جهت اطلاع دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا

تحصیل در دانشگاه های معتبر جهان خواست بسیاری از دانشجویان است

بخشی از متقاضیان تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا برای تکمیل مدارک خود جهت اپلای، نیازمند ارائه پروپزال تحقیقاتی هستند که به عنوان مدارک مورد نیاز پذیرش درخواست می شود. گفتار امروز سرویس تحصیل در خارج روزیاتو برای این دسته از عزیزان، نکات جالبی ارائه می کند. با ما همراه باشید.

در این گفتار ها،‌تلاش بر آن است تا مقدمات و لوازم اپلای برای تحصیل و بورس آسان را به عزیزان آموزش دهیم و صد ها نکته کاربردی و مهم را در این مسیر پر فراز و نشیب،‌ در اختیار علاقمندان قرار دهیم. همان طور که قبلا عرض کردیم، فرآیند پذیرش و تحصیل و بورس در دانشگاه های خارج از کشور،‌ تابع حداقل هایی هست که رعایت این حداقل ها در تکمیل و ارسال مدارک و تعامل با دانشگاه می بایست رعایت شود تا بالاترین سطح بازدهی را برای متقاضیان به همراه داشته باشد. اگر زبان انگلیسی شما خوب باشد، در پاراگراف زیر که یک استاد دانشگاه نوشته است، پی به اهمیت research proposal ‌ خواهید برد:

A research proposal is intended to convince others that you have a worthwhile research project and that you have the competence and the work-plan to complete it. Generally, a research proposal should contain all the key elements involved in the research process and include sufficient information for the readers to evaluate the proposed study. Regardless of your research area and the methodology you choose, all research proposals must address the following questions: What you plan to accomplish, why you want to do it and how you are going to do it.

برخی از عزیزان در مراحل آمادگی مدارک،‌ارسال مدارک و تعامل با دانشگاه ها، نمی توانند در مختصات مورد نیاز حرکت کرده و فرصت پذیرش و بعضا بورس تحصیلی را از دست می دهند. به هر حال صدها هزار نفر در سال برای تحصیل در ده ها هزار دانشگاه در سراسر جهان اپلای می کنند و میزان ترافیک اپلای در دانشگاه های آمریکای شمالی، اروپا و شرق آسیا مانند ژاپن و سنگاپور بسیار بالاست. برای گرفتن پذیرش،‌ می بایست برگ برنده در اختیار داشت و این برگ برنده یک جادوی بزرگ نیست!‌ برگ برنده علاوه بر نمرات خوب، آماده کرن خوب مدارک مورد نیاز پذیرش است.

در گفتار امروز، به مقوله معرفی الزامات آماده کردن پروپزال تحقیقاتی که بعضا از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا درخواست می شود اشاره می کنیم. آن چه مسلم هست،‌مقوله thesis proposal برای مقاطع عالی تحصیلی مورد نیاز هست. دانشگاه باید بداند که شما بر اساس بیانیه هدف خود، چه موضوعاتی را دنبال می کنید و برای آن چه برنامه های هدفمند و مدونی را پیشنهاد می کنید. هر اندازه این پروپزال در راستای اهداف دانشگاه، دانشکده و اساتید دانشکده باشد و شما جدی و حرفه ای آن را تهیه کرده باشید و برای آنجام آن مصمم باشید، شانس شما برای پذیرش و هم چنین دریافت بورسیه تحصیلی افزایش خواهد یافت.

حتی بعضا مشاهده شده است دانشگاه هایی که از دانشجویان برای پذیرش، پروپزال تحقیقاتی درخواست نکردند، به دانشجویانی پذیرش دادند که توانسته کلیات یک پروپزال تحقیقاتی جامع و اثربخش را به دانشگاه ارائه کرده و هیات پذیرش را نسبت به possible بودن اجرای این پروپزال با کمک استاد راهنما (potential supervisor) ترغیب و تشویق کند. بنابراین سعی کنید در صورتی که برای مقطع دکترا و پسا دکترا خواستار تحصیل در دانشگاه های خارج از کشور به خصوص دانشگاه هایی با رتبه بالا (۱۰۰ دانشگاه برتر جهان ) هستید، حتما پروپزال تحقیقاتی اثربخش ارائه کنید.

