معتادان فیس‌بوک بخوانند!

روزیاتو: معتادان فیس‌بوک امروزه صدها میلیون نفر را شامل می شوند و اعتیاد به استفاده از این شبکه اجتماعی محبوب، روز به روز در دنیا در حال گسترش هست.

یکی از ارکان سبک زندگی دیجیتالی مردمان روزگار ما، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، به خصوص شبکه های اجتماعی است. شبکه های اجتماعی در یک دهه اخیر، به شدت در همه مختصات زندگی مردم رسوخ کرده و تلاش دارد تا ارتباطات و تبادل اطلاعات به صورت مجازی، با سرعت و دقت بیش تری بین میلیارد ها کاربر پهنه جهانی وب، توسعه یابد. در میان شبکه های اجتماعی، شبکه فیس بوک، بارز ترین و پر مخاطب ترین شبکه اجتماعی به شمار می رود که امروز مورد استفاده بیش از ۲ میلیارد نفر از کاربران اینترنت قرار دارد. فیس بوک، توانسته وقت صدها میلیون ها شهروند کره خاکی را به خود مشغول کرده و این اشتغال کاذب و هیجان بخش، از طریق جادویی به نام گوشی های هوشمند، به شدت فراگیر شده است. شدت این فراگیری به حدی هست که افرادی با حداقل سواد اطلاعاتی و دانش نیز، پروفایلی در این سایت ایجاد کرده و با هر مشقت و زحمتی،اطلاعات خود را در این شبکه به اشتراک میگذارند. استفاده بیش از حد و گسترده کاربران از فیس بوک، پدیده ای به نام معتادان فیس بوک را سبب شده که مقالات، کتاب ها و کنفرانس های متعددی درباره تبعات و مشکلات آن بر نسل جدید در هزاره سوم، ارائه شده است. درباره اعتیاد به فیس بوک، روزهای شنبه بیش تر خواهیم گفت. در این گفتار، نکات مهمی را به کسانی که فکر می کنند چند ساعت در روز به این شبکه مرتبط هستند، گوشزد می کنیم.

بیش از ۴.۵ میلیون صفحه در گوگل درباره facebook addiction ، ایندکس شده است که نشان دهنده اهمیت موضوع اعتیاد روز افزون جامعه جهانی به افیونی به نام فیس بوک بازی هست. سایت کانادایی اعتیاد به فناوری که در نشانی techaddiction.ca قرار دارد، مقالات بسیاری درباره شیوه های رهایی از اعتیاد به این شبکه محبوب فضای مجازی اختصاص داده که به نظر می رسد، موضوعی اعتیاد به فناوری های روز به ویژه فناوری های مجازی، چالش بزرگی فرا روی کاربران جامعه اطلاعاتی (INFORMATION SOCIETY) تلقی می شود و باید به آن توجه جدی داشت.

چه کسانی معتاد فیس بوک هستند؟

این سوال خوبی هست، اما پاسخ دقیق به آن مشکل بوده و نمی توان حکم واحدی برای همه داشت و به همین خاطر، مقوله اعتیاد یک فرد به فیس بوک، تابع قاعده و قانون خاصی نیست و برای آن، معیاری واحد تعیین نشده است. اما به طور عمومی، رفتارهای زیر را می توان مصداق هایی برای اعتیاد فزاینده به این شبکه جهانی دانست:

۱-اختصاص ساعت های مفید روزانه به استفاده از فیس بوک

۲-چک کردن ساعت به ساعت تایم لاین خود و انتشار و به اشتراک گذاری محتوا در آن.

۳-چک کردن ساعت به ساعت پست های دوستان و دیگر کاربران اینترنت

۴-جر و بحث کردن های بیهوده با کاربران گروه ها و انجمن های فیس بوک در قبال مسائل مختلف.

۵-انجام POKE و Poke back بین دوستان.

۶-انتشار روزانه تصاویر و ویدئو مختلف از وقایع زندگی روزانه خود.

۷- ایجاد تشویش ذهنی در زمان هایی که دسترسی به فیس بوک امکان پذیر نیست.

هفت مورد فوق الذکر، اگر چه بخشی از ده ها معیار برای بررسی اعتیاد یک فرد به این شبکه محسوب می شود، اما همین هفت بند برای فهمیدن این که چه کاربری اعتیاد وار از فیس بوک استفاده می کند و چه کاربرانی به طور عادی با این شبکه برخورد می کنند، کفایت می کند.

