قند و سرطان؛ آیا بین این دو ارتباط خاصی وجود دارد؟!

آیا قند (شکر) ی که همه چیز را خوشمره می کند به سرطان منتهی می شود؟!

بر اساس مطالعه ای که نتایج آن اخیراً در مجله ی «نیچر کامیونیکیشنز» (Nature Communications) به چاپ رسیده، یک مکانیزم بیولوژیکی در درون سلول های کپک می تواند ارتباط بین قند و تومورهای بدخیم سرطانی را توضیح دهد. این تحقیق گسترده که نه سال به طول انجامیده می تواند ساخت داروها و رژیم غذایی برای بیماران سرطانی را به طور کلی تغییر دهد. در واقع این تحقیق با بررسی اشتهای سلول های سرطانی به قند آغاز شد. محققان به زودی دریافتند که سلول های سرطانی تکثیر سریع خود را از طریق بازنویسی متابولیسمشان برای مصرف گلوکز، تخمیر آن و در نهایت تولید لاکتات انجام می دهند.

در طرف مقابل، سلول های سالم به همان رویه ی معمول و نرمال خود که به آن «تنفس نرمال» گفته می شود ادامه می دهند، فرآیندی که در آن سلول ها قند را گرفته و پس از شکستن، آن را به دی اکسید کربن و آب تبدیل می کنند.

یوهان ثولین، زیست شناس سلولی و سرپرست تیم تحقیقی در دانشگاهی در بلژیک در این باره می گوید: “این «تغییر رویه سلول های سرطانی از تنفس به تخمیر» همان چیزی است که توسط اوتو واربورگ، زیست شیمی دان آلمانی در حدود ۷۹ یا ۸۰ سال پیش کشف شد” که امروزه به آن «اثر واربروگی» گفته می شود. به گفته ی دکتر ثولین، تخمیر سازی قند به اسید لاکتیک حدود ۱۵ برابر کمتر از انرژی که در نتیجه ی تنفس قند تولید می شود را تولید خواهد کرد. با این وجود سلول های سرطانی بسیار سریع تر از سلول های سالم رشد و تکثیر کرده و کپک ها زمانی که تخمیر انجام دهند رشد بسیار بیشتری خواهند داشت. این موضوع بسیار جالب است و این سوال را به ذهن متبادر می سازد که آیا اثر واربورگی نشانه ی بیماری سرطان و یا دلیل آن است؟!

در جستجوی پاسخ به این سوال، ثولین و همکارانش از چند سال پیش تاکنون بر روی سلول های کپک کار می کنند که شباهت بسیاری با سلول های سرطانی دارند و مانند این سلول ها، تخمیر را به تنفس ترجیح می دهند. این محققان در تحقیقات خود یک ترکیب میانجی را یافته اند که «فعال کننده ی قدرتمند» پروتئین RAS  لقب گرفته است. RAS یک پروتئین مولد غده است: ژنی که برای پروتئین هایی که به تنظیم رشد سلول ها و متمایز بودن آن ها کمک می کند کدسازی می نماید. پروتئین-ژن های مولد غده در صورت رخ دادن جهش های ژنی می توانند به انکوژن یا ژن های مولد عده های سرطانی تبدیل شوند. به گفته ی دکتر ثولین نکته ی جالب تر این است که شکل های جهش یافته ی پروتئین های RAS در بسیاری از غده های سرطانی یافت می شود.

در حالی که قند در سلول ها شکسته می شود، ترکیبات میانجی پروتئین های RAS را فعال کرده و این به نوبه ی خود تکثیر سلولی را موجب می شود. این سیکل که در سلول های کپک دیده می شود می تواند توضیحی برای تهاجمی بودن سرطان باشد.

خوردن قند فراوان یا وزن بیش از حد؟

اگر چه این تحقیقات مشابهت هایی را بین سلول های کپک و سلول های سرطانی در بدن انسان یافته اند اما هنوز با آزمایش کردن سلول های سرطانی در شیشه های آزمایشگاهی فاصله داریم. در واقع این تحقیق تنها افزایش رشد سلولی در اثر گلوکز را نشان داده است ولی با این وجود تنها تحقیقی بوده که رابطه ی بین گلوکز و رشد سرطان را توضیح می دهد و این نشان می دهد که سرطان ممکن است با وزن افراد در ارتباط باشد. در واقع وقتی که افراد چاق تر باشند، بدنشان قند موجود را به روشی متفاوت نسبت به کسانی که سبک تر هستند کنترل و مدیریت می کند. این مدیریت قندی چیزی است که به دیابت نوع ۲ منتهی می شود، بیماری که در ان قند خون بالا بوده و سطح انسولین نیز که بدن از آن برای کنترل سطح قند خون استفاده می کند شروع به بالا رفتن می کند زیرا بدن در مقابل اثرات این هورمون مقاوم شده است.

