قاتلان طبیعی؛ میوه ها و سبزیجات سمی که می توانند شما را به شدت مسموم کنند

میوه ها در درون ظاهر پرزدار و گاه سخت خود، گوشتی نرم، آبدار و بسیار شیرین دارند.میوه ی لیچی (lychee) یا (litchi) میوه ای است  که ظاهر خاردار آن باعث می شود بسیاری از حیوانات از نزدیک شدن به آن خودداری کنند اما انسان ها می توانند آن ها را شکسته و هسته ی خوشمزه آن ها را بخورند و از آن جایی که مزه ای فوق العاده دارند معمولاً تنها یک دانه از این میوه انسان را قانع نخواهد کرد که دست از آن بکشد. اما اگر همین میوه را قبل از رسیدن بخورید، به ویژه اگر معده خالی بوده یا فرد در حالت سوء تغذیه باشد، این میوه ظاهراً شیرین بسیار سمی بوده و در مواردی نیز باعث مرگ فرد خواهد شد.

استفاده از میوه نرسیده لیچی در شهر مظفرپور در هند که بزرگ ترین تولید کننده این میوه به شمار می آید باعث بروز بیماری خاصی شبیه مسمومیت غذایی شده است که بازتاب گسترده ای در رسانه های این کشور داشت. هر ساله شاید هزاران کودک در هند به دلیل تب، تشنج و حملات عصبی در بیمارستان ها بستری شوند که تاکنون دلیل خاصی برای آن ها وجود نداشت اما مطالعات اخیر نشان می دهد که ممکن است مصرف میوه ی نارس لیچی عامل این اپیدمی می شود. در واقع سم موجود در میوه ی خام لیچی همراه با قند خون پایین فرد یا سوء تغذیه او می تواند قند خون را بیش از پیش کاهش داده و فرد را در حالتی شبیه بیهوشی و تشنج فرو ببرد.

نکته اینجاست این سم طبیعی، تولید قند در بدن را متوقف کرده و در زمانی که قندخون در حالت عادی در کمترین مقدار ممکن خود قرار دارد (برای مثال هنگام خواب) زندگی شخص به دلیل کاهش بیش از حد قند خون به خطر می افتد. این شرایط ممکن است به آسیب به مغز یا تغییر در کارکرد آن منتهی شود. دکتر پادمینی سریکانتیا از مرکز پیشگیری و کنترل بیماری های هند که شیوع این حالت را در شهر مظفرپور بررسی کرده است در این باره چنین می گوید:” توکسین های طبیعی که در میوه لیچی وجود دارند می توانند باعث مسمومیت شخص شوند که به آسیب مغزی منجر خواهد شد. بسیار محتمل است که وقتی متابولیسم گلوکز مختل می شود، بدن شما از دیگر مواد مغذی استفاده خواهد کرد که می توانند اثرات سمی نیز داشته باشند”.

وقتی که قربانی جوان تر و از لحاظ جسمی ضعیف تر بوده و در واقع دچار سوء تغذیه شده باشد تاثیر این ماده سمی شدید تر خواهد بود. اما میوه لیچی تنها میوه ای نیست که سمی بالقوه در خود دارد که در صورت خورده شدن در حالت نرسیده یا فراوری نشده شما را مسموم خواهند کرد. پیتر اسپنسر، استاد عصب شناسی در دانشگاه علم و بهداشت اوریگون در این باره می گوید:” این باور که تمامی چیزهای طبیعی برای بدن شما مفید هستند یاوه ای بیش نیست… ما میوه ها و سبزیجاتی را می خوریم که درون خود موادی مضر دارند. بسیاری از گیاهان برای استفاده ی ما ساخته نشده اند بلکه تنها برای مراقبت از خودشان در برابر شکارچیان به شکل و وضع کنونی درآمده اند “.