قطعا در طول سال های اخیر فعالیت خود و دیگران در این شبکه، به این موضوع پی برده اید که برخی کاربران یا دوستان خود، روزانه چندین عکس از خود و دیگران در فیس بوک منتشر  می کنند یا مقولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و هنری منتشر در گروه ها و انجمن های مختلف را با اختصاص ساعت های متمادی، مورد بحث و تبادل نظر قرار می دهند. بدون آن که دو خط به اطلاعات عمومی و ظرفیت های مهارت ارتباط اجتماعی آنان افزوده شود. به هر حال، ناگفته پیداست که شبکه های اجتماعی در کنار فواید متعدد، آسیب های فردی و اجتماعی را در صورت عدم توجه به کارکردهای مختلف چند بعدی آن، ایجاد می کنند. مطالب زیر تلاش می کند تا از اعتیاد شما به فیس بوک تا حدی بکاهد.

۱-معتاد لایک نشوید.

یکی از نمادهای اعتیاد به فیس بوک، مطالعه و بررسی مطالب دوستان و دیگر کاربران این شبکه و تلاش برای فهم آن ها و لایک کردن موضوعات هست. این که چرا ما باید این حجم از اطلاعاتی که در فیس بوک توسط دوستان و انجمن ها و گروه های مختلف منتشر می شود را مطالعه کرده و نظر موافق یا مخالف خود را اعلام کنیم، خود از نظر روان شناسی و جامعه شناسی، مورد بحث هست. اصلا چه لزومی دارد که ما، مرتب در جریان اخبار و موضوعات متعددی که خیلی تاثیر مستقیم و حتی غیر مستقیمی در زندگی روزانه و سالانه ما ندارد، قرار بگیریم؟! وقتی خود را در معرض طوفانی از اطلاعات متنی و تصویری و ویدئویی متعدد قرار می دهیم و آگاهانه یا ناآگاهانه، دکمه like را فشار می دهیم، علاقمند می شویم که این کار را مرتب تکرار کنیم.

مرتب post ها و کامنت های دیگر دوستان را در فیس بوک بررسی می کنیم تا موارد قابل لایک از نظر خود را انتخاب کنیم. اعتیاد به لایک بازی سبب می شود تا همواره زمان استفاده ما از فیس بوک افزایش یافته و در مختصات افراد لایک باز و معتاد قرار بگیریم. اعتیاد به لایک بازی، مقوله ای هست که در طول روز، در بین برخی از دوستان خود یا حتی در رفتار مجازی خود شما در فیس بوک قابل احساس بوده و به نوعی با این سندرم، دست و پنجه نرم می کنید.

برای رهایی از لایک، بهتر است مدت زمان استفاده از فیس بوک را کم کنید و به این درک برسید که لایک یا عدم لایک شما، تاثیری در گسترش روابط اجتماعی و ارتقای سطح اطلاعات و دانش شما نخواهد داشت. از طرفی، وقتی شما موضوع خاصی را لایک می کنید، این موضوع در صفحه دیگر دوستانتان نیز به عنوان موضوع لایک شده توسط شما به نمایش در می آید. شاید برخی از دوستان شما، با مطلب لایک شده توسط شما مخالف باشند و تعدد این کار توسط شما، در نوع نگاه و نظر آن ها درباره شما تاثیر منفی خواهد داشت. این قضیه در مسائل سیاسی و فرهنگی، بیش تر نمود پیدا می کند.

کاهش لایک بازی،به معنای خود سانسوری در فیس بوک نیست. بلکه تلاشی هست اثربخش برای کاهش میزان استفاده از این شبکه در طول روز و حتی هفته تا شما عادت کنید که کتاب و مطالعه و ارتباط اجتماعی و فیزیکی با دوستان و آشنایان را به جای محیط مجازی لایک و دنبال کنید تا اگر معتاد فیس بوک هستید، از سندرم تا حدودی فاصله بگیرید.

۲-معتاد share بازی نشوید!

