آنچه درباره برج آزادی تهران نمی دانستید

عکس ها و مدارک تاریخی از برجی که نماد تهران است

برج آزادی، نماد پایتخت ۲۳۰ ساله ایران، یکی از نمادهای نوستالژیک تاریخ معاصر است که به نظر می رسد بسیاری از هموطنان تهرانی و حتی کسانی که از دیگر استان ها به تهران دود آلود این روزها سفر می کنند، درباره آن و ظرفیت های هنری و گردشگری آن، چیز زیادی نمی دانند.

گزارش امروز سرویس گردشگری روزیاتو، شما را با برج آزادی و همچنین قسمت های مختلف فرهنگی و هنری آن آشنا می کند. اگر در آخر هفته ها، قصد دارید از جاهای هیجانی تهران بازدید کنید، گردش در مجوعه فرهنگی و هنری برج آزادی تهران را که یکی از نقاط کمتر دیده شده پایتخت است را به شما در زمستان امسال پیشنهاد می کنیم.

برای آشنایی با این برج و امکاناتش با ما در گزارش امروز همراه باشید.

برج آزادی: نماد نوستالژی

شاید برای شما جالب باشد که بدانید، یکی از سالن های معروف برگزاری کنسرت در پایتخت، سالن برج آزادی بوده که در زیر این عمارت عظیم قرار گرفته و اخیراً، شهاب صادقی، خواننده پاپ کشورمان، در این برج، رکورد فروش بلیط کنسرت های راک ایران را شکست. برح آزادی، یک عمارت بزرگ سنگی بی مصرف نیست. . .

برخی از مکانها در تهران، با خود بخشی از تاریخ معاصر را یدک می کشند و به همین خاطر، وقتی از آن ها صحبت میکنیم، به یاد روزگاری تلخ و شیرین می افتیم که تاثیر زیادی در تحولات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و هنری کشور داشته است.

یکی از آنها، کاخ گلستان، نگین کاخ های ایران است که به عنوان تنها اثر ثبت شده ایران در فهرست جهانی یونسکو، به عنوان نماد گردشگری پایتخت نیز به شمار می رود. کاخ گلستان، جایی در نزدیک خیابان امام خمینی تهران، جشنواره ای از زیبایی و فرهنگ و هنر و بخشی از تاریخ این مرز و بوم در عصر قجری است.

تالار سلام کاخ گلستان و تالار آینه آن را می توان تا حدی با تالار آینه کاخ ورسای پاریس مقایسه کرد که هر دو، جذابیت های معماری و هنری خاص خود را دارند. علاوه بر کاخ گلستان، یکی دیگر از مکان های نوستالژیک ایرانیان، فرودگاه مهر آباد تهران است که یکی از سالن های آن، در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسید.

فرودگاه مهر آباد، بخشی از تاریخ سیاسی معاصر ایران را یدک می کشد و اتفاقات تلخ و شیرین بسیاری در آن روی داد. شاید نیم قرن آینده، مهر آباد، مکانی تاریخی در تهران شده و به موزه ای همچون یکی از تماشاگه های پایتخت تبدیل شده و مقصد گردشگری شود.

نزدیک فرودگاه مهر آباد، جایی قرار دارد که روزگاری، میدان شهیاد نامیده می شد و پس از انقلاب سال ۵۷، به میدان آزادی تبدیل شد. میدان آزادی، یکی از بزرگ ترین میدان های کشور بوده و به خودی خود، بخش مهمی از تاریخ سیاسی معاصر ایران در خود جای می دهد. جایی که هر سال، مقصد نهایی بسیاری از گردهمایی ها و رویدادهای فرهنگی و سیاسی کشور در آنجا برگزار می شود و در تاریخ ۵۰ ساله خود، مهم ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران در آنجا رخ داده است.

در میدان آرادی تهران، برجی قرار دارد که برج شهیاد نامیده می شد. در سال ۱۳۴۹ هجری شمسی، معماری به نام حسین امانت، کار طراحی این سازه عظیم را در دستور کار قرار دارد. این برج، به عنوان نماد ایران مدرن، برای یادبود جشن های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی در رژیم پهلوی، طراحی و ساخته شد و اکنون، پس از گذشت قریب به نیم قرن، همچنان از نمادهای اصلی پایتخت به شمار می رود.

