گزارش بانک مرکزی نشان می دهد که استقبال مردم در استفاده از سیستم های پرداخت الکترونیک در چند سال اخیر روند صعودی داشته و رقم قابل توجهی از تبادلات مالی در کشور بر بستر بانکداری مجازی صورت گرفته و این امر، کاهش جریان پول کاغذی و سکه ای در ایران را نوید می دهد. اما هم چنان، اسکناس برای ایرانیان همچون یک تهدید است.
تا پیش از انقلاب ارتباطات در کشورمان و استقرار نظام بانکداری مجازی، اکثریت ملت ایران از اسکناس برای تراکنش های مالی استفاده می کردند و چاپ اسکناس هم به اروپایی ها واگذار شده بود. طبق اعلام مسئولان، اسکناس های کثیف، بیش از ۷۰ نوع بیماری را با خود حمل می کنند و حتی عاملی مهم در شیوع مرض کچلی، از نوع کچلی سکه ای و غیره هستند.
یکی از کارشناسان بانکی قبلا پیشنهاد داده بود که بانک ها به جای تبلیغات، کیف پول به ملت هدیه بدهند تا از دود شدن سرمایه ملی بخاطر چاپ اسکنانس نو در هر سال جلوگیری شود. اما به هر حال، در طول روز با اسکناس هایی مواجه می شویم که روی آن دفترچه خاطراتی نقش بسته یا شکل حیوانی یا انسانی و یا خاطره ای درج شده است.
علاج کار، بانکداری مجازی
رشد بانکداری مجازی در ایران که با حضور نخستین خود پرداز های بانک سپه در تهران و مراکز استان ها در اواخر دهه شصت شمسی آغاز شد، نوید انقلابی شگرف در عرصه صنعت بانکدرای در کشور بود. چند سال بعد، مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات ایران که بعدها به پژوهشگاه دانش های بنیادی ایران تغییر نام داد، اولین مرکزی بود که از میهن مان به شبکه جهانی اینترنت متصل شد.
اتصال IPM به اینترنت، فرصتی برای ارتقای دسترسی سازمان ها و حتی بخش خصوصی به شبکه جهانی وب بود تا بتوانند از بزرگ ترین سامانه تبادل اطلاعات تاریخ بشر استفاده کنند. توسعه اینترنت در ایران خیلی سریع اتفاق افتاد و دنیای BBS ها و وبلاگ نویس ها، در دهه هشتاد، جای خود را به شبکه های اجتماعی و موبایل های هوشمند داد و اکنون بیش از ۴۰ میلیون ایرانی به اینترنت پر سرعت دسترسی دارند.
ضریب نفوذ اینترنت در کشور با وجود زیر ساخت های مسی و پر چالش، گسترده بود و حالا ده ها میلیون کاربر ایرانی از خدمات بانکداری الکترونیکی، تجارت الکترونیک و هم چنین آموزش اینترنتی استفاده می کنند که مجموع این فعالیت ها، توسعه دولت الکترونیک را به همراه داشته است.
بانکداری مجازی، مهم ترین دستاورد حضور فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران بود. روزگاری نه چندان دور برای پرداخت یک فیش تلفن و آب ۱۰ هزار تومانی می بایست ساعت ها پشت باجه بانک منتظر ماند و همین وضعیت برای میلیون ها نفر در سراسر کشور برقرار بود.
اکنون، سامانه های پرداخت مجازی و هم چنین دنیای اپ ها و جهان ستاره مربع ها، کار را خیلی راحت کرده اند. اما با این وجود، گر چه اکثر تراکنش های ایرانیان به سمت تراکنش های دیجیتالی و الکترونیکی پیش رفته است، اما هم چنان اسکناس و سکه در تبادلات مالی خرد و متوسط، به خصوص در جاهایی که دسترسی به خدمات پرداخت الکترونیک نیست، رواج دارد.
چالش های مدرنیسم در دنیای سنتی
(ممهور کردن اسکناس های ۱۰۰ ریالی ایران برای هدایایی جهت مناسبت های ملی!)
هنوز در بسیاری از جاها در سرزمین پهناور ایران، برای تبادلات از اسکناس استفاده می شود و همان طور که می دانید، اسکناس، پدیده قرن بیستم و یکی از مظاهر کاهش ثروت ملی به شمار می رود. هنوز فرهنگ عدم استفاده از اسکناس در میان برخی از هموطنان عزیز گسترش پیدا نکرده و این قضیه در ده ها هزار روستای ایران هم چنان مشاهده می شود.
بیش از ۲۰ میلیون ایرانی کم سواد هستند و این چالشی محسوب می شود در عدم استفاده از کارت های الکترونیک به جای اسکناس در تراکنش های روزمره؛ لذا به نظر می رسد ایران عصر مدرن، هم چنان با چالش های عصر پیش مدرنیسم مواجه است.
دولت ها سالانه میلیون ها دلار صرف تولید اسکناس و به روز کردن، یا تغییر دادن و از رده خارج کردن اسکناس های کهنه با جدید می کنند و این رقم، بخشی از ثروت جامعه را به خود اختصاص می دهد.
بانک مرکزی قبلا اعلام کرده بود که تولید هر اسکناس برای کشور بین ۷۰ تا ۱۰۰ تومان هزینه در بر خواهد داشت. این رقم در سال ۹۰، حدود ۷۰ تومان اعلام شده بود.
