المپیک ریو از صفر تا صد

روایت اشک و خنده و تلخ و شیرین با ستاره ها

المپیک سی و یکم با همه شیرینی ها و تلخی هایش پایان یافت و مشعل این بازی ها در ریو خاموش شد تا همه از امروز برای المپیک بعدی در توکیو منتظر بنشینند. ریو ۲۰۱۶ در کنار همه مشکلات بزرگ و کوچک و ریز و درشت مثل همه ادوار قبلی المپیک اتفاقات فراوانی در دل خود داشت. اتفاقاتی که برای نخستین بار رخ داد و نام المپیک ریو را جاودانه کرد. ریز و درشت هایی که معجونی از اشک و لبخند، شادی و غم، موفقیت و ناکامی، فریاد و سکوت بود. در این میانه برخی نام خود را به تاریخ سنجاق کردند و با یک مشت مدال خوشرنگ برزیل را ترک کردند و برخی دیگر با سری افکنده و چهره ای رنگ پریده با ریو وداع کردند تا مثل همیشه برد و باخت در کنار هم یک تصویر منحصربفرد را برای المپیک شکل دهد. پدیده ای که برنده و بازنده را در کنار هم قرار می دهد و منشور اصلی آن صلح و دوستی اقوام فارغ از دین، نژاد، سیاست، پول، جغرافیا و رنگ است. مرور مهمترین اتفاقات ریو بازتابنده تمام این حقیقت هستند؛ حقیقتی که میلیاردها نفر در طی ۲ هفته شاهد آن بودند.

صاعقه، بزرگترین همه تاریخ

اوسین بولت بی تردید بزرگترین ستاره دوومیدانی سرعت همه ادوار تاریخ است. ستاره ای که در ریو باز هم خوش درخشید و به سیاق دو المپیک قبلی توانست همه مدال های دوی سرعت را از آن خود کند تا رکوردی جاودانه را در دوومیدانی خلق کرده باشد. جالب اینکه صاعقه در آخرین المپیک زندگی اش آشکارا کندتر و کم رمق تر از همیشه بود و رکوردهای خوبی را کسب نکرد اما باز هم آنقدر توانمند و متفاوت بود که توانست قهرمان قهرمانان شود. بولت اگرچه در این دوره موفق به خلق رکورد زمانی خاصی نشد اما فاصله او با ورزشکاران رقیب آنقدر زیاد است که هیچ کس به گرد پایش هم نرسید.

وی در حالی موفق به فتح سه مدال طلا در ریو ۲۰۱۶ شد که بدترین رکوردهای خود را در سه المپیکی که در آن شرکت کرده بود، ثبت کرده است. بهترین رکورد بولت در دو ۱۰۰ متر متعلق به المپیک لندن است که با رکورد ۹.۶۳ موفق به کسب مدال طلا شد. همچنین بولت در دو ۴ در ۱۰۰ متر با کسب رکورد ۸.۷ ثانیه بهترین رکورد خود را ثبت کرد تا نشان دهد در لندن بهترین روزهای خود را سپری کرده است. البته بولت بهترین رکورد خود در دو ۲۰۰ متر را در المپیک ۲۰۰۸ پکن به ثبت رسانده است تا در ریو ۲۰۱۶ بی آنکه در روزهای خوب خود قرار داشته باشد، باز هم در کسب طلا هت تریک کند.

بولت که محبوب ترین ورزشکار حاضر در ریو محسوب می شد، در پایان این برد بزرگ، جشنی مفصل داشت و هواداران حاضر در ورزشگاه المپیک را با شادی منحصر به فردش خوشحال کرد. اوج کار او جایی بود که پرچم برزیل را دور تنش پیچید تا صدای تشویق ها به دورترین نقطه آسمان برسد.
بولت در هر سه مسابقه فینال ۱۰۰ متر، ۲۰۰ متر و ۴ در ۱۰۰ متر با فاصله از رقبا گذشت و تصویر لبخند او در فینال صدمتر بدل به عکس تاریخی این دوره از المپیک خواهد شد. او در پایان مسابقه اش اعلام کرد در سطح ورزشکارانی مثل پله و محمدعلی است. چهره هایی که مشابه آنها در تاریخ وجود ندارد. بولت درباره نهمین طلای المپیکی اش گفت: من فقط می خواهم به عنوان یکی از بزرگترین ها به یاد بیایم. در تمام دوران ورزشی و زندگی ام کار کردم و امیدوارم مردم من را به عنوان یکی از آدم هایی که کار بزرگی در ورزش انجام داد به خاطر بیاورند.