معماری این سازه عظیم، تلفیقی از معماری هخامنشی است که ما در پاسارگاد شاهد هستیم. بخشی از بنا، الگو گرفته از معماری ساسانی و بخشی نیز به معماری هزار ساله اخیر عرصه اسلامی مرتبط است. جالب است که بدانید در زیر برج آزادی، چندین تالار نمایش، نگارخانه، کتابخانه و موزه قرار داشته و اکنون در زمستان ۹۵، برخی از مقصدهای کنسرت گردی تهرانی ها، در تالار همایش برج آزادی تهران است.

صحبت از معمار برج آزادی کردیم، بد نیست کمی درباره ایشان بدانیم.

معماری برج نوستالژی

اگر ایفل در پاریس به عنوان نماد معماری این شهر شناخته می شود، در تهران، حسین امانت را باید یکی از تاریخ سازان معماری مدرن ایران دانست. فردی که اصالتا کاشانی بود و دانش آموخته دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران.

وی، علاوه بر برح آزادی، طراح ساختمان های اولیه دانشگاه صنعتی شریف و بسیاری از سازه های دیگر در ایران و سایر نقاط جهان است. بنای سفارت ایران در پکن، از جمله فعالیت های امانت در زمان حضور در ایران است.

ساختمان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در خیابان آزادی از جمله دیگر آثار این طراح سرشناس ایرانی به شمار می رود.

طرح های حسین امانت، بیشر به دلیل پیوند معماری کلاسیک غربی با روح معماری شرقی، شناخته شده و تزیین ساختمان با استفاده از سنگ ، از جمله دیگر مشخصه های معماری ایشان است. وی اکنون در کانادا ساکن است و مشغول طراحی پروژه های بین المللی گوناگون بوده که در بالا، شماری از پروژه های ایشان را مشاهده می کنید.

آشنایی با برج آزادی

تاریخچهٔ برج آزادی به سال ۱۳۴۵ خورشیدی برمی‌گردد. در این سال طرح یک نماد شناسایی ایران میان معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد و در پایان طرح مهندس معمار حسین امانت، بیست و چهار ساله برنده و برای ساخت برگزیده شد.

عملیات ساخت برج آزادی در یازدهم آبان ۱۳۴۸ خورشیدی آغاز شد و پس از بیست و هشت ماه کار، در ۲۴ دیماه ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد به بهره‌برداری رسید.

این برج، در ۲۶ اسفند ماه سال ۱۳۵۰ هجری شمسی، به پیشنهاد مدیر کل حفاظت آثار باستانی و بناهای تاریخی، توسط وزیر فرهنگ و هنر وفت، به فهرست آثار ملی کشور اضافه می شود که تصویر لوح ثبت رسمی آن را در زیر مشاهده می کنید.

در جشن گشایش این برج که در سمت غرب شهر تهران جای دارد، محمدرضا شاه پهلوی و همسرش شهبانو فرح پهلوی حضور داشتند و منشور حقوق بشر کوروش بزرگ (نخستین نوشته حقوق بشر از کوروش کبیر، پادشاه هخامنشی) برای نخستین بار در این مکان پرده‌برداری شد.

نقش‌های داخلی برج، تلفیقی از سنت و مدرنیسم است به خصوص سقف طبقه دوم. در ورودی برج، هر یک از لنگه‌های سنگی درها، حدود ۵/۳ تن وزن دارد. جنس این سنگ‌ها از گرانیت است. برج دو آسانسور دارد که از دیواره‌های برج بالا می‌روند. آسانسور اول دو طبقه را طی می‌کند و به سقف سیمانی می‌رسد سپس از آسانسور دوم استفاده می‌شود. هیچ یک از سقف‌ها بسته نیستند و همه آن‌ها به فضای بالاتر راه دارند.

