آفارها؛ سرسخت ترین مردمان کره زمین که در نمکزارهای جیبوتی زندگی می کنند

زندگی بر روی سنگ های ماگمایی کاری بسیار خطرناک است اما مردمان قوم «آفار» نسل هاست که به این شیوه زندگی خود ادامه داده اند. این قوم بیابانگرد که در جیبوتی زندگی می کنند، دشت های بیرحم مناطق جنوبی این کشور و به طور ویژه دره ی «گریت ریفت» را سکونت گاه خود کرده و زندگی خود را بر پایه ی عناصری که زندگی آن ها را به خطر می اندازند بنیان نهاده اند. شرایط سختی که مردمان این قبیله با آن روبرو هستند بسیار زیادند: خشکسالی، فوران آتشفشانی و زندگی بر روی زمین هایی که هر لحظه امکان دارد دهان باز کرده و آن ها را در خود ببلعد. اما یک کالای اساسی که در این منطقه به وفور یافت می شود زندگی مردمان آفار را در این دره امکان پذیر ساخته است: نمک.

دریاچه ی آسال و در واقع باقیمانده های آن، که حدود ۵۰۰ متر زیر سطح دریا قرار گرفته است، پایین ترین نقطه نسبت به سطح دریا در کل قاره ی آفریقا به شمار می آید. این دریاچه ی رو به زوال در پای دهانه ی کوه آتشفشانی قرار گرفته و یکی از شورترین دریاچه ها در سراسر جهان به شمار می آید. پسروی آب این دریاچه باعث شده که کریستال های سفید نمک زیادی برجای مانده که به منبع کسب درآمد عمده  و شاهرگ حیاتی مردم بیابانگرد ساکن این دره تبدیل شده است.

به گفته ی حمدو الیسی که از ۱۵ سالگی به استخراج نمک و فروش آن مبادرت ورزیده، برای قرن ها مردم آفار این نمک را استخراج کرده و به فروش رسانده اند، ابتدا به اتیوپی و امروزه نیز در مقیاسی گسترده به توریست ها. با این وجود جیبوتی در معرض شدیدترین تغییرات آب و هوایی و محیط زیستی قرار دارد و به گفته ی یک زیست شناس بومی به نام عبدالرحمان عمر هاگا: “تغییرات آب و هوایی در حال از بین بردن این مردمان بیابان نشین است. اگر باران نداشته باشید گیاهی نیز در کار نخواهد بود. و بزهای شما خواهند مرد”. الیسی نیز در این باره چنین می گوید:”زندگی در این جا بسیار سخت است زیرا ما اینجا هیچ آبی نداریم. اما این جا محل زندگی من است و نمی توانم جای دیگری بروم”.

ممکن است روزی بیاید که حتی دیگر نمکی نیز در این مناطق یافت نشود. جمهوری جیبوتی که از قبل نیز یکی از خشک ترین و بی آب ترین کشورهای جهان بوده ، در محل اتصال سه صفحه ی تکتونیک زمین واقع شده است که هر ساله به میزان دو سانتیمتر از هم جدا می شوند و در برخی مناطق ماگما تنها در فاصله ی ۳.۵ کیلومتری از سطح زمین قرار دارد. هاگا بر این باور است که فعالیت های زلزله ای می تواند در آینده باعث شکل گیری اقیانوس جدیدی شده که زمین های نمکدار این مناطق را با خود خواهد برد. وی در این باره می گوید:” اگر زلزله ای رخ دهد این منطقه ممکن است به زیر آب برود”. شاید جلوگیری از وقوع زلزله در اختیار دانشمندان نباشد اما این بدان معنا نیست که نمی توان شرایط وخیم اقلیمی در جیبوتی را بهبود بخشید.

در واقع هاگا بر این باور است که این مناطق خشن می تواند آینده ی بهتری را برای بیابان نشینان آفار فراهم نماید. در واقع در این کشور به دلیل برخورد سه صفحه ی زمین شناسی هر لحظه امکان وقوع فوران آتشفشانی وجود دارد و شرایط این کشور از این لحاظ تنها با ایسلند قابل مقایسه است که از این منظر شرایطی مشابه با جیبوتی دارد. حرکات لرزشی می تواند به ایجاد شدن شکاف های عمیقی منجر شود که در آن جا گدازه های آتشفشانی جمع شده و زمین و آب های اطراف را به شدت داغ نمایند. هاگا بر این باور است که این نوع از گرمای درون زمینی زندگی آفارها را برای همیشه تغییر خواهد داد.

وی در این باره می گوید:” گرمای هسته ی کره ی زمین بسیار مهم است و می تواند به منبع بزرگ انرژی برای جیبوتی تبدیل شود. انرژی خورشیدی و انرژی بادی موقتی هستند اما گرمای درونی زمین همیشه وجود خواهد داشت”.مهندسان می توانند با کنترل کردن بخار و آب های داغ موجود در زیر زمین انرژی الکتریسیته تولید کنند که می تواند منافع درازمدت آفارها را برآورده نماید. وی می افزاید:” بدون انرژی هیچ توسعه ای وجود نخواهد داشت”. به گفته ی وی جیبوتی ظرفیت کافی برای استفاده از انرژی گرمای درونی زمین برای تولید انرژی الکتریسیته ی مصرفی تمام کشور را دارد.