پیش از ادامه بحث این ویدئو را در ۲۵ دقیقه ملاحظه کنید.

چرا پروپزال تحقیقاتی مهم است؟

این سوال خوبی هست. برای خیلی ها این سوال مطرح می شود. اما پاسخ به این سوال خیلی آسان هست. با پروپزال تحقیقاتی می توان دریافت که هدف و برنامه و نگاه کلی شما به تحصیل در رشته ای که متقاضی تحصیل هستید چیست و دنبال چه کاری خواهید بود. در واقع با این پروپزال دانشگاه پی به هدف شما از تحصیل در این رشته و میزان آگاهی و اشرافیت اطلاعاتی شما نسبت به تحصیل در دانشگاه و رشته مورد نظر می برد. از طریق پروپزال تحقیقاتی نمی توان فهمید که چه اندازه شما برای رشته و گرایشی که اپلای کردید،‌صلاحیت دارید و شایسته هستید. اما می توان فهمید که شما چقدر در کار خود برای مقاطع عالی که تحقیق محور هست، جدی و مصمم و با اطلاعات قبلی مربوطه هستید.

به هر حال، همان طور که گفتیم پروپزال تحقیقاتی برای مقاطع ارشد و دکترا خیلی الزام نیست اما ارائه آن با مدارک مورد نیاز پذیرش دانشگاه، شانس شما را افزایش خواهد داد. به هر حال از متقاضی تحصیل در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاه‌های خارج از کشور، این انتظار موجه وجود دارد که تا حدودی نسبت به موضوعی که قصد تحقیق و تحصیل در مقاطع عالیه دارد، اطلاعات اجمالی در اختیار داشته باشد و حداقل بداند که دنبال چه رشته ای و چه موضوع تحصیلی و پژوهشی است و در آینده قصد فعالیت بر روی چه گرایش صنعتی یا هنری یا پزشکی را دارد. به دلیل آن که انتخاب دانشجو در کشورهای غربی بر خلاف دانشگاه‌های کشورمان که بر اساس آزمون سراسری انجام میشود، بر مبنای ارزشیابی و بررسی پرونده تحصیلی دانشجویان صورت می گیرد و فرآیند دیگری وجود ندارد و همه بررسی ها به صورت مکتوب و غیر مصاحبه و ارزشیابی آزمونی هست، دانشجو هیچ فرصتی برای نشان دادن قابلیت‌های علمی و فردی خود در حوزه ای که قصد تحصیل دارد، ندارد و تنها ابزارش، پرونده ای است که به دانشگاه ارسال کرده است.

چرا؟

• به دلیل آن که همه متقاضیان، ریز نمرات مقاطع تحصیلی که گذرانده اند را از جمله رزومه و اظهار نامه هدف و مدارک زبان و جی آر ایی و امثالهم به دانشگاه به همراه توصیه نامه ارسال می کنند اما مسئول بررسی و ارزشیابی علمی پرونده های دریافتی، بیش تر به مدارک بها می دهند که هدف واضح تر مکتوبی را برای تحصیل در رشته و گرایشی که اپلای کرده ارائه کند.

• چون شناختی از ظرفیت های علمی و اهداف دانشجوی علاقمندبه تحصیل ندارند و پروپزال می تواند افق بلند مدت دانشجو به مسیری که انتخاب کرده است را تا حدودی تبیین کند.

• چون یکی از بهترین ابزار های پیدا کردن استاد راهنما برای متقاضیان تحصیل در رشته خاص است.

• چون دانشجو را همراستا با هداف علمی و تحقیقاتی دانشگاه می کند و انتخاب او را آسان تر می کند.