میوه آکه؛ دشمنی دیگر

میوه «آکه» (ackee) نرسیده حاوی سمی مشابه لیچی است که هایپوگلیسین نام دارد. ماهیت سمی بودن میوه آکه در جامائیکا و غرب آفریقا که از مکان های اصلی رویش این درخت هستند به خوبی درک شده است. این گیاه بومی غرب آفریقا بوده و در طول زمان برده داری از اقیانوس اطلس به دیگر نقاط جهان از جمله جامائیکا برده شده است. میوه آکی به عنوان میوه و نماد ملی کشور جامائیکا یکی از غذاهای سنتی و معمول مردم این کشور به شمار می آید: آکی و ماهی شور. اما مردم بومی می دانند که نباید سمت میوه ی نارس یا حتی نپخته ی آکی بروند و در واقع این میوه به شکل پخته و طعم دار شده مصرف می شود.

اسپنسر می گوید:” در جامائیکا باور همگانی بر این است که اگر بچه شما میوه آکی بازنشده و یا نرسیده را بخورد باید او را به بیمارستان ببرید یا یک قاشق شکر به او بخورانید تا گلوکز خون او افزایش یابد”. وی می گوید در این مورد نیز بیشتر قربانیان کودکان هستند، به ویژه آن هایی که دچار سوء تغذیه بوده و نمی توانند قند موجود در بدنشان را به دلیل سم موجود در این میوه بسوزانند. بدین ترتیب بچه هایی که دچار سوء تغذیه هستند باید مقدار کمتری از این میوه مصرف کنند تا دچار عوارض سوء آن نشوند.

مواظب کاساو نیز باشید

گیاه کاساو (cassava) که در آفریقا،آمریکای جنوبی و بخش هایی از آسیا یافت می شود، سومین منبع غذایی پرکالری این مناطق پس از ذرت و برنج به شمار می آید و هر روزه بیش از ۶۰۰ میلیون انسان از این ماده ی غذایی استفاده می کنند. این سبزی که به آن «یوکا» (yucca) نیز گفته می شود، یک سبزی ریشه دار است که در صورت آب پز شدن، پخته شدن و حتی کباب شدن طعم بسیار لذیذی داشته و بافتی کشسان شبیه آدامس پیدا خواهد کرد اما در صورتی که به خوبی پخته نشود سمی خواهد بود. این گیاه ریشه دار حاوی سیانید هیدروژن طبیعی است و به خاطر سم مهلکی که دارد باید به روش های خاصی پخته و سم زدایی گردد.

این گیاه نیز غذای میلیون ها نفر را در جهان تامین می کند اما اگر به خوبی پخته و فرآوری نشود به بیماری مصرف کننده منتهی خواهد شد. فرآوری این گیاه شامل مقداری تخمیر، پوست کندن، خشک کردن و پختن است. خوردن ریشه خام یا فرآوری نشده این گیاه به معنای خوردن سیانید و سوخت و ساز آن در بدن است که می تواند هورمون های تیروئید را تحت تاثیر قرار داده و به سلول های عصبی مغز که به حرکت کردن مرتبط هستند آسیب وارد کند. این ماده سمی می تواند به فلج شدگی ناگهانی و برگشت ناپذیر در قسمت هایی از بدن منتهی شده و عواقب مرگباری در پی داشته باشد.

از میوه ستاره ای دور بمانید

این میوه معمولاً در آسیا یافت شده و اسمش را از شکل خاصش گرفته است و از آن به عنوان دارویی برای درمان بیماری های متعددی در مناطق استوایی استفاده می شود اما در صورتی که توسط شخصی با نارسایی های کلیوی خورده شود ممکن است کشنده باشد. این میوه حاوی نوعی توکسین است که می تواند مغز را تحت تاثیر قرار داده و به بیماری های عصبی منجر شود. در افرادی که کلیه های سالمی دارند این سم فرآوری شده و دفع می گردد اما بدن کسانی که نارسایی کلیوی دارند نمی تواند عمل سم زدایی را انجام دهد و باقی ماندن این سم در بدن آسیب های شدید و حتی مرگ را در پی خواهد داشت. نشانه های مسمومیت با این میوه شامل سکسکه، گیجی و حمله های صرعی است.

