هر آن چه که در مورد بروس لی؛ رزمی کار، بازیگر، شاعر و فیلسوف دوست داشتنی نمی دانستید

همه ی ما بروس لی را می شناسیم و از او به عنوان یک رزمی کار بزرگ، بازیگر و کارگردانی خوش سلیقه و با استعداد یاد می کنیم که انقلابی را در هر دو حوزه بپا کرد. بدون شک وی در طول عمر کوتاه خود تاثیر زیادی بر روی جامعه ی خود گذاشت و شاید مرگ او را ضربه ی بزرگی به سینمای رزمی و ورزش های رزمی در کل دانست. همه از قابلیت ها و استعدادهای او سخن می گویند، از شیوه ی خاص صحبت کردنش، از غرور خاصش، از حرکات رزمی خارق العاده اش، از شنا رفتن روی یک انگشتش، از ماهیچه های همچون سنگش، از قدرت باور نکردنی ضرباتش، از سبک جدید رزمی اش و از مرگ نابهنگام و متاثر کننده اش. اما چیزهای دیگری نیز در مورد این اعجوبه ی هنگ کنگی وجود دارد که ممکن است کمتر در مورد آن ها شنیده باشید.

۱- بروس لی در هیچ یک از سبک های رسمی ورزش های رزمی به درجه ی استادی نرسید

از هر کس که در مورد بروس لی بپرسید بدون شک خواهد گفت که بروس لی استاد مسلم ورزش های رزمی بوده است. شاید برخی بگویند که او استاد کونگ فو بوده است اما واقعیت کمی متفاوت خواهد بود و آن این است که وی هیچ گاه در هیچ رشته ی رسمی ورزش های رزمی به درجه ی استادی نرسید. این بدان معنا نیست که او در ورزش های رزمی مهارت نداشت یا این که نمی توانست هر کسی که به او تعرض می کرد را با حرکات رزمی خود از پای درآورد بلکه سخن اصلی این است که وی از یک روش خاص و مشخص برای این کار استفاده نمی کرد و از روش های ترکیبی که خود ابداع کرده بود استفاده می نمود.

گفته می شود که بروس لی تنها در یک مبارزه و آن هم در سن ۱۴ سالگی شکست خورده است. در آن دوران وی اموزش رزمی خاصی ندیده بود اما این تجربه ی تلخ باعث شد که نیاز به یادگیری فنون دفاع شخصی را در خود حس کند. این موضوع باعث شد که وی در سال ۱۹۵۷ تحت آموزش یک استاد رزمی به نام «ایپ من» (Yip Man) قرار گیرد که به او ورزش رزمی «وینگ چون» را آموخت و بروس لی در این ورزش بیش از هر ورزش رزمی دیگری به مقام استادی نزدیک شد. اما چرا بروس لی بزرگ هیچ گاه به صورت رسمی به مقام استادی در یک ورزش رزمی دست نیافت؟ شاید علت این موضوع به دلیل مشکلات نسبی و نژادی او بوده باشد.

لی کار سختی برای پیدا کردن یک استاد خوب داشت زیرا چینی ها معمولاً تمایلی به آموزش هنرهای رزمی به افراد خارجی ندارند و مادر بروس لی نیز نیمی چینی و نیمی قفقازی بود که از نظر بسیاری از چینی ها برای امتناع از آموزش دادن ورزش های رزمی به بروس لی کافی بود. به همین دلیل بروس لی مستقیماً توسط ایپ من که ابداع کننده و استاد ورزش رزمی وینگ چون بود آموزش دید که به شدت او را تحت تاثیر قرار داد. اما قبل از آن که لی بتواند فنون رزمی وینگ چون را به طور کامل بیاموزد به ایالات متحده مهاجرت کرد تا درسش را ادامه دهد.

او در سال ۱۹۵۹ در سیاتل ساکن شد و سپس سال بعد برای حضور در دانشگاه به مینه سوتا نقل مکان کرد. بروس لی پس از ترک هنگ کنگ ورزش های رزمی را رها نکرد اما آموزش فنون وینگ چون دیگر برای او به پایان رسیده بود و بدین ترتیب وی نتوانست در این رشته ی رزمی به مقام استادی دست یابد.