بیش از ۸ میلیون قطعه اسکناس در دست مردم است که هر سال برای نو کردن بخشی از آن، باید ده ها میلیون دلار از ثروت ملی ایرانیان صرف شود؛ ناگفته نماند که از تولید برخی از اسکناس های فرسوده تنها چند سال یا کمتر می گذرد.
داستان اسکناس ایرانی
با سرمایه ای که هر سال بانک مرکزی صرف تولید اسکناس های جدید می کند، می توان ظرف چند سال مشکلات نوسازی و تعمیرات مدارس کل کشور را مرتفع نمود یا سرمایه در گردش نهاد های تولیدی و خدماتی را به جهت افزایش اشتغال و کارآفرینی نسل جوان فراهم کرد.
قبلا اسکناس های کشور توسط انگلیسی ها چاپ می شد که گویا مدتیست روند تولید تا حدودی به داخل کشور منتقل شده و از بخشی از ارز بری تولید اسکناس در ایران کاسته شده است.
بررسی های رسانه ای نشان می دهند که در ۲ سال اخیر، کلیه مراحل چاپ و تولید اسکناس با نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در داخل و تحت تدابیر شدید امنیتی برقرار می شود و ایران از این نظر به خودکفایی عملیاتی و سیستماتیکی دست یافته است.
طبق گفته رئیس سازمان تولید اسکناس و مسکوک بانک مرکزی، ۷۰۰ میلیون قطعه اسکناس در سال ۱۳۹۳ امحا شده که رکورد ۱.۲ میلیاردی را نیز در این زمینه بر جای گذاشته است.
وظایف و ماموریت اصلی سازمان تولید اسکناس و مسکوک مشتمل بر تولید انواع مسکوک (رایج، طلا و یادبود)، اسکناس و اوراق بهادار (اسکناس رایج، ایران‌چک، اوراق مشارکت، اوراق بهادار امنیتی مانند: شناسنامه، پاسپورت و…)، امحاء انواع اسکناس و اوراق بهادار و دریافت، کنترل (شمارش، تفکیک، شناسایی جعل) و پرداخت اسکناس و ایران‌چک است.
اهم اقدامات به‌عمل آمده در سازمان تولید اسکناس و مسکوک در چند ماه اخیر به شرح زیر است:
چاپ انواع اسکناس و ایران‌چک (حدود ۷۰۰ میلیون قطعه).
ضرب انواع سکه‌های رایج (حدود ۳۰۰ میلیون قطعه).
چاپ سایر سفارشات چاپی نظیر شناسنامه، پاسپورت و … (حدود ۱۴۰ میلیون قطعه)
رسیدگی، شمارش و امحاء انواع اسکناس و ایران‌چک (حدود ۸۰۰ میلیون قطعه)
صدور ۷۰۰ میلیون قطعه اسکناس در کشور وقتی ضرب در عدد ۱۰۰ بشود، رقمی سرسام آور خواهد بود که آن هم به دلیل عدم توجه طیف عظیمی از هموطنان در نگهداری صحیح از این سرمایه ملی، می بایست صرف شود.
چه باید کرد؟
تصویر تاریخی ترین چک ایران: چک ۱۵ تریلیارد ریالی برای خرید شرکت مخابرات ایران در سال ۸۸
تولید اسکناس نو و خروج اسکناس هایی که زود دست ایرانیان کهنه می شود و ناقل بیماری های خطرناک است، سرمایه ملی را دود می کند. وقتی اسکناس ایران در دست گردشگر خارجی می افتد و بر روی آن، نقاشی و خطاطی و شعارهای فارسی و انگلیسی می بیند، پرستیژ ملی به شدت کاهش پیدا می کند. در این راستا راهکارهایی می توان پیشنهاد کرد:
همه شهروندان از طریق بانک مرکزی و سازمان میراث فرهنگی، نسبت به خرید کیف های پول با نمادهای ایرانی و شعارهای فرهنگی برای حفاظت از اسکناس اقدام کنند.
رسانه ملی، اطلاع رسانی درباره زشت بودن کار خطاطی و نقاشی و تخریب اسکناس ها را به عموم مردم در دستور کار قرار دهد.
از همه شهروندان خواسته شود تا برای حفظ اسکناس، هم چون کارت ملی و گذرنامه خود اقدام کنند.
دولت و بانک مرکزی، تسهیلاتی به افرادی حقیقی و حقوقی که در طول سال، از اسکناس کم تر استفاده می کنند، به خصوص شرکت ها و سازمان ها، ارائه کنند.
برنامه ای ملی برای کاهش و حذف دائمی اسکناس از روند نقدینگی کشور هم چون نروژ در دستور کار بلند مدت بانک مرکزی ایران قرار بگیرد و از تجارب بین المللی در این عرصه استفاده شود.
وزارت بهداشت و درمان نسبت به اطلاع رسانی بیماری های مختلفی که از راه تماس مکرر دست با اسکناس ها ایجاد می شود، اقدام کند.
اسکناس ایران، سرمایه ایرانیست، در حفظ سرمایه کشورمان بیش تر تلاش کنیم.
با تجارت الکترونیک کلا بودجه چاپ اسکناس حذف میشه ؟
بعضیا واقعا بویی از فرهنگ نبردن…طرف رو اسکناس پنجاه هزارتومنی جمع و تفریق حساب کتابشو نوشته….چه انتظاری از این آدم میشه داشت؟