تراژدی هدایت تحصیلی و دایه های مهربان تر از مادر!

طرح های دقیقه ۹۰ تمامی ندارد!

آموزش و پرورش یکی از جنجالی ترین وزارت خانه های کشور پس از انقلاب اسلامی بوده و همیشه به واسطه حجم گسترده مخاطبان و کمبود منابع مالی و آموزشی، بیشترین انتقادها را هم از طرف کارمندانش و هم دانش اموزان و اولیا و مربیان و حتی نمایندگان مجلس به جان خریده است . اخیرا هم باز جنجالی جدید در این وزارتخانه پرمخاطب ایجاد شده است . جنجال  طرح هدایت تحصیلی .

ظاهرا انجام کارها در دقیقه ۹۰ در کشورما  به یک عادت کرس.ک تبدیل شده است همین چند روز پیش بود که کمیته ملی المپیک از لباس های کاروان ورزشی کشورمان در رقابت های المپیک ریو  رونمایی کرد و پس از انتقاد های گسترده متوجه شد که این لباس ها در شان ایران ما نیست  و مجبور شد  با فاصله چند روز مانده به رقابت های المپیک دستکم ۶۴ دست لباس جدید با طرحی نو سفارش دهد . حالا وزارت آموزش و پرورش هم در حالی که کم تر از ۲ ماه به آغاز سال تحصیلی ۹۵-۹۶ وقت باقیست  بدون اعلام قبلی و آگاهی بخشی مناسب به دانش آموزان و اولیای آنهااز طرحی رونمایی کرده است به نام هدایت تحصیلی که داد همه را درآورده است .

طرح هدایت تحصیلی چیست ؟

به گفته مسئولان وزارت آموزش و پرورش این طرح با هدف انباشت فارغ تحصیلان در رشته ای خاص و در نهایت جلوگیری از بیکاری فارغ تحصیلان آن رشته  است .

براساس این طرح  انتخاب رشته در پایه نهم در سه شاخه علوم نظری،کار و دانش و فنی و حرفه ای اتجام می شود و در پایه دهم دانش آموز می تواند براساس شاخه ای که انتخاب نموده، رشته مورد نظر را انتخاب نماید   دانش آموزی که در پایه نهم شاخه علوم پایه را انتخاب نماید، در پایه دهم این شاخه را به صورت موقت ادامه می دهد و بر اساس نمراتی که کسب می کند در پایه یازدهم می تواند یکی از رشته های علوم تجربی را علوم ریاضی را انتخاب نماید،
ترکیب اعضای هدایت تحصیلی واحد آموزشی: مدیر مدرسه-مشاور مدرسه-دبیران دروس مرتبط هر رشته
ماده ۱۰ آیین نامه هدایت تحصیلی:
انتخاب شاخه/رشته تحصیلی دانش آموزان بر اساس ملاک هایی که در این آیین نامه مطرح شده است در پایان دوره اول متوسطه انجام می شود.
ماده ۱۱ آیین نامه هدایت تحصیلی:
۱-۱۱ در شاخه نظری دانش آموزان به یکی از رشته های ادبیات و علوم انسانی، معارف  اسلامی و علوم پایه هدایت خواهند شد.

۲-۱۱ در شاخه کاردانش و فنی و حرفه ای مطابق با ضوابط مربوط دانش آموزان به یکی از زمینه، گروه و رشته هدایت خواهند شد.

۵-۱۱ هدایت تحصیلی دانش آموزان واحدهای آموزشی بزرگسالان، ایثارگران، استعدادهای درخشان، استثنایی، داوطلبان آزاد و دانش آموزان تطبیقی همانند دانش آموزان عادی است.

۱-۱۶- علوم پایه
مجموع سه نمره پذیرفته شده خرداد یا شهریور هر یک از درس های ریاضی و علوم تجربی، در سه پایه در دوره متوسطه اول بدون ضریب کمتر از ۴۲ نباشد.
نمره درس ریاضی و علوم تجربی در سه سال دوره متوسطه اول با ضریب ۳ محاسبه می گردد.
مجموع نمرات دروس مرتبط با رشته در سه سال دوره متوسطه اول با در نظر گرفتن ضریب هر یک از دروس حداقل ۲۵۲ باشد. یعنی به عبارت دیگر چنانچه نمرات هر درس را در ضریب آن جمع نماییم و حاصل جمع آن را بر تعداد دروس مرتبط با رشته تقسیم نماییم معدل رشته باید حداقل ۱۴ باشد.