چون در در اظهار نامه هدف (Statement of purpose) تنها به ارائه چشم اندازی از برنامه کوتاه مدت یا بلند مدت خود جهت تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی میپردازید و به بیان کلی علایق، توان مندی‌ها و سوابق علمی و عملی در یک یا دو صفحه اکتفا میکنید. اما حتی با این اظهار نامه هدف، مسئول پذیرش دانشگاه مقصد یا اساتید دپارتمانی که برای تحصیل در یکی از رشته‌های آن اپلای کرده اید، از جزییات برنامه تحصیلی و تحقیقی شما مطلع نخواهند شد.

پروپزال تحقیقاتی یا PhD proposal به عنوان سندی غیر رسمیکه رویکرد آکادمیک شما را به موضوعات تحقیقاتی که علاقمند به بررسی آن میباشید، نشان میدهد،‌ در این جا کاربرد داشته باشد. در واقع با این پروپزال،‌شما به صورت ریز تر و دقیق تری به research interest‌های خود به خصوص در یک موضوع خاص اشاره می کنید.

معمولا پروپزال تحقیقاتی را پس از بررسی علاقمندی‌های تحقیقاتی اساتید مختلف دپارتمانی که قصد اپلای دارند تهیه میکنند چرا که در نهایت، باید این پروپزال چند صفحه ای به استاد مشخصی در دپارتمان مربوطه ارسال شود تا نظر وی دریافت شود. بنابراین، پروپزال تحقیقاتی شما باید نهایتا به ۲ یا ۳ نفر از اساتید رشته ای که قصد اپلای دارید ارسال شود تا بررسی کنند. همانند رزومه و بیانیه هدف،‌ شما باید برای هر دانشگاه و هر رشته خاص مورد نظر‌، در صورت درخواست، پروپزال مربوطه و مجزا آماده و ارسال کنید و نمی‌توانید یک پروپزال تحقیقاتی را به همه دانشگاه‌ها و دپارتمان‌ها ارسال کنید. چرا که شاید موضوعیت درستی نداشته باشد

ساختار پیشنهادی برای پروپزال تحقیقاتی

در گفتاری که درباره رزومه تحصیلی در روزیاتو ارائه کردیم، گفتیم که یک رزومه تحصیلی بهتر از ۶ بخش تشکیل شده باشد و در نوشتن این رزومه، حتما این ۶ بخش لحاظ شود. در نوشتن پروپزال تحقیقاتی نیز باید متذکر شویم که هیچ ساختار استانداردی برای نوشتن پروپزال تحقیقاتی از نظر ساختار، تعداد صفحه،‌ شیوه برخورد به موضوع و بسط آن و امثالهم وجود ندارد اما با بررسی پروپزال دانشجویانی که موفق به کسب پذیرش و بورس تحصیلی شده اند، می توان به کلیاتی دست یافت.

پیشنهاد می کنیم در پروپزال خود ۳ مقوله اصلی را رعایت کنید:

۱-عنوان پروپزال تحقیقاتی همانند عنوان یک مقاله،‌کاملا مشخص و واضح باشد و خلاصه ای از موضوعی که پروپزال به دنبال آن و کسب نتایج خاص بر اساس سوالات تحقیق هست، ارائه کنید. این مساله می تواند در بخش abstract درج شود.

۲-درباره گذشته تحصیلات و تجربه های شغلی خود در حد ۲ پاراگراف صحبت کنید. اجازه بدهید در قسمت introduction ، خواننده درباره سطح آگاهی و آشنایی شما درباره مقوله ای که در پروپزال دنبال آن هستید،‌درک خوبی داشته باشد.

۳-اشاره دقیق تر به علاقمندی های تحقیقاتی و آینده شغلی خود و مقالات و کتاب هایی که کار کرده اید در بخش research interests ها می تواند تکمیل کننده بخش introduction در پروپزال تحقیقاتی باشد. این که خواننده بداند که شما موضوع تحقیقاتی خود را در راستای فعالیت های پژوهشی قبلی انتخاب کردید و اشراف اطلاعاتی هر چند حداقلی به موضوع دارید، ارزش این پروپزال در ذهن مخاطب افزایش پیدا می کند.