او درباره اینکه چرا در این دوره از رقابت ها رکوردی را نشکسته، گفت: رکوردها برای من اهمیت ندارد اگرچه من واقعا دوست داشتم رکورد ۲۰۰ متر را بزنم و برای انجام همین ماموریت به اینجا آمده بودم. در مسابقه آخر، ۴ در ۱۰۰ متر فقط می خواستم طلا ببریم که این اتفاق افتاد. او سپس وارد بخش هیجان انگیز صحبت هایش شد. بولت که قبلا هم نشان داده بود از مقایسه خود با بهترین های تاریخ ترسی ندارد، گفت: چیز دیگری برای انجام دادن باقی نمانده. من به همه دنیا ثابت کرده ام که بزرگترین ام. این دلیلی است که به خاطر آن به این تصمیم رسیدم که دیگر در المپیکی شرکت نکنم. این آخرین المپیک من بود چون چیز بیشتری برای اثبات باقی نمانده. این آخرین گام به جلو بود، آخرین گام به سمت جایی که بزرگترین هایی مثل پله و محمدعلی هستند.

آخرین سوال از بولت مقایسه او با باب مارلی اسطوره موسیقی و مهمترین چهره تاریخ جامائیکا بود. بولت گفت: من آدمی نیستم که در این باره حرف بزنم اما اگر باب مارلی زنده بود حتما ترانه ای برای من می ساخت که عنوانش این بود: «بزرگترین همه تاریخ».

افسانه کوسه ماهی طلایی

کوسه ماهی بالتیموری در ریو وداعی باشکوه با دنیای قهرمانی داشت. ستاره ای که با ۱۸ مدال طلای المپیک پای به ریو گذاشت و با ۵ طلای دیگر و یک مدال نقره رکورد بی نظیر و دست نیافتنی ۲۳ طلای المپیک را ثبت کرد. رکورد بی نظیری که بعید به نظر می رسد کسی بتواند آن را بشکند.

فلپس با ۲۸ مدال در المپیک که ۵ مدال طلا و ۱ نقره آن متعلق به ریو است، از دنیای شنا خداحافظی کرد. ۱۶ سال است که فشنگ بالتیموری آمریکا تمامی رکورد ها را شکسته است. او در ۱۵ سالگی و در المپیک سیدنی کار خود را آغاز کرد و به جوان ترین شناگر تاریخ آمریکا تبدیل شد. ۶۴ رقابت و ۷.۳ مایل شنا در المپیک، پایان کار بزرگترین شناگر تاریخ در ۳۱ سالگی بود. تلاشی غیرقابل تصور برای بدست آوردن این تعداد مدال لازم است. داستان حضور او در المپیک ریو بسیار عجیب و پر تب و تاب بود.

علی رغم درخشش روتین در لندن ۲۰۱۲، شکست باور نکردنی در فینال ۲۰۰ متر پروانه برابر چاد لکلوس، در یکی از تماشایی ترین نبردهای تاریخ شنا، باعث شد تا تردید ها در مورد فلپس آغاز شود. نابغه آمریکایی اما خود حجت را تمام کرد و پس از المپیک ۲۰۱۲ به طور رسمی از شنای حرفه ای کناره گیری کرد. با این حال دنیا بسیار خوشبخت بود که فلپس تصمیم گرفت به علت انگیزه های شخصی و اثبات دوباره شخصیت منحصر به فرد خود، در آوریل ۲۰۱۴ بازگشتی دوباره به دنیای حرفه ای داشته باشد. با این حال بازگشتش چندان خوش یمن نبود. او بار دیگر به علت پدیده DUI از اردوی آمریکا برای رقابت های جهانی روسیه ۲۰۱۵ کنار گذاشته شد. جایی که بسیاری پایانی تلخ برای فلپس متصور شدند.