بعضی از کاربران را در طول روز میبینیم که مرتب، مشغول به اشتراک گذاشتن یا به اصطلاح share موضوعاتی هستند که به نظر آن ها،جالب توجه است. آن ها، هر موضوعی که در اینترنت جالب توجه باشد را برای اطلاع دیگر دوستان خود، share‌می کنند تا در صفحه آن ها به نمایش در آید. وقتی شما وارد فیس بوک خود می شوید، با انبوهی از صفحات به اشتراک گذاشته شده توسط دوستان مواجه می شوید که برخی یا حتی بسیاری از آن ها، مورد علاقه و پسند شما نیست. اعتیاد به share بازی دو اشکال عمده دارد:

یکی این که شما را معتاد فیس بوک می کند.

دوم آن که تعدد share‌ مطالب، وقتی همراستا با نظرات کلی دوستان تان در فیس بوک نباشد، نوعی تحمیل نظرات و علایق شما به آن ها محسوب می شود و شاید در دوستی غیر مجازی آنان با شما نیز تاثیر منفی بگذارد. بارها مشاهده شده که دوستانی که در محیط واقعی (نه مجازی)، روابط خوبی با هم داشتند، به واسطه به اشتراک گذاری متعدد موضوعاتی که خیلی اشتراک نظر با هم نداشتند، با جر و بحث و بعضا مشاجره رو به رو شده که این امر، تضعیف دوستی و حتی قطع روابط آن ها را نیز به دنبال داشته است.

پس تلاش کنیم، برای کاهش اعتیاد به فیس بوک و احترام به سلایق و علاق متنوع کاربران ایرانی و خارجی عضو پروفایل خود، از به اشتراک گذاری محتواهای متنی، تصویری و بعضا ویدئویی که احتمال می دهیم چالش زا باشد، پرهیز کنیم. مقولات سیاسی و فرهنگی و خبری،در صدر این مسائل چالش برانگیز هست که باید از آن تا حدودی اجتناب کرد.

به هر حال، این که شما با فلان نژاد و مذهب و رنگ و زبان و کشور و ملیت و نظر علمی و سیاسی و امثالهم، موافق یا مخالف باشید و مطالب مربوطه این حوزه ها را به اشتراک بگذارید، اگر در راستای تقویت دوستی شما با دیگر دوستانتان نباشد، فایده ای نخواهد داشت و آسیب زا تصور می شود.

بپذیریم که فیس بوک، جای تحمیل نظرات به دوستانتان با فرآیند share بازی نیست!

۳-عشق کامنت بازی نباشید!

دقت کرده اید که برخی از دوستان شما،صبح تا شب درباره همه موضوعات در گروه ها و انجمن های مختلف، در حال نظر دادن و جر و بجث با دیگران هستند؟ این افراد، یکی از معتادان فعال فیس بوک به شمار می آیند که تصور می کنند اگر در بحثی، نظ رموافق یا مخالف خود را اعلام نکنند، احتمالا چیزی از ان ها کم می شود و از قافله، عقب می افتند! عشق کامنت نویسی نبودن، عاملی برای کاهش اعتیاد به فیس بوک است که باید به آن توجه کنیم. هر اندازه بتوان به این درک رسید که درباره هر موضوعی که دانش کافی نداریم، نظر ندهیم و کامنت ننویسیم و به نظرات دیگران احترام بگذاریم، تلاش کرده ایم تا از اعتیاد خود به این شبکه بکاهیم. رولف دوبلی، نویسنده کتاب مشهور هنر شفاف اندیشیدن که سال ۹۴ به اهتمام عادل فردوسی پور و جمعی دیگر، ترجمه و ۲۱ بار تجدید چاپ شد، معتقد هست که چرا باید درباره هر موضوعی نظر دارد و چرا باید مدام، پیگیر اخبار متعدد در فضای مجازی و سنتی بود؟ این رفتا، مغز را خسته و شفاف اندیشی را از انسان سلب می کند.

پس، برای کاهش اعتیاد به فیس بوک، مدت زمان هایی در طول روز و هفته که مدام مشغول نظر دادن در پایین پست های دیگران و دوستان در فیس بوک هستیم را کاهش دهیم و سعی کنیم که فرهنگ تخصصی نظر دادن، کم نظر دادن و احترام به آرا و عقاید دیگران را در خود پرورش دهیم.

۴-به حریم خصوصی کاربران احترام بگذارید.