۲-بروس لی سبک رزمی خاص خود را ابداع کرد

بروس لی پس از ترک هنگ کنگ به آموزش فرم رزمی خاص خود پرداخت. اساس فرم رزمی او بر مبنای آموزش های ایپ من و ورزش وینگ چون بود اما او سبک جدید خود را «جون فان گانگ فو» (Jun Fan Gung Fu) می نامید که به معنای سبک کونگ فوی بروس لی بود. بروس انسانی بسیار فروتن و با نزاکت بود. وی اولین مرکز آموزش های رزمی خود را در شهر سیاتل با نام «موسسه جون فان گانگ فو لی» تاسیس کرد. وی همچنان به توسعه سبک خاص خود ادامه داد تا این که در سال ۱۹۶۷ اعلام کرد که سبک «جیت کان دو» (Jeet Kune Do) را به وجود آورده است.

این سبک را بروس پس از مبارزه با وونگ جک من در سال ۱۹۶۴ خلق کرد، مبارزه ای که به دلیل اصرار بروس به آموزش ورزش های رزمی به افراد غیرچینی رخ داد. این مبارزه ۲۰ دقیقه به طول کشید و بروس پس از مدتی تفکر به این نتیجه رسید که بسیار طولانی بوده و سبک کونگ فویی که او کار می کند بیشتر رسمی است تا کاربردی. این موضوع باعث شکل گیری جیت کان دو شد، سیستمی از مبارزه که سخت گیری های فرم های رزمی رسمی و شناخته شده قبلی را نداشت و بیشتر بر کاربردی بودن، انعطاف، کارآیی، سرعت و فیزیک تاکید می کرد. لی از قبل رژیم فیزیکی خود را تدوین کرده بود به نحوی که وی را از لحاظ قدرت بدنی به یک ابرقهرمان نزدیک می کرد. تناسب اندام و رژیم غذایی درست به جزیی جدایی ناپذیر و اصلی در روش های آموزشی او تبدیل شد و بدین ترتیب وی جیت کان دو را یک سبک رزمی جدید نامید.

وی سبک خود را «سبکی بدون سبک» می نامید که به اجتناب از رویکرد رسمی و فرمولی در آموزش ها اشاره می کرد. سبک وی ترکیبی از شمشیرزنی، بوکس غربی و ئینگ چون بود. جالب این که به لطف تاثیرات و آموزش های بروس لی، سبک جیت کان دو هنوز هم آموزش داده می شود که در میان شاگردان سرشناس این سبک می تواند به براندون لی (پسر درگذشته بروس)، کریم عبدالجبار، لیدی گاگا و نیکلاس کیج اشاره کرد.

۳- بروس در کودکی بازیگر بود و قبل از سن ۱۸ سالگی در ۲۰ فیلم در هنگ کنگ ایفای نقش کرد

سخت است کسی را پیدا کنید که با فیلم های بروس لی مانند «اژدها وارد می شود» (Enter the Dragon) آشنا نباشد اما اکثر افراد از کارهای متعدد سینمایی او قبل از رسیدن به شهرت جهانی بی اطلاعند. بروس لی از همان کودکی و حتی در سن سه ماهگی نیز در دنیای سینما حضور داشت. در سال ۱۹۴۱ وی نقش یک نوزاد چینی را در فیلم «دختر دروازه طلایی» (Golden Gate Girl) بازی کرد، البته اگر بتوان حضور او را بازی دانست! وی تا سن ۶ سالگی کار خاصی در این حوزه انجام نداد تا این که در فیلمی با عنوان «شروع یک پسربچه» (The Beginning of a Boy) بار دیگر کار خود را از نو آغاز نمود.

وقتی که به سن ۱۸ سالگی رسید، بروس در ۲۰ فیلم بازی کرده و آخرین بازی او در نقش یک پسربچه در سال ۱۹۶۰ و در فیلم «یتیم» (The Orphan) بود. بسیاری از کارهای دوران نوجوانی او در خارج از چین و هنگ کنگ شناخته شده نیستند اما در این کشورها همه بروس را قبل از رسیدن به شهرت جهانی نیز می شناختند. شاید پیدا کردن فیلم های آن دوران بروس لی کمی دشوار باشد اما غیرممکن نیست.