۴-پس از ارائه این بخش ها، بهتر است شما درباره موضوع تحقیقاتی خود به ارائه مختصری از مرور منابع بپردازید و در واقع یک literature review حرفه ای ۱-۲ صقحه ای را ارائه دهید. حتما این مرور منابع بر اساس رفرنس های مستند و مستدل باشد و مشخصات رفرنس ها را در بخش پایانی پروپزال همانند مقاله علمی ارائه کنید. هر اندازه این مرور منابع شما حرفه ای و موشکافانه باشد، سوالات تحقیقاتی که بر اساس ان این پروپزال آماده شده است، توجیه پذیر تر خواهد بود. چرا که شما می توانید research gap را شناسایی کرده و برای پر کردن این گپ، پرسش های تحقیقاتی خود (کمی یا کیفی) را طرح کنید. بنابراین مقوله مهم در پروپزال تحقیقاتی ارائه یک مرور منابه منطقی و مستدل و توجیه پذیر است.

۵-پروپزال تحقیقاتی بهتر است که با research questions همراه باشد. این سوالات در طول تحقیق تغییر خواهد کرد. اما مشخص می کند که شما دقیقا به دنبال چه هستید. چه موضوعاتی دغدغه این پروپزال هست که شما فلان رشته را در دانشگاه برای تحصیل و مطالعه جهت کار بر روی این مقوله ها انتخاب کردید. همان طور که می دانید،‌رسیدن به پرسش های خیلی خوب،‌نیازمند مرور منابع خیلی خوب و جامع هست و این کار شاید ۱-۲ ماه زمان نیاز داشته باشد.

۶-برای دانشگاه و خواننده این پروپزال مهم هست که بداند شما وقتی این پروپزال و سوالات تحقیق را انجام دادید، به دنبال رسیدن به چه اهدافی هست. در واقع ، جایگاهی که شما و دانشگاه پس از انجام این تحقیق، احتمالا خواهد رسید (research potential outcomes) انتظاراتی است که شما پس از انجام موفق این پروپزال تحقیقاتی در مدت مورد نظر کسب خواهید کرد. این اهداف را باید از روز اول مشخص کنید که این پرپزال و مسیر انجام ان، شما را در به نیل به این اهداف منطقی و مشخص،‌رهنمون کندو نباید اهداف بالاتر و بیرون طیف تحقیقاتی شما باید و برای همین، خروجی ها باید متناسب با ورودی ها باشد.

۷-بخش پایانی پروپزال به ارائه رفرنس ها مرتبط هست. منابعی که استفاده میکنید (references) البته اگر سازمان یا موسسه دولتی و خصوصی نیز می‌تواند شما را در انجام این پروژه یاری دهد، نام آن‌ها را نیز ذکر کنید. البته در این حالت،‌از شما انتظار میرود که نسخه ای از توافق نامه یا تعهد نامه ای که موسسه/شرکت ارائه دهنده fund برای حمایت از پروژه تحقیقاتی تان صادر کرده، ضمیمه proposal بکنید.

موارد هفت گانه ای که در بالا به آن اشاره شد، فرآیند حداقلی برای نوشتن یک پروپزال تحقیقاتی کاربردی چند صفحه ای خواهد بود.  البته باید توجه کنید که موضوعات پروپزال شما میتواند هر زمینه ای را بر اساس علاقه و تخصص خود شامل شود.

مثلا شاید شما بخواهید بر روی موضوع مدیریت زنجیره تامین سبز Green Supply Chain Management  در  پروژه‌های ساختمانی کلید در دست یا EPC Construction Projects    در فلان کشور تحقیق کنید و یافته‌های خود را با کشور oخود مقایسه کمیquantitative و کیفی qualitative بکنید.

به هر حال،‌مطالعه بر روی این موضوعات، مقدمات و موخراتی دارد و یک آرزوی رویایی و اتفاقی تصادقی نیست و شما بر اساس زنجیره‌ای از آگاهی، علاقه و دانش، به جمع بندی لازم برای کاوش در این مقولات در دانشگاه خاص رسیده‌اید.