یکی از سمبل های اعتیاد فزاینده به فیس بوک، ورود به حریم خصوصی دیگران هست. بعضی از کاربران، تگ هایی که دوستانشان بر روی تصاویر قرار می دهند را هم مورد بررسی قرار داده تا به روابط و شیوه تعامل دوستانشان با دیگر کاربران فیس بوک پی ببرند. این که چرا ما به خود اجازه می دهیم تا این حد به حیطه حریم خصوصی دوستانمان، بدون اطلاع و رضایت آن ها در فیس بوک وارد شویم، مقوله ای هست که روان شناسان سایبر را به خود مشغول کرده است. شاید بستر این کار، بهتر و بیش تر در فضای مجازی برای ما به نسبت فضای سنتی فراهم هست. به هر حال، نقض حریم خصوصی کاربران و حتی دوستان خوددر فیس بوک، علاوه بر این که رفتاری غیر حرفه ای، مغایر با فرهنگ و منطق و عرف محسوب می شود، عاملی برای اعتیاد به این شبکه نیز خواهد بود. بنابراین، تلاش کنیم برای کاهش اتصال متعدد به فیس بوک، کم تر پدیده ناپسند فضولی اینترنتی را دنبال کنیم و بیش تر، وقت خود را با کارهایی که در توسعه روابط اجتماعی و دانش و آگاهی ما تاثیر مثبت دارد، پر کنیم.

۵-عکس بازی در فیس بوک، اعتیاد آور است.

پدیده سلفی بازی، افیونی برای نسل جدید هست. این که سلفی بازی، خود شیفتگی ایجاد می کند یا نه، مقوله ای هست که بعدا به آن می پردازیم. اما به هر حال، جنبش سلفی بازی که از اینستاگرام شروع شد، اکنون به فیس بوک نیز سرایت کرده است و سبب شده تا کاربران، تصاویر سلفی خود را در فیس بوک به اشتراک بگذارند و دیگران را نیز در آن tag کنند. تعدد این رفتار، اعتیاد آور و کشنده وقت هست. لزومی ندارد، هر غذایی که می خورید یا مکانی که بازدید کرده اید یا فلان مهمانی که رفته اید را همه دنیا بداند. در دانستنش، نه در کوتاه مدت و نه بلند مدت، به جز در موارد خاص و مکان های خاص، چیزی به شما و دوستانتان با این رفتار مجازی، اضافه نمی شود. این که شما با فلان غذا، سلفی بگیرید یا نگیرید، به صرف این که چند لایک شکار کنید، فایده خاصی ایجاد نمی شود! جز آن که شما را به این کار ناپسند، معتاد می کند و در نهایت، اعتیاد به فیس بوک را ارتقا می دهد. وقتی شما عکس بازی زیاد می کنید و دیگر دوستانتان را نیز در آن تگ می کنید، در واقع هم تا حدی حریم خصوصی خود را تحت الشعاع قرار می دهید، هم به طور ناخواسته، حریم خصوصی دیگر کاربران را که در این مورد، بعدا صحبت خواهیم کرد.

۶-معتاد join شدن در انجمن ها و گروه های مختلف نشوید.

در برخی از گروه ها و انجمن های فیس بوک،واقعا عضویت شما بی فایده و بی ارزش هست. جز اتلاف وقت و افزایش اعتیاد شما به فیس بوک و اختصاص وقت برای مطالعه مطالب به اشتراک گذاشته شده آن ها، سودی عاید نمی شود. شمار زیادی از صدها هزار گروه و انجمن فارسی و غیر فارسی که در وب توسط اشخاص در هم برهم راه اندازی شده است، بی ارزش ، مبتذل و افیون وقت و عمر هست. از این گروه ها و انجمن ها پرهیز کنید. هر انداره در این گروه های بی ارزش، عضویت پیدا کنید، وقت بیش تری را برای خواندن مطالب آن ها باید اختصاص دهید که این مقوله، نه دانش شما را افزایش می دهد، نه در توسعه مهارت های ارتباط اجتماعی شما موثر هست و نه اساسا لزومی دارد که شما در این حجم موضوعات و گروههای متنوع، عضویت داشته باشید. به این فکر کنید که اگر می خواستید به ازای عضویت در این ده ها و صدها گروهی که عضو هستید، x ریال پول ماهانه پرداخت می کردید، آیا به چنین کاری مبادرت می کردید؟

پس تلاش کنیم تا اعتیاد خود به فیس بوک را با leave کردن از ده ها گروه و انجمن بی ارزشی که joint‌شدیم، کاهش دهیم.