۴- بروس لی سبک مشت زنی موسوم به «ضربه ی یک اینچی» را مرسوم کرد که در فیلم دوم «بیل را بکش» نیز مورد استفاده قرار گرفت

شاید صحنه ای در فیلم «بیل را بکش: نسخه دوم» (Kill Bill: Volume 2) را به یاد داشته باشید که اما تورمن زنده در زیر خاک دفن شده و با روش ضربه ی مشت یک اینچی خود را از داخل تابوت بیرون می کشد. بسیاری از افراد چنین چیزی را مانند یک اتفاق غیرممکن که تنها در فیلم ها رخ می دهد نگاه می کنند اما این روش همان چیزی بود که بروس لی خلق کرده و بارها آن را به نمایش گذاشته بود. در واقع بروس روبروی یک داوطلب می ایستاد و یک صفحه ی محافظ روی سینه ی شخص قرار می گرفت. سپس بروس مشتش را برای آماده شدن به منظور وارد کردن ضربه ی مشت روی سینه ی داوطلب قرار می داد.

سپس در یک چشم به هم زدن بروس لی انگشت های خود را بسته و حالت دستش را به یک مشت گره کرده تغییر می داد و سپس با تمام قدرت از همان فاصله ضربه ی خود را به سینه شخص وارد می کرد. ضربه ی او گاه چنان قدرت مند بود که شخص را روی صندلی پشت او پرت می کرد و صندلی نیز چند متر به عقب حرکت می کرد. بر اساس مطالعات محققان دانشگاه استنفورد مشخص شد که بروس در واقع در هنگام ضربه از قدرت پاهایش و نحوه ی قرار گرفتن آن ها برای باز کردن زانوهایش استفاده می کند که این موضوع شانه های او را به سمت جلو متمایل می سازد. در واقع او قدرت تمام بدنش و شاید تمامی قدرتی که در درون خود داشت را در یک ضربه ی مشت به حرکت وامی داشت. لی به سرعت مشتش را عقب می کشید که زمان تماس را به شدت کاهش می داد. این موضوع باعث فشرده شدن و تمرکز قدرت ضربه مشت می شد و شدت مشت را بیشتر می کرد.

۵- بروس لی یک شاعر و فیلسوف بی نظیر بود

شاید به سختی بتوان شخصی مانند بروس لی را در مقام یک شاعر یا فیلسوف دید اما وی دقیقاً فیلسوفی متفکر و شاعری چیره دست بود. وی در دوران مدرسه فلسفه و شعر خوانده بود و حتی نوشته هایی نیز در این دو زمینه به چاپ رساند. وقتی که در دانشگاه واشنگتن درس می خواند، تمرکز خود را بر روی فلسفه ی آسیا و غرب قرار داد که عناصری از جیدو، بودیسم،تائویسم و آموزه های کریشنامورتی را در بر می گرفت. این مطالعات به او کمک کرد که خود را بیشتر بشناسد و در واقع نقش مهمی در شکل گیری سبک رزمی او به عنوان شیوه ای برای ابراز فلسفه ی شخصی او و نه یک ورزش رزمی و خشن داشت.

درک او از فلسفه به بروس کمک کرد که عشقش به شعر و شاعری را نیز توسعه دهد که از آن برای نشان دادن احساساتش استفاده می کرد. بیشتر آثار و اشعار او توسط جان لیتل ویرایش و چاپ شد که اشعار وی را چنین توصیف کرده است: «با توجه به استانداردهای آمریکایی، نسبتاً تاریک- انعکاس دهنده عمق ذات انسان و کمتر عیان شده بود… بسیاری از آن ها تمایل بازگشت به ماهیت زودگذر بودن زندگی, عشق و علاقه به خواستن دیوانه وار انسان را منعکس می کرد». بروس لی به شدت به خواندن کتاب علاقه داشت و کتابخانه ی بزرگی در خانه ی خود داشت. در زمان مرگ، در کتابخانه ی بروس لی بیش از ۲.۵۰۰ جلد کتاب وجود داشت که بسیاری از آن ها بر روی فنون رزمی و فلسفه تمرکز داشتند.

مدت کوتاهی قبل از مرگ، بروس مقاله ای با عنوان «در فرآیند درونی خودم» (In My Own Process) نوشت که نقش خودش در دنیا را تشریح می کرد. وی در این مقاله چنین گفته است:” من همیشه رزمی کار بودن را انتخاب کرده ام و بازیگری را نیز به عنوان شغلم برگزیده ام. اما بالاتر از همه این ها امیدوار بودم که بتوانم خودم را به عنوان یک هنرمند در عرصه زندگی کردن در این مسیر نشان دهم”.