تا همین حال نیز تحقیقات ثابت کرده اند که قند خون بالا و مقادیر بالای انسولین در بدن با خطر افزایش احتمال ابتلا به سرطان در ارتباط هستند. مطالعات دیگر نیز نشان داده است که افرادی که به سرطان کولون مبتلا شده و حجم زیادی از کالری روزانه خود را از طریق شیرینی جات دریافت کرده بودند در صورتی که اضافه وزن داشته و یا چاق باشند احتمال بازگشت سرطان در آن ها بیشتر خواهد بود. مطالعاتی که در مورد بیماران مبتلا به سرطان سینه انجام گرفته بود رژیم غذایی با مقادیر کم کربوهیدرات را با رژیم های غذایی کم چربی مقایسه کرده و در نهایت به این نتیجه رسیدند که مقدار کاهش وزنی که در این بیماران دیده شده و نه خود رژیم غذایی عامل مهمی به شمار می آید.

در واقع کاهش وزن در بیماران سرطانی بسیار موثر تر از کاهش رژیم های غذایی حاوی مواد قندی است و اگر اطرافیانتان وزن بالایی دارند باید سعی کنید به آن ها کمک نمایید که وزنشان را کاهش دهند. البته به گفته ی پزشکان، قند سهم زیادی در افزایش وزن داشته و ارزش غذایی چندانی نیز ندارد اما با این وجود آن ها توصیه می کنند که بیماران سرطانی باید وزن سالمی داشته و بین ورزش و غذایی که می خورند تعادلی را برقرار نمایند.

قند به چاقی و چاقی به سرطان منجر می شود

وقتی از دکتر ثولین پرسیده شد که آیا به نظر او خوردن قند بیشتر به افزایش احتال ابتلا به سرطان منجر خواهد شد یا خیر وی بلافاصله جواب داد:” خیر به هیچ وجه”. او و همکارانش در مقاله ی تحقیقی خود چنین ادعایی نکرده اند اما به این نکته اشاره داشته اند که سلول های سالم می توانند سطح قند را در بدن به بهترین شکل ممکن کنترل و مدیریت نمایند. وی در این باره چنین می گوید:” از طرف دیگر، تمام چیزی که می دانیم این است که وقتی مقدار بیشتری قند مصرف کنید به وضوح احتمال چاق شدن بیشتر خواهد بود و چاقی نیز رابطه ی بسیار نزدیکی با خطر ابتلا به سرطان دارد”.

علاوه بر این ممکن است مصرف بیش از حد قند باعث شود که در تنظیم پروتئین RAS در سلول های نرمال اختلال ایجاد شده و این اختلال باعث می شود که ژن های RAS دچار جهش های خطرناک شوند. بنابراین دکتر ثولین بر این باور است که باید برای جلوگیری از چاق شدن قند کمتری مصرف نمایید و این موضوع ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان منجر شود. بنابراین به بیماران سرطانی توصیه می شود که به جای استفاده از قندهای مصنوعی و ساده به مصرف قندهای ترکیبی مانند آن چه در نشاسته و غلات یافت می شود روی بیاورند. قندهای مرکب بسیار آهسته در بدن آزاد شده و خیلی بهتر با بدن هماهنگ هستند، به همین دلیل می توانند برای بیماران سرطانی مفیدتر باشند.

برای اطلاعات بیشتر در مورد مضرات مواد قندی و راه های کاهش مصرف این مواد می توانید به لینک های زیر مراجعه نمایید:

۴ ضرر قند و شکر برای بدن انسان که بیشتر ما از آن ها غافل هستیم

۱۱ نشانه که به شما می گویند بیش از اندازه مواد قندی مصرف می کنید

۱۳ راهکار ساده که سبب کاهش مصرف مواد قندی در رژیم های غذایی می گردند