با این حال او قدرتمندانه تر در رقابت های انتخابی المپیک بازگشت و موفق شد با نمایشی خیره کننده ایالات متحده را برای حضور مجدد در المپیک قانع کند. این اولین بار نبود که فلپس از اشتباهاتش درس می گرفت. او در فوریه ۲۰۰۹ هم به علت رسوایی ماری جوانا، تا مرز نابودی پیش رفت اما آن زمان نیز نشان داد استاد بازگشت از شرایط بحرانی است.

ریو ۲۰۱۶ ابعاد متفاوتی از نابغه آمریکایی ارائه کرد. جایی که پس از کسب یکی از طلاهایش، به میان جمعیت رفت تا شادی اش را با همسر، مادر و فرزند کوچکش با چشمانی اشک بار به اشتراک بگذارد. اشک های او روی سکو پس از کسب مدال طلای ۲۰۰ متر مختلط، خوشحالی های معنادارش درون آب با حرکات معنادار دست و صحبت های متفاوتش پیرامون صلح، عدم مرز بندی دنیا و اینکه او نماینده ملل مختلف برای صلح جهانی در المپیک است، همه و همه ابعادی منحصر به فرد و کمتر دیده شده از فردی را به نمایش گذاشت که پیش از این رسوایی های گوناگونی را در طول دوران حرفه ایش به وجود آورده است.

جبران عقب ماندگی ایالات متحده در ۱۰۰ متر پروانه فینال ۴ در ۱۰۰ متر مختلط، آخرین پرده از نمایش حرفه ای فردی بود که ۲۳ طلای المپیک و ۲۶ طلای رقابت های قهرمانی جهان در کارنامه دارد. رکوردی اعجاب انگیز و باور نکردنی که برای تکرارش احتمالا سال های زیادی سپری خواهد شد. فلپس به طور غیر رسمی با چشمانی اشک بار در شب تاریخی ریودوژانیرو ۲۰۱۶، از دنیای حرفه ای برای بار دوم خداحافظی کرد. خداحافظی که این بار بدون بازگشت خواهد بود.

ریو ۲۰۱۶ علی رغم اینکه ۸ طلای پکن را برای فلپس به همراه نداشت، اما دستاوردهایش در مجموع خارق العاده بود. جایی که فلپس توانست نشان دهد بدون کوچک ترین شک و تردیدی در میان برترین ورزشکاران تاریخ از لحاظ فنی، شخصیتی و اخلاقی قرار دارد. تماشای درخشش مایکل فلپس در ریو ۲۰۱۶ در روزهایی که هنوز هیچ بهبودی در وضعیت میشائیل شوماخر دیده نمی شود و راجر فدرر نیز به پایان روزهای حرفه ایش نزدیک و نزدیک تر می شود، باعث افتخار علاقه مندان به ورزش است. وی علی رغم تمام حواشی های دوران حرفه ایش در ریو نشان داد که می تواند در ردیف برترین ورزشکاران تاریخ در ابعاد گوناگون قرار گیرد و این از تمامی مدال های طلا گوناگونش با ارزش تر است.

ستاره با حجاب

ابتهاج محمد؛ مهمترین چهره کاروان آمریکا. چهره ای حتی مهمتر از مایکل فلپس و سایر مدال آوران آمریکایی. نخستین ورزشکار محجبه تاریخ آمریکا که البته به مدال هم رسید تا اتفاقی یگانه در المپیک ثبت شود. برگزاری بازی های المپیک هر چهار سال یک بار بهترین‌های ورزش جهان را در دهکده‌ای دور هم جمع می‌کند. در این گردهمایی ورزشی شاهد حضور ورزشکاران مختلف با رنگ، نژاد و عقاید مختلف هستیم. با این حال کمتر کسی انتظار داشت که در کاروان ورزشی ایالات متحده یک بانوی محجبه هم حضور داشته باشد. این ورزشکار که متولد نیوجرسی است، از ۱۳ سالگی شمشیربازی را شروع کرد. خانواده او دوست داشتند دخترشان در ورزشی باشد که قوانین آن با قوانین اسلام هم خوانی داشته باشد و دخترشان بتواند با پوشش اسلامی در آن شرکت کند.