به این موضوع توجه ویژه ای داشته باشید و حتی المقدور، هیچ اپلیکیشنی را بدون پروپزال تحقیقاتی به دانشگاه مقصد ارسال نکنید. هیچ ساختار مشخصی برای یک پروپزال خوب و مفید وجود ندارد. پایگاهی مانند www..findaphd.com، راه حل‌هایی را ارائه کرده که در کنار مطالعه کتاب‌های زیر، میتواند درک درستی را به مخاطب برای نوشتن یک پروپزال تحقیقاتی خوب ارائه کند. منابع زیر را می‌توانید در اینترنت جست وجو کنید و به عنوان روش‌های تحقیق علمیدر دستور کار قرار بدهید. این منابع، اصول و مبانی تحقیق علمی و حرفه ای را به علاقمندان تحصیلات عالی ارائه می دهد که مشابه آن‌ها برای دانلود در فضای مجازی نیز وجود دارد.

• Baxter, L, Hughes, C. and Tight, M. (2001): How to Research, (Open University Press, Milton Keynes).
• Cryer, P. (2000): The Research Student’s Guide to Success, (Open University, Milton Keynes).
• Delamont, S., Atkinson, P. and Parry, O. (1998): Supervising the PhD, (Open University Press, Milton Keynes).
• Philips, E. and Pugh, D. (2005): How to get a PhD: A Handbook for Students and their Supervisors, (Open University Press, Milton Keynes)

اشتباهات رایج در پروپزال

متن زیر عین متن انگلیسی یکی از اساتید دانشگاه ها درباره اشکالات رایج در نوشتن پروپزال هست:

• Failure to provide the proper context to frame the research question.
• Failure to delimit the boundary conditions for your research.
• Failure to cite landmark studies.
• Failure to accurately present the theoretical and empirical contributions by other researchers.
• Failure to stay focused on the research question.
• Failure to develop a coherent and persuasive argument for the proposed research.
• Too much detail on minor issues, but not enough detail on major issues.
• Too much rambling — going “all over the map” without a clear sense of direction. (The best proposals move forward with ease and grace like a seamless river.)
• Too many citation lapses and incorrect references.
• Too long or too short.
• Slopping writing.

بعضی وقت ها نیاز هست تا شما عین جملات انگلیسی که در مدارک علمی مصطلح هست را بدانید تا آن ها را در کار خود لحاظ کنید. در این اشتباهات رایج به ۲ مورد قرمز رنگ خوب توجه کنید. همواره باید پروپزال خوب، استدلال جامع و منسجمی برای سوالات تحقیق ارائه کند و رفرنس هایی هم که در این استدلال به آن ها اشاره دارد، مرتبط با موضوع و صحیح انتخاب شده باشد.

نکات مهم در نوشتن پروپزال تحقیقاتی

برای نوشتن پروپزال حرفهای موارد زیر را در نظر داشته باشید:

عنوان پروپزال در جذب مخاطب اهمیت بسیاری دارد. همواره عنوان خوب را انتخاب کنید.