حسین امانت در طراحی میدان آزادی نیز نقش داشت. او قبلا گفته بود که «نقوشی که در میدان دیده می شود و باغچه‌ها و گل‌کاری‌ها را شکل می‌دهد، از طرح داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان الهام گرفته شده است؛ منتها هندسه دایره گنبد تبدیل به بیضی شده ‌است.

روابط لگاریتمی جالبی در هندسه و ابعاد گنبد مسجد شیخ لطف الله است که دانش عمیق ریاضی معماران ایران در دوره‌های گذشته را نشان می‌دهد.

طرح آب‌نما و فواره‌ها هم ملهم از باغ‌های ایرانی است. همین طور شیب میدان با دقت و به منظور خاصی طراحی شده، حد ارتفاع برج آزادی ۴۵ متر است؛ چون نزدیک فرودگاه مهرآباد قرار گرفته و  نمی‌شود بلندتر از این ساخت.

ولی من می‌خواستم وقتی به بنا نزدیک می‌شوید به طرف بالا بروید، در حالی که بالا بردن بنا ممکن نبود. ما یک سرازیری در میدان به وجود آوردیم. یعنی شما از طرف فرودگاه که وارد میدان می‌شوید به شکل سرازیر به برج نزدیک می‌شوید و می‌رسید به آن آب نمای دایره شکل و وقتی به بنا نزدیک می‌شوید، دوباره بالا می‌آیید.

زمین زیر برج کاملا صاف است. این صافی و آن شیب میدان وقتی به هم می‌رسند، خط‌های قوسی جالبی را ایجاد می‌کنند.»

این بنا مشتمل بر سه طبقه دارای چهار آسانسور و دو راه پله و ۲۸۶ پلکان است. در محوطه زیرین آزادی چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه، موزه و… قرار دارد. طول این بنا ۶۳ متر، ارتفاع آن از سطح زمین ۴۵ و ارتفاع از کف موزه ۵ متر است.

گفته می‌شود در ساخت برج آزادی چهل و شش هزار قطعه سنگ بریده و پرداخت شده به کار رفته‌است. حسین امانت می‌گوید: «این بنا به گذشته‌های درخشان تاریخ ایران نظر دارد؛ به دورانی که ایران در ادبیات، هنر، معماری، صنایع دستی، علوم مختلف و خیلی چیزهای دیگر سرآمد بود. من می‌خواستم جمع‌بندی خودم از اینها را در آزادی ارائه کنم تا اگر کسی از خارج می‌آید یا حتی مردم ایران بدانند که این اثر به کجا و به کدام فرهنگ مربوط می‌شود.»

«در این بنا، قوس اصلی وسط برج، نمادی از طاق کسری مربوط به دوره پیش از اسلام (دوره ساسانی) است و قوس بالایی که یک قوس شکسته‌است از دوران بعد از اسلام و نفوذ اسلام در ایران حرف می‌زند. رسمی سازیهایی که بین این دو قوس را پر می‌کند، خیلی ایرانی است و من آن را از گنبد مساجد ایران الهام گرفته‌ام.

اساساً تکنیک گنبد سازی در ایران خیلی جالب است و شما در هر مسجدی که می‌روید، یک چیز تازه‌ای می‌بینید. در این گنبدها که نشانه نبوغ ایرانی است، معماران قدیم از قاعده مربع بنا وارد دایره گنبد شده‌اند و این کار را با کمک رسمی بندی‌ها و مقرنس کاری‌های بسیار زیبا انجام داده‌اند.

در برج آزادی هم همین کار انجام شده. هندسه بنا یک هندسه مربع مستطیل است که از روی چهارپایه خود می‌چرخد و ۱۶ ضلعی می‌شود و بالاخره به صورت یک گنبد شکل می‌گیرد. البته شما این گنبد را از بیرون نمی‌بینید، اما از داخل برج قابل مشاهده‌است.»