۶- حرکات بروس لی چنان سریع بود که ثبت کردن آن ها را برای دوربین ها مشکل می کرد

بروس لی در زمینه ی سرعت حرکات یک افسانه بود به نحوی که سرعت حرکات او قوانین منطق، فیزیک و حتی قوانین طبیعت را نیز به چالش می کشید. این سرعت باورنکردنی در حرکات از رعایت کردن رژیم غذایی خاص خود و تناسب اندامش نشأت می گرفت که باعث شده بود بدن او نماد واقعی بی نقصی باشد. ضربات او چنان سریع بود که کسی نمی توانست در مقابل آن ها عکس العملی نشان دهد و هیچ کس نتوانست ضربات او را خنثی کند. حتی سرعت ضربات او چنان بالا بود که دوربین ها نیز نمی توانستند به خوبی آن را شکار کنند.

در واقع وی در واقعیت چنان سریع ضربات و حرکات خود را به نمایش می گذاشت که در فیلم هایش دیگر لازم نبود تمهیداتی را برای سریع نشان دادن او اندیشیده و کمی سرعت پخش فیلم را بالا ببرند. در کمال ناباوری وی چنان سریع بود که مجبور می شد در برخی از صحنه ها ضربات خود را آهسته تر اجرا کند تا برای مخاطب باورپذیر باشند.

۷- بروس لی در ایالات متحده تنها ۵ فیلم ساخت که یکی از آن ها نیز بعد از مرگش منتشر شد

شاید برخی وی را به خاطر نقش کاتو در فیلم «زنبور سبز» (The Green Hornet) به یاد بیاورند اما اکثر مردم او را به خاطر نقش های اولش در فیلم هایی مانند «اژدها وارد می شود» و «مشت خشم» (Fist of Fury) می شناسند. تا مرگش در سن ۳۲ سالگی، بروس لی تنها در ۵ فیلم بزرگ ساخته شده در ایالات متحده بازی کرده بود. در اولین فیلمش با عنوان «مارلو» (Marlowe) که توسط کمپانی های فیلمسازی آمریکایی ساخته شد وی نقش اصلی نداشت و برای اولین بار در فیلم «رییس بزرگ» (The Big Boss) نقش اصلی را بر عهده گرفت.

پس از این فیلم وی در سه فیلم موفق دیگر با عناوین «مشت خشم»،  «راه اژدها» (The Way of the Dragon) و «اژدها وارد می شود» که شناخته شده تر و موفق تر از همه بود بازی کرد. در کمال ناباوری، بروس لی آن قدر زنده نماند که موفقیت فیلم «اژدها وارد می شود» را ببیند و مدت کوتاهی پس از اتمام فیلم برداری درگذشت. این فیلم چنان موفق و پر سر و صدا بود که موجی از علاقه به دنیای کونگ فو و ورزش های رزمی را در میان مردم کشورهای غربی به راه انداخت و باعث شکوفایی فیلم های رزمی تاثیر گرفته از فیلم های چینی شد.

۸- بروس لی پس از مصرف داروهایی که برای سردردهایش به دلیل حساسیت شدید به داروهای مُسکن برای وی تجویز شده بود در گذشت

مرگ بروس لی چنان تراژیک و غیرمنتظره بود که همه ی دنیا را در شوک فرو برد. مغز او به دلیل حساسیت شدید به داروی مپروبامات به مقدار زیادی متورم شده بود (افزایش حجم به میزان ۱۳ درصد). برای شخصی که تمام زندگی اش به ورزش های رزمی، داشتن رژیم غذایی مناسب و انجام تمرینات تناسب اندام مبادرت ورزیده بود مرگ در اثر یک قرص کوچک خنده دار به نظر می رسد به همین دلیل هنوز هم هستند کسانی که دلیل مرگ او را باور نداشته و آن را یک توطئه می دانند. با این وجود علت مرگ او به طور قطعی «تورم مغزی» تشخیص داده شد. ناخوشایند تر این که اگر کمی زودتر بروس لی به پزشک مراجعه می کرد تورم مغزی او به سادگی درمان می شد.