۲-۱۶- رشته ادبیات و علوم انسانی
مجموع سه نمره پذیرفته شده خرداد یا شهریور در هر یک از درس های زبان و ادبیات فارسی، عربی و مطالعات اجتماعی در سه پایه دوره متوسطه اول بدون ضریب کمتر از ۴۲ نباشد.
نمره درس زبان و ادبیات فارسی در سه سال دوره متوسطه اول با ضریب ۴ محاسبه می شود.
نمره درس مطالعات اجتماعی در سه سال دوره متوسطه اول با ضریب ۳ محاسبه می شود.
نمره درس عربی در سه سال دوره متوسطه اول با ضریب ۲ محاسبه می شود.
مجموع نمرات دروس مرتبط با رشته در سه سال دوره متوسطه اول با در نظر گرفتن ضریب هر یک از دروس حداقل ۳۷۸ باشد. یعنی به عبارت دیگر چنانچه نمرات هر درس را در ضریب آن جمع نماییم و حاصل جمع آن را بر تعداد دروس مرتبط با رشته تقسیم نماییم معدل رشته باید حداقل ۱۴ باشد.

۴-۱۶- شاخه فنی و حرفه ای و کاردانش

مجموع سه نمره پذیرفته شده خرداد یا شهریورهر یک از درس های ریاضی، کار و فناوری در سه پایه دوره اول بدون ضریب کمتر از ۳۶ نباشد.
نمره درس ریاضی در سه سال دوره متوسطه اول با ضریب ۲ محاسبه می شود.
نمره درس کار و فناوری در سه سال دوره متوسطه اول با ضریب ۳ محاسبه می شود.
مجموع نمرات دروس مرتبط با رشته در سه سال دوره متوسطه اول با در نظر گرفتن ضریب هر یک از دروس حداقل ۱۸۰ باشد. یعنی به عبارت دیگر چنانچه نمرات هر درس را در ضریب آن جمع نماییم و حاصل جمع آن را بر تعداد دروس مرتبط با رشته تقسیم نماییم معدل رشته باید حداقل ۱۲ باشد.

تبصره ۴-۱۶- شاخه فنی و حرفه ای و کاردانش
پس از تعیین شاخه فنی و حرفه ای و کاردانش در پایان دوره اول متوسطه و ثبت نام اولیه در هنرستان مربوطه، هدایت دانش آموزان برای ورود به زمینه، گروه و رشته مورد نظر بر اساس بررسی های مشاوره ای و نظر فنی کمیته هدایت تحصیلی مستقر در هنرستان مربوطه صورت می گیرد.

شیوه نامه کامل هدایت تحصیلی را در آدرس زیر بینید .

http://moshaver.farsedu.org/upload/40102/content/att-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DA%86%D9%87%20%D9%87%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%AA%20%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84%DB%8C.pdf

تراژدی یک طرح

وزیر آموزش و پرورش در آخرین اظهار نظرش در قبال انتقادهای گسترده از طرح هدایت تحصیلی گفته که  به موفقیت این طرح ایمان دارد زیرا این طرح، مصوب شورای عالی آموزش و پرورش بوده و همه جوانب و تجربه های داخلی و خارجی در آن لحاظ شده است! طرحی که به محض ارائه، شدید ترین واکنش ها و انتقادات را از سوی دانش اموزان ، اولیا و حتی مدیران و کارشناسان آموزشی مستقل و غیر مستقل در کشور به دنبال داشت. البته مسئولان اعلام کرده اند که به همه انتقادات رسیدگی می شود. طرحی که هدفش، اشتغال زایی و رویکردش کارآفرینی است، به نظر می رسد با تحمیل و اجبار به دانش اموز نمی تواند به انتظار موفقیت های طلایی باشد. طبق فرم های هدایت تحصیلی، می بایست ۴۸ درصد دانش اموزان به رشته های هنرستان و کار و دانش هدایت شوند که ضعف سیستم آموزش و بازدهی این دو حوزه در ۳ دهه اخیر سبب شده تا بسیاری از دانش آموزان از این دو حوزه گریزان باشند و هم چنان، تب مهندس شدن و دکتر شدن در علوم ریاضی و تجربی بالا باشد.

طرح جدید «هدایت تحصیلی» که از پایه نهم اجرایی می‌شود، علی‌رغم تاکیدات مسوولان وزارت آموزش و پرورش مبنی بر مفید بودن بسته تدوین شده توسط شورای عالی آموزش و پرورش و لحاظ نیازها و سیاست‌های کشور، انتقادات دانش‌آموزان و اولیاء را در پی داشته است و به نظر می رسد بار دیگر آموزش و پرورش در ارائه طرحی که به زندگی و سرنوشت میلیون ها دانش آموز ایرانی گره خورده ، شتاب زده عمل کرده است.