ابتهاج محمد، ملی پوش شمشیربازی آمریکا که علاوه بر سیاهپوست بودنش، نوع پوشش او نیز همیشه در کانون توجهات قرار می گرفت. ابتهاج که در سال‌های اخیر همواره با حجاب اسلامی در تورنمنت‌های مختلف به میدان رفته این بار با کسب سهمیه المپیک پا به این بازی ها گذاشت تا یک بار دیگر تواناییهایش را ثابت کند. ابتهاج محمد در سال ۲۰۱۲ در آستانه صعود به بازی‌های المپیک لندن بود ولی با یک اختلاف از رسیدن به این رقابت ها بازماند. حالا بعد از گذشت چهار سال این ورزشکار آمریکایی به اولین زن آمریکایی تبدیل شد که با حجاب در بازی‌های المپیک ظاهر شد.

در این بین بیشتر از آنکه عملکرد او در المپیک توجه همه را به خود جلب کند، این حجاب اسلامی بوده که ابتهاج محمد را سوژه رسانه‌ها کرده بود. با این وجود او در بخش تیمی نیز توانست یک مدال باارزش برنز را کسب کند تا این حضور یگانه رویایی شود. در رقابت‌های شمشیربازی بازی‌های المپیک ریو در بخش سابر تیمی در بخش زنان و در مسابقه رده‌بندی تیم آمریکا که ابتهاج محمد نیز در آن حضور داشت توانست با برتری برابر ایتالیا به مدال برنز دست یابد و به این ترتیب این ورزشکار محجبه مسلمان به اولین ورزشکار محجبه تاریخ آمریکا در المپیک تبدیل شد که توانسته در بخش تیمی روی سکوی توزیع مدال برود.

ابتهاج محمد ۳۰ ساله درباره این موضوع گفت: این حضور من در بازی‌های المپیک از آن نظر اهمیت دارد که عده ای معتقد هستند زنان مسلمان با حجاب اسلامی نمی توانند به دستاورهایی که دیگران می‌رسند؛ دست یابند. برای خودم، خانواده و دوستان و جامعه اسلامی خوشحالم که توانستم با این شرایط جواز حضور در بازی های المپیک را بدست آورم.

سریعترین، قویترین و بالاترین

منشور المپیک روی سه ویژگی بنا نهاده شده. سریع ترین، قویترین و بالاترین. از همین رو مدال این سه عنوان ارزشی دوچندان و ورای همه مدال ها دارد. طلای پرش با نیزه، دوی ۱۰۰ متر و دسته فوق سنگین وزنه برداری سه مدال مهم هر المپیک هستند که به دارندگان آن لقب و صفت بالاترین، سریع ترین و قوی ترین مرد را معنی می کند. تیاگو داسیلوا برزیلی در پرش با نیزه المپیک با شکستن رکورد این بازی ها بالاتر از رینو لاوینی فرانسوی پرید و به مدال طلا رسید. او رکورد ۶ متر و ۳ سانتی متر را به جا گذاشت تا لقب بالاترین مرد را به دست آورد.

اوسین بولت قهرمان افسانه ای دوهای سرعت جهان در فینال دوی ۱۰۰ متر موفق شد با زمان ۹.۸۱ از خط پایان عبور کرد و با پشت سرگذاشتن حریفان سومین مدال طلای دوی ۱۰۰ متر خود را در المپیک ها به دست آورد و برای سومین بار سریعترین مرد المپیک لقب بگیرد. در دسته فوق سنگین وزنه برداری نیز که بهداد سلیمی حضور داشت، لاشا تالاخادزه از گرجستان موفق شد به مدال طلا برسد. او با شکستن رکورد مجموع المپیک و جهان به مقام قهرمانی رسید و عنوان قوی ترین مرد المپیک را از ایران گرفت و به خود اختصاص داد.