قارچ های کشنده نیشکر

دانه ی گیاه نیشکر برای خوردن کاملاً سالم و بی خطر است اما اگر برای مدت زیادی باقی بماند طعم آن تغییر کرده و به یک ماده غذایی سمی تبدیل خواهد شد. نیشکر کپک زنده یا مانده بعد از ماه ها انباشته شدن حاوی قارچی کشنده خواهد بود که برای بدن خطرناک است. اگر این قارچ وارد بدن انسان به ویژه کودکان شود می تواند باعث  مرگ یا بیماری های عصبی طولانی مدت گردد. البته این سم برای تمامی سنین خطرناک بوده اما قربانیان آن ببشتر کودکان و نوجوانان هستند. این قارچ که آرتبرینیوم نامیده می شود، توکسین هایی تولید کرده که می توانند باعث تهوع، خیره شدن به یک طرف، تشنج، اسپاسم و یا حتی کما شوند.

نگرانی هایی در مورد گیاهان سرخسی

یکی از محصولات گیاهان سرخسی، ماده ای شبیه نشاسته به نام «ساگو» (sago) است که از ریشه داخلی درخت نخل ساگو به دست می آید و به روش های مختلفی فرآوری و خورده می شود. گیاهان سرخسی از جمله نخل ساگو، گیاهان باستانی هستند که در سراسر جهان رشد کرده و منبع غذایی و دارویی مهمی برای بسیاری از مردم به شمار می آیند. اما این گیاهان نیز مانند کاساو به فرآوری بسیار دقیق و مضاعف نیاز داشته تا مقادیر زیادی از ترکیبات سمی موجود در آن از بین برود. اسپنسر در این مورد می گوید:” این یک گیاه باستانی است اما یکی از سمی ترین گیاهان روی کره زمین نیز به شمار می آید که باعث وقوع بیماری های مربوط به اعصاب مغزی می شود.

نوعی بیماری عصبی خاص به نام «گوام» در کشور گوام که خاستگاه اصلی این گیاه به شمار می آید شیوع پیدا کرده که از مصرف خام این گیاه نشات می گیرد. برای این که این گیاه خاصیت خورده شدن داشته باشد باید طوری فرآوری شود که دو ماده ی سمی موجود در آن به نام های سیکاسین و بی ام اَی اَی از بین بروند. فرآیند سم زدایی این گیاه در مناطق مختلف به روش های متنوع  و متفاوتی انجام می گیرد اما شست و شو، تخمیر، پختن و نگهداری طولانی از راه های معمول به شمار می آیند. نیاز به فرآوری طولانی مدت در این گیاه باعث شده که درخت نخل ساگو ارزش تجاری خود را تا حدودی از دست بدهد اما در شرایطی که بومیان دچار گرسنگی شوند ابایی از خوردن آن نخواهند داشت.

تاملی درباره سیب زمینی

شاید برایتان قابل باور نباشد اما سیب زمینی دوست داشتنی نیز ممکن است سمی باشد به خصوص وقتی که جوانه زده یا بخش هایی از آن ها سبرزنگ باشد. سم موجود در این سبب زمینی ها که سولانین نام دارد در تمامی گیاهان یافت می شود اما سیب زمینی های جوانه زده یا سبررنگ خطر بریشتری همراه خواهند داشت. علائم وارد شدن این گیاه سمی شامل تهوع،درد شکمی، هزیان گویی و خیالات و توهم و حتی فلح شدگی خواهند بود.

لوبیای قرمز خطرناک است

بسیاری از گونه های حبوبات حاوی توکسینی به نام «فیتوهماگلوتینین» هستند اما این ماده در لوبیای قرمز بشتر یافت می گردد که با پخته شدن مقدار زیادی از این مواد سمی از بین می روند اما حتی چهار یا پنج لوبیا نیز می توانند باعث بروز علائم مسمویت شوند. در عرض دو یا سه ساعت پس از وارد شدن این سم به بدن علائمی مانند دل پیچه،استفراغ و اسهال آغاز خواهد شد که می تواند به درد شکمی شدید نیز منتهی گردد. البته این مسمومیت در مقایسه با دیگر میوه ها و سبزیجات این فهرست کم خطرتر بوده و کسانی که به عوارض ناخوشایند مصرف آن دچار شوند خیلی زود و حداکثر پس از دو یا سه ساعت پس از شروع علائم مسمومیت بهبود پیدا خواهند کرد. با این وجود در مواردی نیز دیده شده که این افراد در بیمارستان بستری شده اند