طرحی که چهارعامل علاقه، استعداد، نیاز کشور و امکانات آموزشی در تدوینش موثر و آموزش و پرورشی‌ها امیدوارند باعث رشد و توزیع متوازن رشته‌های تحصیلی شود، از منظر دانش‌آموزان نه تنها علاقه آنها را نادیده می‌گیرد بلکه ناعادلانه آنها را به سوی آینده سوق می‌دهد. طرحی که بعضی ها از ان به عنوان دایه ای مهربان تر از مادر یاد می کنند، چرا که علایق سیستم و نهاد آموزشی و سیاست های کلان آموزشی را به علایق دانش آموزان ، ترجیح می دهد.

پاسخ به انتقادات

مدیرکل دفتر آموزش‌های کاردانش وزارت آموزش‌وپرورش در پاسخ به انتقادات صورت گرفته از این طرح اعلام کرد: رویکرد اصلی آموزش‌وپرورش در هدایت تحصیلی ارتقای کیفیت‌ بخشی و اجرای سند تحول بنیادین و عملیاتی کردن راهکارهای آن است؛ این سند برای برخی زیرنظام‌ها مانند زیرنظام برنامه درسی ملی تعریف شده و در این زیرنظام نیز اشاره شده است که هدایت تحصیلی باید در پایان پایه نهم انجام شود.

وی در پاسخ به این‌که آیا تغییرات هدایت تحصیلی امسال موجب به‌وجودآمدن اشکالاتی در فرآیند آن و نگرانی‌هایی برای خانواده‌ها و دانش آموزان شده است، اظهار داشت که این بحث در حوزه آموزش است و متولیان هدایت تحصیلی در معاونت پرورشی‌و فرهنگی و دفتر مشاوره می‌توانند به آن پاسخ دهند!

پاسخ هایی که با توجه به حجم گسترده انتقادات والدین و دانش آموزان به این طرح، به نظر می رسد پاسخ های توجیه کننده و مطلوبی نه برای دانش اموزان و نه برای راضی کردن والدین آن ها نبوده و نیست و بعید به نظر می رسد که بتوان فردی را به زور، حقوقدان یا دندان پزشک یا کارشناس ادبیات فارسی کرد!

طرح های دقیقه ۹۰ تمامی ندارد!

به هر حال، این طرح هم مانند خیلی از طرح ها دیگر، دقیقه ۹۰ ارائه شد. این که چرا ایرانی ها خیلی از کارهایشان را در ۴۰ سال اخیر در دقیقه ۹۰ و تحت سخت ترین شرایط انجام و تکمیل کردند در جامعه شناسی خودمانی قابل تبیین و تحلیل است.

با این حال، این طرح زمانی ارائه شد که فرصت کمی برای بازنگری و اصلاح و تطبیق آن با نیازها و علاقمندی های دانش آموزان وجود دارد و انتظار می رفت که آموزش و پرورش چنین طرح های کلان و ملی مهمی را به صورت پایلوت و منطقه ای و در بازه بلند مدت در سراسر ایران اجرا می کرد تا نتایج آن، ملموس  تر و مشخص تر برای  مردم و مسئولان و دانش آموزان تبیین گردد.

در طرح هدایت تحصیلی برای دانش اموزان بر اساس معدل، اجباری برای تحصیل در  رشته های خاص در نظر گرفته شده است  بدون توجه به علاقه دانش آموز و ترجیحات خانواده وی . آموزش و پرورش اعلام می‌کند دانش‌آموزان بیشتر تمایل به تحصیل در رشته تجربی را دارند؛ در نتیجه تعداد بیکاران افزایش می‌یابد، و حالا برای جلوگیری از این موضوع سعی می‌کنند دانش‌آموزان به هنرستان بروند. با این وجود به نظر می رسد که دانش آموزانی که به هنرستان می روند، مهارت لازم را کسب نمی کنند و به زور هم نمی توان فردی را در رشته ای ماهر و متخصص و کارآزموده کرد.