جوانترین و پیرترین مدالیست ها

در المپیک یکی از فانتزی ها جوانترین و مسن ترین مدال آوران هستند که رکوردهای یگانه را به نام خود ثبت می کنند. در المپیک ریو نیز مسن ترین و جوانترین مدالیست ها فاصله ۴ دهه ای با یکدیگر دارند.

کیان رن با کسب مدال طلا در شیرجه جوانترین قهرمان المپیک ریو لقب گرفت. رن همچنین سومین ورزشکار جوانی شد که در این رشته مدال طلا کسب کرده است. پیش از این مارجری گسترینک آمریکایی در المپیک برلین ۱۹۳۶ و فو مینکیسا چینی در بارسلونا ۱۹۹۲ با ۱۳ سال سن قهرمان شیرجه شدند. وی با کسب مدال طلا به عنوان جوانترین ورزشکار قهرمان این بازی ها شناخته شد. عضو تیم شیرجه تیم چین با ۱۵ سال و ۱۸۰ روز این عنوان را به خود اختصاص داد.

با این وجود، گائوریکا سینگ که با داشتن ۱۳ سال و ۲۵۸ روز سن، جوان‌ترین ورزشکار حاضر در مسابقات المپیک بود. این شناگر زن متولد نپال که با حضور در ماده ۱۰۰ متر کرال پشت کارش را در مسابقات المپیک شروع کرد. سال ۲۰۱۵ در نپال زمین لرزه سنگینی رخ داد و بیش از ۹ هزار نفر جان خود را از دست دادند. اما گائوریکا و خانواده‌اش جان سالم به در بردند. آن هم به خاطر بودن یک میز محکم در منزل‌ که همگی زیر آن پناه گرفته بودند.

نیک اسکلتون یک اسب سوار بریتانیایی لقب مسن ترین برنده مدال طلای المپیک ریو ۲۰۱۶ را به خود اختصاص داده است. نیک اسکلتون ۵۸ ساله در رشته پرش با اسب با کمترین زمان و بدون هیچ خطایی اول شد و مدال طلا را برد. بعد از او نیز سانتاگو لاین قایقران آرژانتینی یک سال بعد از درگیری با بیماری سرطان نام خود را به عنوان مسن‌ترین برنده طلا در ریو ثبت کرد. او این رقابت را به همراه سیسیلا کارنازا فتح کرد. این قایقران ۵۴ساله در سال گذشته ریه خود را به تیغ جراحان سپرده بود اما در نهایت یک سال بعد، او بود که نام خود را برای همیشه در تاریخ المپیک ثبت کرد.

پرافتخار ترین‌ها

در المپیک تابستانه ریو ۲۰۱۶ نیز مانند ادوار گذشته بودند ورزشکارانی که مجموع مدالهای طلای آنها از بسیاری از کشورهای حاضر در مسابقات بیشتر بود. مدال آورانی که کاروان ورزشی کشورشان با تکیه بر درخشش آنها بر صدر جدول مدال آور ترین کشورها تکیه زده است و موفقیت خود را مدیون پرورش چنین استعدادهایی می داند. مایکل فلپس شناگر آمریکایی با کسب ۵ مدال طلا و یک نقره در صدر این فهرست قرار دارد و رتبه های دوم و سوم نیز در اختیار هموطنان او می باشد. کیتی لدکی شناگر زنی است که در این المپیک با ثبت رکوردهایی خارق العاده یکی از شگفتی های ریو بود و با ۴ طلا و یک نقره در رتبه دوم ایستاد. سایمون بایلز که پرچم دار کاروان آمریکا در روز اختتامیه نیز بود با ۱۹ سال سن و کسب ۴ طلا و یک برنز در رتبه سوم قرار دارد تا این سه ورزشکار با کسب ۱۳ مدال طلا نزدیک به نیمی از مدال های طلای ایالات متحده را کسب کرده باشند.

