چرا بدن انسان مو دارد؟

یکی از کارکردهای موی بدن تنظیم حرارت بدن است

وقتی در یک بعدازظهر مشغول انجام کارهایتان در منزل هستید، ناگهان متوجه می شوید که باز هم باید صورت تان را اصلاح کنید. به طور متوسط هر مرد بیش از یک ماه از عمرش را مشغول زدن ریش هایش است و زنان هم درگیری های خاص خود را برای از بین بردن موهای زائد بدن شان دارند.

زنان و خصوصا مردان تیغ به دست، که برای تراشیدن این موهای زائد و راحت شدن از شر آنها وقت می گذارند همواره داستانی ادامه دار دارند و زمان نسبت قابل توجهی را در طول عمرشان صرف این کار می کنند.

آنچه ما به عنوان موی بدن در قشر بیرونی پوست می بینیم درواقع حاصل فعالیت بخش داخلی پوست به نام اپیدرم (epidermis) است. سلول های داخل فولیکول های مو، تقسیم و زیاد می شوند و زمانی که فضای داخل فولیکول را پر کردند، سلول های پیرتر را به سمت بیرون می رانند. پس این موهایی که از سطح پوست خارج می شوند عمدتا مجموعه ای از سلول های مرده و پروتئینی به نام کراتین (keratin) هستند.

اما خوشبختانه انسان درمقایسه با سایر گونه های پستانداران موهای کمتری دارد و گذر زمان هم این میزان را کاهش داده است. در غیر این صورت ما همچون گذشته هایی دور، هنوز هم موجوداتی پر مویی بودیم.

عمر موهای بدن در مناطق مختلف تفاوت دارد. به عنوان مثال عمر موهایی که بر روی جمجه سر می رویند در قیاس با سایر موهایی که هر چند ماه می ریزند و دوباره رشد می کنند، چندین و چند سال است.

اما موها که بر روی بدن می رویند، تعدادشان نامحدود است. اگر میزان رویش این موها بیش از اندازه طبیعی بود آنوقت شاید مانند Cousin Itt، شخصیت اصلی مجموعه “خانواده ادم” (The Addams Famil) ظاهری عجیب پیدا می کردیم. (شکل زیر)

درعوض این موها به طور فعال در روندی طبیعی رشد پیدا می کنند البته این اتفاق زمانیمی افتد که بدن و خصوصا هورمون ها که به آن پرداخته خواهد شد، کارکرد درستی داشته باشند. رشد مو در میان فولیکول هایی که به آناژن (anagen) معروف است،اتفاق می افتد. با توجه به نوع و جنس مو، آناژن رشد و در مواقعی برای استراحت این رشد متوقف می شود. که به آن فاز تلوژن (telogen) گفته می شود. از آنجایی که مو هم همچون هر ارگان زنده ای مرگ را تجربه می کند، زمانی که مو به زمان مرگ می رسد، می ریزد. اما ریزش مو در مناطق مختلف زمان های متفاوتی دارد مثلا بیشترین طول عمر مو را موهایی که در جمجمه می روید دارد و به همین دلیل است که موهای سر رشد بیشتری در مقایسه با موهای زیر بغل دارد. آناژن معمولا طول عمری چند ماهه دارد که در مورد موهای سر به چند سال می رسد.

البته رویش مو در تمام نقاط بدن و در همه سنین به به یک اندازه نیست و در سنین بلوغ آغاز می شود و مناطقی از بدن را فرا می گیرد که تا پیش از دوران بلوغ بی مو بودند.

سیستم هوشمند بدن طوری عمل می کند که گرما و سرمای بدن را با امکانات موجود خود از جمله موهایی که روی سطح بدن وجود دارد، تنظیم می کند و از آنجا که پوشش لباسی این کار را برای انسان انجام می دهد، نیاز چندانی برای وجود موهای بیش از اندازه در بدن وجود ندارد.

ضخامت این موها در جاهای مختلف بدن متفاوت است و در صورت عدم کارکرد هورمون ها، ضخامت این موها در برخی افراد افزایش بیشتری پیدا می کند. به عنوان مثال در برخی از زنان به علت بیشتر بودن میزان هورمون های مردانه از میزان عادی و نورمال آن، در مناطق مشترکی همچون چانه و سبیل، موهای ضخیمی دیده می شود.

به طور متوسط بدن هر فرد نرمال دارای ۵ میلیون تار مو است. آیا گمان می کنید که اگر اصلا بدن تان مو نداشت خیلی بهتر بود؟

همانطور که قبلا هم گفته شد، انسان در مقایسه با سایر پستانداران، موی کمتری بر روی بدن خود دارد و تنها برخی از گونه های پستانداران همچون فیل ها هستند که مانند انسان ها موهای کمی دارند.

اما در مورد راینوها: راینوها هم همانند فیل ها زمان نسبتا طولانی را در آب می گذرانند اما در قیاس با انسان، بدن شان موهای ضخیم تری دارد که علت آن ممانعت از ورود بیش از اندازه گرما به داخل بدن است.

اگر یک شامپانزه را در کنار انسان قرار دهید، که درواقع از نظر ژنتیکی شبیه ترین گونه به ما هستند، کاملا درخواهید یافت که موی بدن انسان بسیار کمتر از شامپانزه است. تقریبا بدن انسان دارای تعداد مساوی فولیکول هایی است که مو از داخل آنها بیرون می آید. خوشبختانه با تمام شباهت های ظاهری که میان انسان و شامپانزه از فرم لب ها، کف دست و کف پاها وجود دارد، انسان ها موهای کمتر و نازک تری دارند.

پس چرا در طول زمان و طی روند تکامل، موهای بدن انسان ها در قیاس با مثلا شامپانزه ها کاهش پیدا کرده است؟ دانشمندان دلایل قانع کننده ای را در پاسخ به این سئوال ارائه داده اند. یک تئوری این است که انسان اولیه از گونه های میمون، ساکن نواحی پرآب بود که نیاز چندانی به پرمو بودن نداشتند. دیدگاه بعدی این است که موهای کمتر بر روی بدن، شیوع انگل را در آن جاندار کاهش می دهد. دلایل دیگر هم از جمله عوامل نادانسته ای هستند که طی میلیون ها سال اتفاق افتاده اند.

همچین انسان که بر خلاف چهارپایان بر روی دو پا می ایستد، تنها یک سوم بدنش در معرض مستقیم نور خورشید قرار می گیرد، بنابر این وضعیت بدن، لازم نیست که برای محافظت از پوست بدنش همه آن را در مقابل نور آفتاب بپوشاند.

اختلالات موی بدن 

اگر از اینکه دایم مشغول تراشیدن موهای بدن تان هستید، به تنگ آمده اید و ممکن است به نوعی سندروم به نام هایپرتروکُئیس (hypertrichosis)  مبتلا باشید که باعث رشد بیش از اندازه موهای بدن تان می شود.