انتقادات والدین

برخی از والدین اعلام کردند که برای ثبت نام فرزند خود در رشته تجربی به مدرسه مراجعه کرده و فرزندش با وجود معدل بالای ۱۹، اما چون نمرات عمومی اش بیش تر از دروس اختصاصی شده، علی رغم علاقه شخصی، باید به در رشته علوم انسانی ادامه تحصیل بدهد. یعنی کسی که تلاش کرده تا پزشک یا رادیولوژیست یا بیولوژیست شود، باید کارشناس ادبیات یا حقوقدان یا حسابدار شود!! برگزاری یک آزمون هیچ گاه ملاک خوبی برای تشخیص سره از ناسره نبوده و نیست و این انتقاد، ۴۰ سال است که به کنکور سراسری کشور نیز وارد است اما چون با توجه به ظرفیت کم دانشگاه ها برای برخی از رشته ها  و حجم گسترده تقاضا، روش و شیوه و معیار بهتر و حرفه ای تری برای سنجش ظرفیت های دانش آموزان برای ورود به دانشگاه ها نبود، سدی به نام کنکور ایجاد شد .

طرح هدایت تحصیلی، عصاره ۴۰ سال برنامه ریزی در آموزش و پروش

وزارت آموزش و پرورش و نهادهای آموزشی کشور، می بایست پس از ۴۰ سال تجربه اندوزی از این همه برگزاری آزمون های مختلف و بسیج منابع و نیروها و انرژی که از دولت و ملت و نهادهای مختلف گرفت، بررسی کنند که ماحصل برگزاری این همه کنکور سراسری و بگیر و ببند و سنجش و دوره های پودمانی و غیر پودمانی و امثالهم که به انواع گوناگون در سراسر کشور برگزار شد، چه شد؟ چقدر این روش ها توانست، رشد ناخالص ملی و داخلی کشور را افزایش دهد؟

چقدر ماحصل این آزمون ها و ارزشیابی ها و سنجش های مستقیم و غیر مستقیم هزینه بر و زمان بر، توانست دانش اموزان را به تحقیق و ممارست و دانشگاهیان را به کارآفرینی و تولید دانش بیش تر هدایت کند؟ چقدر این آزمون ها، طرح های بالادستی ، پایین دستی، جامع، راهبردی و امثالهم توانست، سواد دانش اموزان ایرانی و دانشجویان ایرانی را در دنیا افزایش دهد؟ چقدر ایرانی ها را کتاب خوان کرد؟ چقدر دانش آموزان ایرانی را به معنی واقعیه کلمه، دانش آموز کرد؟

طرح هدایت تحصیلی که به زعم خیلی ها طرح اجبار تحصیلی باید بر آن نام گذاشت، شکست آن از مرحله اجرا قابل پیش بینی است. به نظر می رسد شورای عالی آموزش و پرورش باید حرفه ای تر و مسنجم تر برای اجرای این طرح راهبردی که تلاش می کند عدالت آموزشی را در سطح گشور گسترش دهد، اقدام می کرد و اکنون که اقدامات مطالعاتی و آسیب شناسی حرفه ای و همه جانبه صورت نگرفته است، اجرای این طرح را مسکوت بگذارد.

ورود مجلس به این طرح و نهاد های دیگر، قطعا زیبنده اموزش عالی نیست و امیدواریم متخصصان فهیم، کارآزموده، مسئول و متعهد عالی ترین نظام آموزشی کشور، تلاش کنند تا با بازنگری در این طرح، شرایطی فراهم شود که هم دانش آموز، هم اولیا و مربیان، هم سیاست های کلان نظام، در یک راستا و منطبق بر عدم فشار و تحمیل، در مختصاتی شفاف و مشخص، گام بردارند و شاهد چنین انتقادات گسترده و دل واپسی و تشویش اذهان عمومی و دانش اموزان در آغاز سال تحصیلی ۹۵-۹۶ نباشیم.

البته سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس نیز اخیرا اعلام کرد که بررسی موضوع هدایت تحصیلی دانش آموزان و مشکلات مربوط به آن، به محض بازگشایی مجلس شورای اسلامی دنبال خواهد شد.

منتظر می مانیم تا ببینیم مجلس و دولت در رابطه با یکی از جنجالی ترین طرح های اموزشی در ایران چه تصمیمی برای راضی کردن میلیون ها دانش اموز و خانواده در سراسر کشور اتخاذ خواهند کرد.

اما نتیجه هر چه باشد، ما از این موضوع مهم دور نمی کند که فرهنگ کار دقیقه نودی، هم چنان در عالی ترین سطوح تصمیم گیری و اجرایی کشور در جریان است و گویا دهه ها زمان نیاز است که فرهنگ  نظام مدیریت و برنامه ریزی ژاپنی ها و آلمانی ها را در کارهای مختلف آموزشی، اقتصادی، ورزشی و اجرایی کشور شاهد باشیم.