نفر چهارم این لیست نیز یک شناگر مجارستانی است. کاتینکا هوسژو با ۳ طلا و یک نقره در رده چهارم قرار دارد تا تنها مدال نقره او، هوسژو را با ورزشکاران رتبه پنجم متمایز کرده باشد. اوسین بولت جاماییکایی در دوومیدانی، جیسون کنی از بریتانیا در دوچرخه سواری، دانوتا کوژاک مجار در قایقرانی کانو و رایان مرفی دیگر شناگر ایالات متحده مشترکا با کسب ۳ مدال طلا در رتبه پنجم این جدول قرار دارند.

نکته جالب توجه این است که نفرات پنجم این جدول رده بندی پس از پایان روز پانزدهم ریو ۲۰۱۶ اگر به صورت انفرادی در این مسابقات شرکت می کردند با کسب رتبه ی بیست و ششم، بالاتر از کشورهایی مانند سوئد، آفریقای جنوبی، لهستان، بلژیک، سوئیس و غیره می ایستادند.

رکوردهایی که فرو ریخت

شکستن رکوردها همیشه یکی از ویژگی های المپیک است. رکوردهایی که فرو می ریزند و مرتب ارتقا پیدا می کنند. در المپیک ریو نیز مثل همیشه تعداد قابل توجهی رکورد فرو ریخت.

در این دوره از بازی‌ها ۶۵ رکورد المپیک جابه‌جا شد که ورزشکارانی از کره جنوبی، چین، بریتانیا، ویتنام، مجارستان، آمریکا، سوئد، ایتالیا، تایلند، ژاپن، آلمان، قزاقستان، کانادا روسیه، اتیوپی، سنگاپور، نیوزیلند، دانمارک، آفریقای جنوبی، لهستان، ازبکستان، برزیل، گرجستان، کنیا و اوکراین رکورد جدیدی را به خودی خود در رشته‌های مختلف ثبت کردند.

در میان رکوردشکنان دو ایرانی نیز حضور دارد. کیانوش رستمی که در دسته ۸۵ کیلوگرم وزنه‌برداری به مقام قهرمانی رسید، موفق شد رکورد مجموع این دسته را به ۳۹۶ کیلوگرم ارتقا بدهد. در دسته فوق سنگین نیز بهداد سلیمی توانست رکورد جدیدی را در یکضرب ثبت کند هر چند که با ناداوری از مدال المپیک بازماند.

بازنده های بزرگ

در المپیک ریو همانند تمامی ادوار گذشته مسلخ برخی از بزرگان بود و برخی از ستاره های دانه درشت ناکامان بزرگ این رقابت ها لقب گرفتند. از کانگ هی در تنیس روی میز گرفته تا بریتانیا در گلف و جردن باروفس آمریکایی و حمید سوریان در کشتی و البته بهداد سلیمی در وزنه برداری اما بی تردید بزرگترین بازنده ریو از تنیس آمد.

مهمترین ستاره ناکام المپیک نواک جوکوویچ بود. تنیسور شماره یک جهان مقابل خوان مارتین دل‌پوترو در همان دور نخست شکست خورد و با چشمان اشکبار از المپیک وداع کرد. نوله در این دیدار مغلوب تاکتیک درست حریفی شد که در مسابقات تنیس به عشق حضور و لذت شرکت می‌کند. جوکوویچ که از مهمترین قهرمان‌های ورزش جهان محسوب می‌شود، در مسابقه‌ای که تکرار دیدار رده‌بندی مسابقات المپیک در دوره قبلی بود به دل پوترو باخت. اگرچه ممکن است در هر مسابقه‌ دیگری حریف خود را شکست بدهد. حریفی که ظاهرا از شکست مرد شماره یک تنیس جهان، آنقدرها هم خوشحال نبود!