۷-صبح تا شب آنلاین نباشید!

بعضی کاربران، صبح تا شب آنلاین هستند. نه به این مفهوم که همیشه آنلاین هستند و در حال چگ کردن پروفایل خود و دیگران. در واقع، آن ها sign out‌ نمی کنند یا به صورت آفلاین در فیس بوک حضور دارند. هر notification ی که در پروفایل آن ها اعلام می شود، سریعا بر روی صفحه نمایش گوشی هوشمندشان یا در دسکتاپ، به آن ها اطلاع داده می شود. آن ها نیز برای بررسی موضوع، وارد فیس بوک می شوند! به قولی، On Call بودن در فیس بوک، چه به صورت آفلاین و چه آنلاین، خوب نیست و تنها شما را معتاد و حساس به فیس بوک و فیس بوک بازی می کند. به عمر خود رحم کنید!

۸-معتاد activate   و deactivate‌نشوید.

دقت کرده اید که بعضی دوستانتان، هر از گاهی، برای فرار از فیس بوک، حساب کاربری خود را به طور موقت غیر فعال می کنند و پس از مدتی، دوباره بر میگردند؟ این ها، سمبل هایی از معتادان فیس بوک هستند. فکر می کنند غیر فعال کردن حسابشان در این شبکه، زمینه کاهش اعتیاد فزاینده آن ها را فراهم می کند. در حالی که چنین نیست و راه کاهش اعتیاد به فیس بوک به طور اثر بخش، فرآیند activate و deactivate‌ نیست. فیس بوک و شبکه های اجتماعی، ابزاری برای تسهیل ارتباطات و تبادل اطلاعات بین شما و دیگران کاربران هست و نباید نگاه سیاه و سفید به آن داشت. هر ابزاری باید در خدمت شما باشد و نه شما در خدمت آن. تلاش کنیم برای کاهش اعتیاد به فیس بوک، مرتب به فعال و عدم فعال کردن حساب کاربری خود مشغول نشویم. الزامی برای این کار نیست. بعضی افراد، بیش از ۱۰ سال هست که در این شبکه حضور دارند و حتی یک بار هم اکانت خود را غیر فعال نکرده اند. اما به این شبکه معتاد هم نیستند. برای جلوگیزی از این موضوع، ۷ موضوع قبل را دوباره به دقت بخوانید و روی آن ها،کمی صبورانه تامل کنید. تامل خوب روی موارد قبلی، احتمالا شما را به انجام بند ۸، متمایل نخواهد کرد.

داستان آخر

خوب، با این توضیحات، تکلیف معتادان فیس بوک چیست؟ برای رهایی از فیس بوک چه کنیم؟ برای این که کم تر از ۵ ساعت در روز را به این شبکه اختصاص دهیم، چه کار کنیم؟ ما جواب این سوال ها را تلاش میکنیم در سرویس سبک زندگی دیجیتالی پیدا کنیم. اما مشخص هست که فیس بوک بازی، افیونی برای نسل امروز به خصوص نسل جدید شده است. کم تر میخوابند و حرف میزنند و میتوانند در جمع سخنرانی کنند و از ادبیات فاخر استفاده کنند. برای رهایی از اعتیاد به فیس بوک، مدارس، دانشگاه ها، رسانه ملی و نشریات سنتی، باید اطلاع رسانی و آگاهی سازی کنند. یک درس شبکه های اجتماعی، فواید و آسیب ها، به اندازه ریاضیات پایه، به درد نسل جدید دانش آموز و دانشجوی ما می خورد که وزارت خانه های مربوطه باید به آن اهتمام ورزند.

امیدواریم شما، با این مطالب، حداقل روزی چند دقیقه کم تر به فیس بوک وصل شوید و ببینید که اتصال کم تر به این شبکه، هیچ چیزی از شما کم نخواهد کرد.

دنیای سبک زندگی دیجیتالی را هر شنبه ها در پرتال روزیاتو دنبال کنید.