«دو طبقه داخل برج، یکی بالای قوس طاق اصلی و دیگری زیر گنبد است که با آسانسور به آن می‌رسید. این طبقه که به عنوان نمایشگاه طراحی شده با گنبدی از بتن سفید پوشیده شده. این گنبد مقرنس ایرانی را به نوع تازه‌ای اجرا می‌کند و ارتفاع آن از بام آزادی بیرون می‌زند و از بام دیده می‌شود که با کاشیهای فیروزه‌ای معرق ایرانی پوشیده شده‌است.

مصرف بتن سفید در این قسمت و در سالن پذیرایی آن، در آن زمان یک کار جدیدی در ایران بود.» «این بنا سنگ‌هایی دارد که در قسمت پایین برج ۳٫۲ متر طول و ۱٫۶ متر ارتفاع دارند و کار دست سنگتراشان است» «این سنگ‌ها با بتن و آهن ضد زنگ به هم چسبیده‌اند و پشت آنها یک سطح خشن است که روی آن نلغزند؛

ولی هر سنگی کنار سنگ دیگر با یک ماده قابل انعطاف بندکشی شده‌است. چیزی شبیه به لاستیک که قابل انعطاف است. ماده‌ای است به نام (FlEXIBLE SEALANT)درزگیر انعطاف پذیر … اگر … از سیمان برای بندکشی استفاده کنند، این کار باعث شکستن سنگ ها می شود. به خاطر این که در گرمای تابستان و سرمای زمستان سنگ ها و بتن زیر آن ها مرتبا منبسط و منقبض می شوند و اگر درزها قابل انعطاف نباشد، همگی خرد می شوند.»

در برج آزادی نیز فضایی مانند بادگیرها در رأس برج شبیه‌سازی شده است؛ از این رو، در چهار سوی طبقه آخر بنا، شیارهایی عمودی مشابه دریچه‌های بادگیر (چشمه‌ها) وجود دارد. این شیارها، افزون بر استفاده زیباشناختی و تزیینی در طرح بنا، به تهویه هوای داخل بنا نیز کمک می‌کند.

توصیه هایی برای آزادی گردی

۱- برخی از کنسرت های زمستانی تهران، در سالن همایش های برج آزادی تهران برگزار می شود. بلیط این نوع کنسرت ها را از سایت های فروش بلیط تهیه کنید.

۲- بازدید از برج آزادی و بخش های مختلف آن، با تهیه بلیط امکان پذیر است که از طریق پرتال امکان خرید وجود ندارد.

۳- یکی از بهترین نقاط تهران برای عکس برداری در ارتفاع، نوک برج آزادی تهران است که همچون قسمت فوقانی برج میلاد تهران، چشم انداز زیبایی به نقاط مختلف پایتخت دارد.

۴- برج آزادی تهران، بخشی از میراث ملی کشور است و در حفظ آن همه شهروندان تهران باید بکوشند.

۵- از روابط عمومی برج آزادی میخواهیم برای اطلاع رسانی برنامه های مختلف فرهنگی و هنری که در طول ماه در این مجموعه برگزار می شود، اطلاع رسانی مجازی گسترده ای را در دستور کار خود قرار دهد.

۶- اگر مهمان خارجی در زمستان ۹۵ خواهید داشت، بازدید از برج آزادی تهران و مشاهده نمایی هیجانی از تهران سرد این روزها، می تواند یکی از لذت بخش ترین قسمت های گردشگری پایتخت باشد.

۷- برای رفتن به برج آزادی تهران، نیازی به خودرو شخصی نیست و از خطوط مترو می توانید استفاده کنید.

۸- از مجموعه های فروشگاهی و خدماتی برج آزادی تهران برای خرید آثاری که نماد تهران است، استفاده کرده و به دوستان بین المللی خود هدیه دهید.

۹- محدوده برج آزادی تهران در محدوده طرح زوج و فرد تهران قرار ندارد.

۱۰- برج آزادی تهران در زمستان امسال، برنامه های هنری و آموزشی مختلفی را برگزار می کند که حتماً از سایت آن، اطلاعات لازم را کسب کنید.

در پایان، ویدئو جالبی از نور پردازی شبانه برج آزادی تهران که سال گذشته توسط فیلیپ گایست،‌هنرمند آلمانی صورت گرفت را مشاهده کنید.