی ایدز و آموزش های جنسی به دانش آموزان و دانشجویان سراسر کشور باشیم.

همچنان، پیشگیری بهتر از درمان است. به امید آنکه شمار مبتلایان به ایدز در کشور با روند نزولی همراه شود.