• این که پروپزال شما به صورت کمی یا کیفی یا ترکیبی هست باید دقیقا مشخص شود.
• اگر دانشگاه یا موسسه ای انجام این پروپزال را با حمایت مالی پشتیبانی می کند، دقیقا ذکر کنید.
• هر پروپزالی که می نویسید، باید بدون غلط املایی و گرامری و با بررسی چند باره کارشناسان باشد.
• هیچ تضمینی به انجام هیچ پروپزال وجود ندارد. این پروپزال تنها نشان دهنده بخشی از قابلیت های علمی شما در انجام تحقیقات مستقل (independent research) هست.
• پروپزال را مانند مقاله علمی نگاه کنید و برایش نقشه راه در نظر بگیرید تا از A به B و سپس به C برسید.
• هدف از انجام تحقیق و دلایل انجام آن حتما باید در پروپزال تحقیقاتی ذکر شود تا کار شما موجه جلوه شود.
• برای اهداف ،‌دلایل انجام تحقیقات و مسائلی که در پروپزال ارائه می کنید، رفرنس معتبر و دلایل مستند و مستدل ارائه کنید.
• هر اندازه مرور منابع شما در پروپزال جدی و مختصر و موثر باشد، خواننده را به جدی بودن شما در مسیر طراحی پروپزا لو تحصیل در رشته مورد نظر تشویق می کند.
• اگر پروپزال شما توسط موسسه یا شرکتی در داخل یا خارج از کشور با حمایت مالی برخوردار هست،‌سند این حمایت را ضمیمه پروپزال کنید. این قضیه می تواند در پذیرش شما تاثیر گذار باشد.
• روش تحقیقی خود را نیاز نیست به صورت دقیق و با جزییات کامل ارائه کنید. تنها پیشنهاد و درک خود را به صورت منطقی ارائه کنید تا خواننده بداند که شما چگونه به دنبال کسب پاسخ برای پرسش های تحقیقاتی هستید.
• نوشتن پروپزال تحقیقاتی نیازمند مطالعه ده ها مقاله در رشته مورد نظر شما هست وبا مطالعه زیاد می تواند به سوالات تحقیقاتی خوب و مرور منابع خوب رسید.
• هیچ پروپزالی یک شبه آماده نمی شود و مانند مقاله،‌ نیاز به بازنگری مکرر دارد.

• پروپزال تحقیقاتی، آرزوی علمی شما نیست و باید منطقی تحریر شود. مثلا شما نمیتوانید به عنوان کارشناس مهندسی متالوژی، بگویید که قصد انجام تحقیق در زمینه پایپینگ (PIPPING ) را دارید و بخاطر علاقه قبلی به موضوع پایپینگ در سایت های پتروشیمی و پالایشگاهی، این حوزه را در رشته کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک دانشگاه خاص، دنبال می کنید. قطعا از شما پذیرفته نخواهد شد. تناسبی باید بین رشته‌های قبلی و رشته آینده برقرار باشد. چرا که پروپزال تحقیقاتی برای تحصیلات تکمیلی، باید بر مبنای مستندات و استدلال‌های منطقی و هدفمند شکل بگیرد و با آنچه در اظهارنامه هدف بیان میشود، تفاوت ساختاری و مفهومی دارد.

• در پروپزال تحقیقاتی شما باید ذکر کنید که بر اساس مرور منابع (Literature review)، یافته‌های تحقیقاتی و مقالاتی که تا کنون خوانده اید و حتی تجربه کار عملی قبلی که مستند آن در رزومه شما ذکر شده است و مسائلی از این دست، قصد پژوهش در این زمینه را دارید تا مخاطب این پروپزال به نیت شما و تسلط نسبی شما به دامنه (scope) آگاه شود.

• توجه کنید که پروپزال تحقیقاتی تنها یک پیشنهاد است و تا زمانی که استاد راهنمای شما در دانشگاه آن را تایید نکند و به تصویب دپارتمان مربوطه در دانشگاه مقصد نرسد، قابلیت اجرایی ندارد. بنابراین همواره نوشتن این پروپزال را زیر نظر یک یا چند تن از اساتید دانشگاه مقصد انجام دهید تا شانس اجرایی شدن این پروپزال افزایش یابد. قطعا پروپزال‌هایی که توسط یکی از کارشناسان یا اساتید دانشگاه مقصد امکان سنجی و ارزشیابی مقدماتی شده باشد، شانس شما را برای پذیرش نهایی و حتی اخذ بورس تحصیلی خصوصا در دانشگاه‌های بدون شهریه اروپا افزایش میدهد.

Most students and beginning researchers do not fully understand what a research proposal means, nor do they understand its importance. To put it bluntly, one’s research is only as a good as one’s proposal. An ill-conceived proposal dooms the project even if it somehow gets through the Thesis Supervisory Committee. A high quality proposal, on the other hand, not only promises success for the project, but also impresses your Thesis Committee about your potential as a researcher.

همراهان همیشگی و متقاضیان محترم تحصیل در خارج از کشور

امیدواریم این گفتار نیز شما را با یکی از فرآیند های پذیرش و دریافت بورس در دانشگاه های خارج از کشور آشنا کرده باشد.